Bez utraty więzi nie będzie rozwodu

Rozwód i separacja są traktowane jako mniejsze zło – mniejsze niż utrzymywanie fikcyjnego związku. Jeśli jednak doszło do trwałego i zupełnego rozkładu pożycia małżonków, każdy z nich może żądać, by sąd rozwiązał ich małżeństwo przez rozwód.

Taka jest zasada. Sąd bada, czy rzeczywiście te dwie przesłanki wystąpiły, ale nie oznacza to jeszcze, że żądanie uwzględni.

[srodtytul]Przyczyny zawinione i niezawinione[/srodtytul]

Prawo nie dopuszcza rozwodów fikcyjnych, spowodowanych innymi względami niż trwały i zupełny rozkład pożycia. Nie są zasadniczo ważne powody, które do tego doprowadziły (będą one miały istotne znaczenie dla ustalenia winy rozkładu pożycia). Dlatego dzieli się je na trzy główne grupy:

– zawinione – np. nadużywanie alkoholu, agresja słowna i fizyczna, unikanie pracy, odmowa łożenia na utrzymanie rodziny, wydawanie pieniędzy wyłącznie na własne potrzeby, zdrada małżonka, poniżanie małżonka, niewłaściwy stosunek do dzieci, zły stosunek do rodziny małżonka,

– niezawinione – np. choroba psychiczna czy inna długotrwała choroba – np. nieuleczalna, niezgodność charakterów, niedopasowanie seksualne,

– takie, które zależnie od okoliczności można uznać za zawinione lub niezawinione – np. różnica światopoglądów, różnica wieku, różnica stanowisk co do wychowania dzieci czy liczebności potomstwa.

Nie jest jednak powodem do rozwodu to, że małżonkowie nie mają dzieci.

Więcej o winie rozkładu pożycia [link=http://www.rp.pl/artykul/492592.html]zobacz tutaj[/link]. Pragnienie posiadania dziecka, którego nie można mieć z pożycia małżeńskiego, nie usprawiedliwia w żadnym razie zdrady małżeńskiej [b](wyrok SN z 26 października 2000 r., sygn. II CKN 956/99)[/b].

[srodtytul]Splot różnych powodów[/srodtytul]

W praktyce przyczyną trwałego i zupełnego rozkładu pożycia jest niejednokrotnie splot przyczyn zawinionych i niezawinionych oraz okoliczności obiektywnych, takich jak długotrwałe rozłączenie spowodowane koniecznością podjęcia pracy za granicą czy w odległej miejscowości.

Nie jest przy tym zasadniczo istotne, czy te powody były ważne, czy też w odczuciu przeciętnego człowieka trudno je uznać za wystarczająco doniosłe.

Sąd jednak obowiązany jest do wszechstronnego wyjaśnienia, co spowodowało trwały i zupełny rozkład pożycia, jakie okoliczności do tego doprowadziły.

Jednakże nie ma potrzeby drążenia w historii rozkładu pożycia, jeśli małżonkowie zgodnie domagają się rozwodu bez orzekania o winie albo trwałość rozkładu pożycia można ustalić na podstawie przejawów tego rozkładu.

Tak będzie np., gdy małżonkowie od lat nie mieszkają razem, gdy jedno z nich żyje w trwałym konkubinacie i ma dzieci z tego związku, jeżeli jedno z małżonków od lat mieszka za granicą.

[srodtytul]Gdy brakuje więzi[/srodtytul]

Wspólne pożycie małżonków to swoista wspólnota. Tworzy ją ogół więzi między małżonkami w sferze duchowej, fizycznej, gospodarczej. Obejmuje więź psychiczną – miłość, szacunek, zaufanie, a także współżycie fizyczne. Wspólnota gospodarcza przejawia się zaś przede wszystkim w prowadzeniu wspólnego gospodarstwa domowego, zamieszkiwaniu pod jednym dachem.

O wspólnym pożyciu małżonków można jednak mówić mimo braku któregoś z elementów, np. małżonkowie nie mieszkają razem. Jest to oczywiste, jeśli taki stan ma uzasadnienie w sytuacji życiowej, np. gdy jedno pracuje w innym mieście albo za granicą, gdy nie mają mieszkania, a nie mogą wspólnie mieszkać z rodziną żony ani męża. Z reguły jednak jest to stan przejściowy.

Nie jest też niezbędnym elementem małżeństwa więź fizyczna, która z różnych powodów może ustać (choroba, wiek). Sądy za najbardziej przekonujący, świadczący o zupełnym i trwałym rozkładzie pożycia, skłonne są uznać brak więzi duchowej, zwłaszcza niechęć, wrogość, nienawiść, przejawiające się w agresji, choćby tylko słownej. Jednakże brak wspólnoty duchowej nie musi się manifestować w taki sposób.

[srodtytul]Ważne nie tylko to, co od razu widać[/srodtytul]

Sąd nie może się opierać wyłącznie na przejawach zewnętrznych rozkładu pożycia. Trudno tu bowiem o jakieś obiektywne kryteria. Dlatego tak ważny dla werdyktu jest tzw. dowód z przesłuchania stron, czyli małżonków.

Przy ocenie, czy rozkład pożycia jest trwały, znaczenie ma okres, jaki upłynął od wystąpienia rozkładu. Sądy przyjmują, że im dłużej trwa małżeństwo, tym większe prawdopodobieństwo, że nieporozumienia między małżonkami nie doprowadzą do jego trwałego rozbicia.

Tak więc np. [b]SN w wyroku z 17 października 200O r. (sygn. I CKN 831/98)[/b] uznał, że trzyletnie rozstanie małżonków mających po 70 lat, po 38 latach wspólnego pożycia, nie musi oznaczać zupełnego i trwałego rozkładu pożycia. Jednakże czas wspólnego pożycia, długość rozstania to tylko pomocnicze przesłanki przy ocenie trwałości rozkładu pożycia małżeńskiego.

Nie świadczy też o rozkładzie pożycia sama niezgodność charakterów. Liczy się przy tym sytuacja między małżonkami w chwili zakończenia procesu rozwodowego. A ta w trakcie jego trwania może się zmieniać.

Trzeba zaznaczyć, że sąd może uznać, iż między małżonkami nie ma wspólnoty duchowej także wówczas, gdy otoczenie nie dostrzega wrogiego czy choćby niechętnego stosunku małżonków do siebie.

[srodtytul]Zupełny i trwały[/srodtytul]

Warunkiem orzeczenia rozwodu jest trwały i zupełny rozkład pożycia, te warunki muszą być spełnione łącznie. Nie jest istotne, czy powody takiego rozkładu były bardzo poważne, czy w powszechnej ocenie trudno je za takie uznać.

Liczą się subiektywne oceny i skutek w postaci zupełnego i trwałego rozkładu małżeństwa. Przyczyny te będą mieć natomiast zasadnicze znaczenie przy ustalaniu kwestii winy małżonków i co się z tym wiąże – dopuszczalności rozwodu, jeśli rozwodu domaga się małżonek wyłącznie winny klęski małżeństwa.

Sądy przyjmują, że rozkład pożycia jest trwały, gdy ocena oparta na doświadczeniu życiowym pozwala przyjąć, że na tle okoliczności konkretnej sprawy małżonkowie do niego nie powrócą. Istotne dla tej oceny mogą być cechy charakteru małżonków.

Nie wystarczy przy tym przeświadczenie jednego małżonka, że uda się uratować czy raczej reaktywować związek, jeśli okoliczności świadczą o czymś innym.

[ramka][b]Przykład[/b]

Żona po pięciu latach małżeństwa w 2006 r. opuściła męża, z którym mieszkała we wspólnym mieszkaniu, i wróciła do domu rodziców. Powodem były ciągłe niesnaski wynikające z niezgodności charakterów. Małżonkowie nie mają wspólnych dzieci. W 2008 r. żona poznała innego mężczyznę – zamieszkała z nim, a teraz jest z nim w ciąży. Sąd uzna zapewne, że między nią a mężem nastąpił trwały i zupełny rozkład pożycia.[/ramka]