Ustawa o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych z komentarzem

Ustawa z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (tekst jednolity DzU z 1996 r. nr 70, poz. 335 ze zm.)

Rozdział 1 Przepisy ogólne

Art. 1. Cele i zakres ustawy

1. Ustawa okre

la zasady tworzenia przez pracodawców zak

adowego funduszu

wiadcze

socjalnych, zwanego dalej funduszem, i zasady gospodarowania

rodkami tego funduszu, przeznaczonego na finansowanie dzia

alno

ci socjalnej organizowanej na rzecz osób uprawnionych do korzystania z funduszu, na dofinansowanie zak

adowych obiektów socjalnych oraz na tworzenie zak

adowych

żł

obków, klubów dzieci

cych, przedszkoli i innych form wychowania przedszkolnego.

2. Minister spraw wewn

trznych i administracji w porozumieniu z ministrami pracy i polityki socjalnej oraz finansów w stosunku do pracowników zatrudnionych w podleg

ych mu jednostkach sfery bud

etowej,

niebędących funkcjonariuszami lub

nierzami zawodowymi, a minister sprawiedliwo

ci w porozumieniu z ministrami pracy i polityki socjalnej oraz finansów w stosunku do pracowników zatrudnionych w jednostkach sfery bud

etowej wi

ziennictwa, nieb

cych funkcjonariuszami s

by wi

ziennej, okre

w drodze rozporz

dzenia:

1) sposób tworzenia i gromadzenia

rodków funduszu,

2) wysoko

ść

odpisu na fundusz, jednak nie wy

od okre

lonej w ustawie.

3. Minister obrony narodowej w porozumieniu z ministrami pracy i polityki socjalnej oraz finansów mo

e okre

, w drodze rozporz

dzenia, sposób tworzenia i gromadzenia

rodków funduszu oraz wysoko

ść

odpisu na fundusz – jednak nie wy

od okre

lonej w ustawie – w stosunku do pracowników cywilnych wojska.

KOMENTARZ

•

Komentowany przepis w ust. 1 wymienia generalne cele ustawy o zak

adowym funduszu

wiadcze

socjalnych (dalej ustawa o zf

s), czyli:

– finansowanie działalności socjalnej prowadzonej przez pracodawcę (jej definicję zawiera art. 2),

– dotowanie zakładowych obiektów socjalnych,

– tworzenie zakładowych żłobków, klubów dziecięcych, przedszkoli oraz innych form wychowania przedszkolnego.

Ustawa o zfśs określa zasady tworzenia i organizacji zakładowego funduszu świadczeń socjalnych (dalej zfśs) u niemal wszystkich pracodawców, z wyjątkiem reguł określonych w rozporządzeniach w sprawie sposobu tworzenia i gromadzenia środków zfśs dla pracowników:

– podległych MSWiA, z 11 kwietnia 1995 (DzU nr 43, poz. 225 ze zm.),

– więziennictwa niebędących funkcjonariuszami Służby Więziennej, z 22 marca 1995 (DzU nr 37, poz. 182).

•

Pracownicy podlegli MSWiA.

Pierwsze z rozporz

dze

(z 11 kwietnia 1995) mówi o zf

s dla pracowników jednostek podleg

ych MSWiA nieb

cych funkcjonariuszami lub

nierzami zawodowymi. W zasadzie zf

s dla nich tworzy si

na ogólnych regu

ach przewidzianych w ustawie o zf

Zatem odpis podstawowy na zatrudnionego w normalnych warunkach wynosi 37,5 proc. średniej płacy. Kierownik takiej jednostki miał jednak prawo, na wniosek kierownika gospodarstwa pomocniczego, zwiększyć środki zfśs z części zysku przeznaczonego na potrzeby własne gospodarstwa.

Obowiązywał też inny terminarz przekazywania odpisów na wyodrębnione konto zfśs przez gospodarstwa pomocnicze i zakłady budżetowe – w miarę możliwości finansowych raz na miesiąc, ale nie rzadziej niż raz na kwartał. Wobec likwidacji do końca 2010 r. wszystkich gospodarstw pomocniczych i państwowych zakładów bu dżetowych odrębności te straciły na aktualności.

•

Nauczyciele ze szkó

MSWiA.

Nauczycieli ze szkó

nadzorowanych przez MSWiA oraz nauczycieli by

ych pracowników tych placówek b

cych teraz emerytami lub rencista mi obejmuje art. 53 Karty nauczyciela.

W świetle tego przepisu na wskazanych nauczycieli nie naliczamy indywidualnych odpisów, lecz jeden – stanowiący iloczyn planowanej przeciętnej liczby nauczycieli zatrudnionych w pełnym i niepełnym wymiarze za jęć oraz 110 proc. kwoty bazowej dla szacowania średnich wynagrodzeń nauczycieli obowiązującej 1 stycznia danego roku.

Kwota bazowa jest ustalana co roku w ustawie budżetowej; od stycznia 2011 r. wynosiła 2446,82 zł (art. 13 ust. 2 ustawy budżetowej na rok 2011 z 20 stycznia 2011; DzU nr 29, poz. 150).

Dla nauczycieli będących emerytami i rencistami odpis wynosi 5 proc. pobieranych przez nich świadczeń. Oprócz uznaniowych świadczeń z zfśs nauczycielowi przy sługuje również obligatoryjne świadczenie urlopowe wypłacane ze środków zfśs. Jest ono proporcjonalne do wymiaru jego zajęć.

•

Pracownicy wi

ziennictwa.

Rozporządzenie z 22 marca 1995 dotyczy zatrudnionych w jednostkach sfery bud

etowej wi

ziennictwa nieb

cych funkcjonariuszami S

by Wi

ziennej.

Stanowi jedynie, że wszystkie jednostki więziennictwa tworzą odrębne zfśs. Wyjątkowo rejonowe areszty śledcze i zakłady karne mogą założyć jeden wspólny zfśs dla pracowników rejonu lub poszczególnych jednostek. Dotyczy to również nauczycieli ze szkół działających przy rejonowych aresztach lub zakładach. Pozostałe zasady reguluje ustawa o zfśs.

•

Pracownicy cywilni wojska.

Upowa

nienie z art. 1 ust. 3 ustawy o zf

s wykona

o dobrowolnie MON w

rozporządzeniu z 6 grudnia 1994 w sprawie sposobu tworzenia i gromadzenia środków zakładowego funduszu świadczeń socjalnych pracowników cywilnych wojska oraz wysokości odpisu na ten fundusz

(DzU nr 132, poz. 678 ze zm.).

Zgodnie z tym rozporządzeniem odpisy na zfśs za pracowników cywilnych wojsko szacowało na zasadach ogólnych, ale do końca maja każdego roku przekazywało 1/3 naliczonego odpisu podstawowego na odrębny rachunek zfśs z przeznaczeniem na cele mieszkaniowe. Rozporządzenie to zostało jednak uchylone 29 kwietnia 2008 (DzU nr 73, poz. 433).

Zatem pracownicy cywilni wojska mają prawo do pomocy socjalnej na ogólnych regułach przewidzianych w ustawie o zfśs.

Art. 2. Definicje

yte w ustawie okre

lenia oznaczaj

1) dzia

alno

ść

socjalna – us

ugi

wiadczone przez pracodawców na rzecz ró

nych form wypoczynku, dzia

alno

ci kulturalnoo

wiatowej, sportoworekreacyjnej, opieki nad dzie

mi w

żł

obkach, klubach dzieci

cych, przedszkolach oraz innych formach wychowania przedszkolnego, udzielanie pomocy materialnej rzeczowej lub finansowej, a tak

e zwrotnej lub bezzwrotnej pomocy na cele mieszkaniowe na warunkach okre

lonych umow

2) coroczny odpis podstawowy – równowarto

ść

dokonanych odpisów na rachunek bankowy funduszu w wysoko

ci okre

lonej w art. 5, na zasadach okre

lonych w art. 6 ust.2,

3) (skre

lony)

4) zak

adowe obiekty socjalne – o

rodki wczasowe i kolonijne, domy wypoczynkowe, sanatoria, ogrody dzia

kowe, obiekty sportowo-rekreacyjne,

żł

obki, kluby dzieci

ce i przedszkola oraz obiekty s

żą

działalności kulturalnej,

5) osoby uprawnione do korzystania z funduszu pracowników i ich rodziny, emerytów i rencistów – by

ych pracowników i ich rodziny oraz inne osoby, którym pracodawca przyzna

, w regulaminie, o którym mowa w art. 8 ust. 2, prawo korzystania ze

wiadcze

socjalnych finansowanych z funduszu,

6) przedsi

biorca – osob

fizyczn

, osob

prawn

, a tak

e jednostk

organizacyjn

nie posiadaj

osobowo

ci prawnej, je

eli przedmiot jej dzia

ania obejmuje prowadzenie dzia

alno

ci gospodarczej.

KOMENTARZ

•

Cytowany przepis zawiera tzw. s

owniczek ustawy, czyli wyja

nienie najwa

niejszych poj

ęć

w niej u

ytych, maj

cych kluczowe znaczenie dla prawid

owego prowadzenia przez nas dzia

alno

ci socjalnej.

•

Dzia

alno

ść

socjalna

. Poj

cie to precyzuje, na co mo

emy wydawa

rodki zf

s. Wyznacza granice mi

dzy prawid

gospodark

a marnotrawstwem. Dzia

alno

ść

ta polega na

wiadczeniu przez pracodawc

ró

nych form wypoczynku, aktywno

ci kulturalno o

wiatowej i sportowo-rekreacyjnej, udzielaniu pomocy materialnej rzeczowej lub finansowej, a tak

e po

yczek na cele mieszkaniowe.

Owe usługi mogą świadczyć sami pracodawcy, jeśli posiadają własne obiekty socjalne, np. ośrodki wczasowe i kolonijne, domy wypoczynkowe, sanatoria, ogrody działkowe, obiekty sportowo-rekreacyjne, żłobki, kluby dziecięce, przedszkola i obiekty służące działalności kulturalnej. Równie dobrze wolno je zakupić w zewnętrznej firmie.

Ze środków zfśs wolno dofinansowywać uprawnionym koszty wczasów, w tym tzw. pod gruszą, wycieczek, kolonii, obozów, rajdów i agroturystyki w formach zorganizowanych. Do niedawna mogliśmy dotować z funduszu jedynie krajowy wypoczynek uprawnionych osób. Ograniczenie to zakwestionował TK w wyroku z 28 marca 2007 (K 40/04; DzU z 2007 r. nr 69, poz. 467) obowiązującym od 18 kwietnia 2007.

Mamy też prawo świadczyć dla załogi usługi kulturalnooświatowe w rozumieniu ustawy z 25 października 1991 o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (tekst jedn. DzU z 2001 r. nr 13, poz. 123 ze zm.). Oferujmy więc zatrudnionym bilety do kina, teatru, muzeum czy galerii. Dopuszczalne jest także proponowanie usług sportowo-rekreacyjnych, jak karnety i bilety na basen, do siłowni, na aerobik, korty tenisowe itd., czy organizowanie imprez sportowych.

Duże znaczenie ma udzielanie z zfśs wsparcia materialnego zarówno pieniężnego, jak i rzeczowego. To pierwsze przybiera zwykle formę zapomóg dla osób, które znalazły się w trudnej sytuacji finansowej, życiowej (pożar domu, kradzież, zniszczenia po powodzi), osobistej (dzieci pozostające na utrzymaniu) czy zdrowotnej. Kiedy indziej są to konkretne towary (m.in. sprzęt gospodarstwa domowego, ręczniki) kupowane wtedy, gdy praco dawca uzna ten sposób za bardziej celowy i skuteczny.

Wiele firm tak właśnie pomaga rodzinom patologicznym, w których np. oj ciec nadużywa alkoholu. Dostarczają im żywność, podręczniki szkolne, lekarstwa itd. Powszechnie też przedsiębiorcy fundują zainteresowanym różne talony uprawniające do nabycia towarów np. w supermarkecie. Ze środków socjalnych wolno udzielać pożyczek mieszkaniowych zarówno zwrotnych, jak i bezzwrotnych.

Przepisy nie konkretyzują, o jakie cele mieszkaniowe chodzi. Trzeba je zatem dokładnie sprecyzować w regulaminie socjalnym, a potem w umowie zawieranej np. z pożyczkobiorcą.

W grę wchodzi np. budowa domu jednorodzinnego, kupno mieszkania w budynku wielolokalowym, uzupełnienie wkładu budowlanego w spółdzielni mieszkaniowej, remont lub modernizacja mieszkania, wykup lokalu na własność. Nie wolno natomiast przeznaczać środków socjalnych na:

– prywatną klinikę dla zatrudnionych,

– polisy grupowego ubezpieczenia personelu na życie,

– szczepienia profilaktyczne,

– większość imprez integracyjnych,

– firmowe imprezy okolicznościowe, np. z okazji świąt, rocznicy działania firmy.

•

Zak

adowe obiekty socjalne.

Z zf

s mo

emy tak

e dofinansowywa

asne zak

adowe obiekty socjalne, do których nale

żą

– ośrodki wczasowe i kolonijne,

– domy wypoczynkowe,

– sanatoria,

– ogrody działkowe,

– obiekty sportowo-rekreacyjne,

– żłobki, kluby dziecięce i przedszkola,

– obiekty służące działalności kulturalnej. Jest to katalog zamknięty. Nie można zatem dopłacać np. do własnego klubu sportowego.

Ponadto ustawa o zfśs wyraźnie mówi o dofinansowywaniu, a nie utrzymywaniu w całości zakładowej bazy socjalnej. Z własnej kieszeni wykładamy zatem środki na oświetlenie tych obiektów, ich remonty i konserwacje, płace personelu oraz odprowadzane od nich podatki i składki. Z zfśs pokrywamy, co najwyżej, np. konkretne zakupy.

•

Osoby uprawnione.

Do osób uprawnionych, które ustawowo maj

prawo stara

o pomoc socjaln

, nale

żą

przede wszystkim nasi pracownicy i ich najbli

si. Chodzi o wszystkich pracowników, bez wzgl

du na rodzaj ich anga

u (umowa o prac

próbna, okresowa, na zast

pstwo, na czas wykonania okre

lonej pracy czy bezterminowa, miano wanie, powo

anie, wybór czy spó

dzielcza umowa o prac

Nie ma znaczenia wymiar czasu pracy. Nie można też pomijać pracowników młodocianych, osób korzystających z urlopów macierzyńskich, wychowawczych, naukowych, szkoleniowych lub bezpłatnych, czy długotrwale chorych. Również w trakcie wypowiedzenia podwładny może się ubiegać o wsparcie z zfśs.

Do uprawnionych do korzystania z zfśs z mocy ustawy zostali też zakwalifikowani byli pracownicy, będący teraz emerytami lub ren cistami, dla których firma stanowiła ostatnie miejsce pracy (odeszli z niej na emeryturę bądź rentę i nie rozpoczęli nowej pracy; patrz uchwała Sądu Najwyższego z 15 listopada 1991, I PZP 56/91).

W świetle cytowane go orzeczenia osoba, która uprzednio prze szła na wcześniejszą emeryturę i podjęła w nowym zakładzie zatrudnienie podczas zawieszenia emerytury, a następnie po rozwiązaniu stosunku pracy ponownie pobiera emeryturę, jest „emerytem – byłym pracownikiem” tego ostatniego zakładu. Do grona uprawnionych zaliczamy także członków rodziny byłego pracownika – emeryta lub ren cisty, dla którego firma była ostatnim praco dawcą.

Osobami uprawnionymi do korzystania ze świadczeń socjalnych na mocy samej ustawy o zfśs nie są zatem byli pracownicy, którzy przeszli na świadczenie przedemerytalne czy posiadający obecnie status emeryta lub rencisty, dla których zakład nie był ostatnim pracodawcą (po zerwaniu współpracy z fir mą podjęli zatrudnienie w ramach stosunku pracy w innym zakładzie).

Pracodawca może natomiast dobrowolnie objąć opieką socjalną inne osoby, np. współpracujących z nim zleceniobiorców, wykonawców dzieła, dzieci z domów dziecka, podopiecznych domów dla seniorów, bezrobotnych. Aby osoby te mogły się ubiegać o świadczenia z zfśs danej firmy, należy je wskazać w regulaminie socjalnym jako uprawnione. Trzeba przy tym pamiętać, że zawsze – udzielając komuś wsparcia z zfśs – kierujemy się jego sytuacją materialną, bytową, rodzinną i zdrowotną (tzw. kryterium socjalne).

•

s tworzy u jednego pracodawcy tzw.

oroczny odpis podstawowy.

rodki przekazywane za wszystkich zatrudnionych przeliczonych na pe

ne etaty (z wyj

tkiem m

odocianych) obliczone w wysoko

ci odpowiedniego procentu od

redniej p

acy.

Poszczególne odpisy za pracowników mają różną wysokość w zależności od warunków pracy, wieku pracownika i stopnia związania danej osoby z zakładem.

Dzielimy je na:

a) obligatoryjne – na zatrudnionego:

– w normalnych warunkach – 37,5 proc. przeciętnego wynagrodzenia,

– wykonującego prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze – 50 proc. przeciętnego wynagrodzenia,

– młodocianego: w pierwszym roku nauki 5 proc., drugim 6 proc. i trzecim 7 proc., b) fakultatywne, dodatkowe zwiększenie odpisu podstawowego o 6,25 proc. na pracownika o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności.

Oprócz tego na konto zfśs przekazujemy tzw. zwiększenia, m.in. na byłego pracownika będącego obecnie emerytem lub rencistą (w wysokości 6,25 proc.), z racji utworzenia zakładowego żłobka lub klubu dziecięcego, z tytułu darowizn, zapisów osób fizycznych lub prawnych czy innych wpływów określonych w art. 7 ustawy o zfśs.

•

Inne definicje.

Klub dzieci

cy to forma opieki nad dzie

mi od uko

czenia pierwszego roku do lat 3. Mo

e zapewnia

im opiek

przez maksimum pi

ęć

godzin dziennie (

ustawa z 4 lutego 2011 o opiece nad dziećmi do lat 3; DzU nr 45, poz. 235 ze zm.

Inne formy wychowania przedszkolnego to niepubliczny punkt przedszkolny i zespół wychowania przedszkolnego. Zajęcia w zespole wychowania przedszkolnego są prowadzone w niektóre dni tygodnia, minimum trzy godziny w ciągu jednego dnia i minimum 12 godzin w ciągu tygodnia.

Punkt przedszkolny natomiast realizuje zajęcia we wszystkie dni robocze w tygodniu przez cały rok szkolny, z wyjątkiem przerw ustalonych przez organ prowadzący (rozporządzenie ministra edukacji narodowej z 31 sierpnia 2010 w sprawie rodzajów innych form wychowania przedszkolnego, warunków tworzenia i organizowania tych form oraz sposobu ich działania; DzU nr 161, poz. 1080 ze zm.).

Art. 3. Pracodawcy prowadzący fundusz

1. Fundusz tworz

, z zastrze

eniem ust. 2, pracodawcy zatrudniaj

cy wed

ug stanu na 1 stycznia danego roku co najmniej 20 pracowników w przeliczeniu na pe

ne etaty.

1a. (uchylony) 1b. (uchylony)

2. Pracodawcy prowadz

cy dzia

alno

ść

w formie jednostek bud

etowych i samorz

dowych zak

adów bud

etowych tworz

fundusz bez wzgl

du na liczb

zatrudnianych pracowników.

3. Pracodawcy zatrudniaj

cy wed

ug stanu na 1 stycznia danego roku mniej ni

20 pracowników w przeliczeniu na pe

ne etaty, z za strze

eniem ust. 2, mog

tworzy

fundusz do wysoko

ci i na zasadach okre

lonych w art.

5 lub mog

wyp

aca

wiadczenie urlopowe, o którym mowa w ust.

4 – 6. 3a.

Pracodawcy, o których mowa w ust. 3, nieobj

ci uk

adem zbiorowym pracy oraz niezobowi

zani do wydania regulaminu wy nagradzania, informacje w sprawie nietworzenia funduszu i niewyp

acania

wiadczenia urlopowego przekazuj

pracownikom w pierwszym miesi

cu danego roku kalendarzowego, w sposób przyj

ty u danego pracodawcy. 3b.

U pracodawców, o których mowa w ust. 3, zatrudniaj

cych co najmniej 20 pracowników, obj

tych uk

adem zbiorowym pracy, postanowienia w sprawie nietworzenia funduszu i niewyp

acania

wiadczenia urlopowego zawiera si

w uk

adzie zbiorowym pracy.

eli u takich pracodawców pracownicy nie s

ob j

ci uk

adem zbiorowym pracy, postanowienia w sprawie nietworzenia funduszu i

niewypłacania

wiadczenia urlopowego zawiera si

w regulaminie wynagradzania; art. 4 ust. 3 stosuje si

odpowiednio.

4. Wysoko

ść

wiadczenia urlopowego, o którym mowa w ust. 3, nie mo

e przekroczy

wysoko

ci odpisu podstawowego, okre

lonego w art. 5 ust. 2, 2a i 3 – odpowiedniego do rodzaju zatrudnienia pracownika, z tym

e wysoko

ść

wiadczenia dla zatrudnionych, o których mowa w art. 5 ust. 2 i 3, ustala si

proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy pracownika.

wiadczenie urlopowe, o którym mowa w ust. 4, wyp

aca pracodawca raz w roku ka

żdemu pracownikowi korzystaj

cemu w danym roku kalendarzowym z urlopu wypoczynkowego w wymiarze co najmniej 14 ko lejnych dni kalendarzowych.

5a. Wyp

ata

wiadczenia urlopowego nast

puje nie pó

niej ni

w ostatnim dniu poprzedzaj

cym rozpocz

cie urlopu wypoczynkowego, o którym mowa w ust. 5.

wiadczenie urlopowe, o którym mowa w ust. 4, nie podlega sk

adce na ubezpieczenie spo

eczne pracowników.

7. (skre

lony)

KOMENTARZ

•

Pracodawca jest administratorem funduszu.

W miar

liwo

ci jego

rodki powinien przeznacza

na pomoc biedniejszym pracownikom i tym, którzy znale

li si

w trudnej sytuacji rodzinnej, np. w zwi

zku ze

mierci

drugiego

ywiciela rodziny, b

maj

problemy

yciowe, np. w razie po

aru w domu czy kradzie

y. Przepis podpowiada,

e robimy to na dwa alternatywne sposoby:

– ustalając zbiorowy zfśs lub

– wypłacając świadczenia urlopowe. Jednostki budżetowe i samorządowe zakłady budżetowe muszą tworzyć zfśs bez względu na wielkość personelu.

PRZYK

AD 1

Zakład pracy składa się z czterech oddziałów i centrali. Trzy z tych jednostek zatrudniały 1 stycznia 2011 więcej niż 20 osób w przeliczeniu na pełne etaty. W jakiej wysokości w tej sytuacji firma powinna tworzyć zfśs?

Zależy to od tego, ilu samodzielnych pracodawców wchodzi w grę. A dowiemy się tego, zaglądając do dokumentów kreujących dany podmiot, np. statutu.

Pracodawcą jest bowiem każda osoba prawna oraz struktura na tyle wyodrębniona organizacyjnie i finansowo, że sama wykonuje w swoim imieniu i na swoją rzecz (a nie w imieniu i na rzecz centrali) czynności pracownicze, tzn. zatrudnia i spisuje angaże pracownicze.

Można przyjąć założenie: jeśli w umowach o pracę jako zatrudniający istnieje oddział przedsiębiorstwa (np. spółka córka), to jest on pracodawcą.

•

Weryfikacja obowi

zków socjalnych praco dawcy.

Któr

metod

zaspokajania socjalnych potrzeb personelu musi stosowa

za k

ad pracy, zale

y od liczebno

ci jego za

ogi wed

ug stanu na 1 stycznia danego roku. Zatrudniając tego dnia przynajmniej 20 osób w przeliczeniu na pe

ne etaty, musi tworzy

w bie

żą

cym roku kalendarzowym zf

W liczbie osób, która decyduje o charakterze socjalnych obowiązków firmy, uwzględnia my wyłącznie pracowników, czyli osoby zatrudnione na podstawie umowy o pracę, spółdzielczej umowy o pracę, powołania, wy boru i mianowania.

Pomijać powinniśmy chałupników, zleceniobiorców, agentów, menedżerów na kontraktach czy wykonawców dzieła. Dodatkowo pracowników przyjmuje my do limitu dopiero po przeliczeniu ich na pełne etaty według stanu na 1 stycznia.

PRZYK

AD 2

Spółka 1 stycznia 2011 angażowała 14 pracowników na pełnych etatach, pięciu na 1/2 etatu i trzech w wymiarze 145/176 godzin oraz trzech zleceniobiorców i dwóch chałupników.

Przeliczenie zatrudnionych na pełne etaty w celu ustalenia, czy zakład musi utworzyć zfśs w 2011, wyglądało następująco:

14 osób x 1 etat = 14 etatów 5 osób x 1/2 etatu = 2,5 etatu 3 osoby x 145/176 = 3 osoby x 0,82 etatu = 2,46 etatu

Razem: 14 etatów + 2,5 etatu + 2,46 etatu = 18,96 etatu

Mimo że firma zatrudnia 22 pracowników, nie ma obowiązku prowadzenia zfśs w 2011 r. Dlatego że łącznie dysponuje 18,96 etatu, czyli mniej niż 20. Skoro tak, to ma wybór między założeniem zfśs a wypłatąświadczeń urlopowych. Może też w ogóle uwolnić się od powinności socjalnych wobec załogi.

Stan zatrudnienia, rozstrzygający o obowiązku tworzenia zfśs, badamy zawsze na 1 stycznia. Natomiast wynik wiąże firmę przez cały rok. Oznacza to, że późniejszy spadek zatrudnienia w trakcie roku poniżej wskazanego li mitu nie upoważnia do rezygnacji z prowadzenia zfśs czy do zaprzestania wypłaty świadczeń urlopowych.

Mając 1 stycznia mniej niż 20 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty, pracodawca prowadzi zfśs albo wypłaca tzw. świadczenia urlopowe. Do niego należy wybór.

•

wiadczenie urlopowe.

Przys

uguje ono ka

demu pracownikowi, który chce skorzy sta

z urlopu obejmuj

cego co najmniej 14 kolejnych dni wypoczynku.

wiadczenia urlopowe mog

wyp

aca

łą

cznie ma

e za k

ady, które anga

mniej ni

20 pracowników w przeliczeniu na pe

ne etaty.

Z możliwości takiej nie mogą korzystać większe firmy, zatrudniające 1 stycznia przynajmniej na 20 obsadzonych etatach.

PRZYK

AD 3

Hurtownia 1 stycznia 2011 zatrudniała 25 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty. Zgodnie z regulaminem wynagradzania pracownicy mają prawo do świadczeń urlopowych, jeśli złożą wniosek o udzielenie urlopu, który wraz z dniami wolnymi od pracy będzie obejmował co najmniej 14 kolejnych dni kalendarzowych. Wysokość tych świadczeń przekracza limity określone w ustawie o zfśs.

Pod koniec lipca 2011 zatrudniony w normalnych warunkach, w pełnym wymiarze czasu pracy, otrzymał je w kwocie 1500 zł. Świadczenia urlopowe są wolne od składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne, ale tylko te wypłacone zgodnie z ustawą o zfśs i do wysokości w niej wskazanej.

Jej przepisy pozwalają wypłacać świadczenia urlopowe wyłącznie pracodawcom zatrudniającym 1 stycznia mniej niż 20 osób w przeliczeniu na pełne etaty. Opisany zakład musi zatem odprowadzić składki od całych świadczeń urlopowych, a nie tylko od nadwyżki ponad ustawowe limity.

Firma uprawniona do wypłaty świadczeń urlopowych wypłaca je każdemu pracownikowi wybierającemu się na urlop obejmujący co najmniej 14 kolejnych dni wypoczynku. Chodzi o cykl 14 kolejnych dni kalendarzowych bez względu na to, ile w tym czasie przypada dni roboczych, na które udzieliliśmy urlopu.

Nie ma przy tym znaczenia, jaki urlop zatrudniony odbiera: bieżący czy zaległy. Pracownik powinien otrzymać takie świadczenie najpóźniej ostatniego dnia przed wypoczynkiem.

Jego wysokość nie po winna przekraczać odpowiedniego odpisu podstawowego na zfśs, czyli w 2011 r. dla zatrudnionego:

– w normalnych warunkach 1093,93 zł,

– wykonującego pracę w szczególnych wa runkach lub o szczególnym charakterze 1458,57 zł,

– młodocianego w pierwszym roku nauki oraz odbywającego przyuczenie do zawodu 145,86 zł, młodocianego w drugim ro ku 175,03 zł, a w trzecim 204,20 zł.

Wysokość świadczenia urlopowego dla oso by pracującej w normalnych warunkach albo wykonującej pracę w szczególnych warunkach/o szczególnym charakterze ustalamy proporcjonalnie do wymiaru etatu.

PRZYK

AD 4

Pan Edward jest etatowym informatykiem zatrudnionym w normalnych warunkach na 5/7 etatu w małej rodzinnej firmie. W lipcu 2011 miał trzytygodniowy urlop wypoczynkowy.

wiadczenie urlopowe szacujemy nast

puj

co (1093,93 z

x 5) : 7 = 781,38 z

wiadczenia urlopowe korzystaj

ze zwolnienia od sk

adek ZUS, ale tylko te wypłacone zgodnie z ustaw

o zf

s (§ 2 ust. 1 pkt 21

rozporządzenia MPiPS z 18 grudnia 1998 w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, DzU nr 161, poz. 1106 ze zm.; dalej rozporządzenie składkowe

Oznacza to, że świadczenia urlopowe są wolne od składek w części nieprzekraczającej ustawowych odpisów socjalnych. Od nadwyżki ponad wskazane pułapy płacimy składki.

PRZYKŁAD 5

Sklep osiedlowy angażuje 11 pracowników zajmujących dziewięć pełnych etatów. Wypłaca świadczenia urlopowe.Zatrudniona w nim na 3/5 etatu pani Jadwiga w sierpniu 2011 dostała 1000 zł świadczenia urlopowego tuż przed wyjazdem na 20dniowy wypoczynek.

Aby sprawdzić, czy cała ta kwota jest zwolniona ze składek, księgowa ustala wysokość świadczenia urlopowego proporcjonalnie obniżonego do etatu: (1093,93 zł x 3) : 5 = 656,36 zł

Pani Jadwiga otrzymała świadczenie wyższe o 343,64 zł (1000 zł – 656,36 zł). Od tej kwoty muszą zostać opłacone składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne.

Na szczególnych zasadach świadczenia urlopowe przysługują nauczycielom, mimo że szkoły publiczne muszą tworzyć zfśs. Świadczenia urlopowe są im wypłacane w ciężar odpisów na zfśs. Dostaje je, w wysokości odpisu podstawowego, do końca sierpnia każdy nauczyciel – stosownie do wymiaru czasu pracy i okresu zatrudnienia.

Nie musi przy tym spełniać warunku wykorzystywania urlopu wypoczynkowego w wymiarze co najmniej 14 kolejnych dni kalendarzowych. Niezależnie od tego ma on również prawo ubiegać się o wsparcie z zfśs

Zobacz Stanowisko Ministerstwa Edukacji Narodowej z 5 listopada 2009 r. w sprawie odpisu na zfśs dla emerytowanych nauczycieli, którzy zostali zatrudnieni na część roku szkolnego

Firmy, które zatrudniają przynajmniej 20 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty, często przyznają podwładnym specjalne do płaty z zfśs, czyli tzw. wczasy pod gruszą. Zatrudniony przedstawia opłacony przez siebie rachunek za pobyt w czasie urlopu i na tej podstawie otrzymuje pieniądze. Szczegółowe zasady dopłat do wczasów pod gruszą określają regulaminy socjalne firm. Są one jednak czymś innym niż Świadczenia urlopowe.

Problematyczna jest odpowiedź na pytanie, jakie świadczenie dać pracownikowi, który poszedł na długi urlop wypoczynkowy w styczniu danego roku? Przecież wysokość odpisów na ten rok poznajemy dopiero pod koniec lutego. Ustawa o zfśs milczy na ten temat. Najlepiej jest wówczas wypłacić świadczenie ustalone od ubiegłorocznego odpisu, a pod koniec lutego wyrównać różnicę.

OBOWIĄZKI SOCJALNE PRACODAWCÓW

Kategoria przedsiębiorcy

Tworzenie funduszu socjalnego

Wypłata świadczeń urlopowych

Jednostki budżetowe i samorządowe zakłady budżetowe

Tworzą fundusz bez względu na liczebność personelu

Nie mogą wypłacać świadczen

Spoza sfery budżetowej zatrudniający 1 stycznia przynajmniej 20 osób w przeliczeniu na pełne etaty

Tworzą fundusz, ale pod pewnymi warunkami wolno im z niego zrezygnować albo obniżyć odpisy

Nie mogą wypłacać świadczeń urlopowych, zamiast tworzyć zfśs

Spoza sfery budżetowej zatrudniający 1 stycznia poniżej 20 osób w przeliczeniu na pełne etaty

Wybierają między funduszem a wypłatą świadczeń urlopowych

Mogą odstąpić od tworzenia zfśs lub wypłatyświadczeńurlopowych albo obniżyć procent odpisu/wysokość świadczen

PRZYK

AD 6

Spółka handlowa z 15-osobowym personelem wypłaca świadczenia urlopowe w wysokości pełnego odpisu podstawowego na zfśs. Pan Grzegorz, zatrudniony w niej na cały etat jako majster, przebywał na urlopie wypoczynkowym od 11 do 28 stycznia 2011. Wykonuje on pracę w szczególnych warunkach, dlatego odpis na zfśs za niego wynosi 50 proc. przeciętnego wynagrodzenia (1458,57 zł).

Spółka wypłaciła mu 10 stycznia (ostatni dzień przed urlopem) świadczenie urlopowe w wysokości odpisu na zfśs: w 2010 r. 50 proc. przeciętnego wynagrodzenia (1397,13 zł), a pod koniec lutego 2011 dopłaciła jeszcze 61,44 zł (1458,57 zł – 1397,13 zł).

•

Gratyfikacje urlopowe.

nierzom zawodowym przys

uguj

raz w roku nale

ci zbli

one do

wiadcze

urlopowych, tzw. gratyfikacje urlopowe (

rozporządzenie ministra obrony narodowej z 14 października 2009 w sprawie gratyfikacji urlopowej żołnierzy zawodowych; DzU nr 179, poz. 1392

•

Rezygnacja z obowi

zków socjalnych przez ma

ego pracodawc

li 1 stycznia pracodawca zatrudnia mniej ni

20 osób w przeliczeniu na pe

ne etaty, nie musi ani wyp

aca

wiadcze

urlopowych, ani tworzy

s. Zwolnienie si

z tych zobowi

jest mo

liwe pod warunkiem dope

nienia pewnych formalno

ci.

Jeżeli zakład pracy nie jest objęty układem zbiorowym ani zobowiązany do wprowadzania regulaminu wynagradzania, musi przekazać zatrudnionym do 31 stycznia, w sposób przyjęty w firmie, informację o niewypłacaniu świadczeń urlopowych i nieprowadzeniu zfśs. Robi to w sposób przyjęty w firmie, np. wywieszając ogłoszenie na tablicy, zamieszczając w firmowym intranecie, przez radio węzeł czy wręczając każdemu pracownikowi osobne pismo.

Wątpliwości budzi kwestia skutków przekroczenia terminu na przekazanie przedstawicielom załogi takich zawiadomień. Zdaniem PIP pracodawca, który nie poinformuje o rezygnacji z wypłaty świadczeń urlopowych i z tworzenia zfśs, nie uwolni się z tego obowiązku i przez cały rok ma obowiązek wypłacać świadczenia lub naliczać odpisy na fundusz.

Innego zdania są sądy. 1 marca 2007 NSA (I OSK 814/06) orzekł, że za opóźnienie grozi co najwyżej grzywna na podstawie art. 12a ustawy o zfśs, a w żadnym wypadku nie obowiązek wypłaty świadczeń urlopowych czy odprowadzenia odpisów za ten rok.

Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy uznał 21 lutego 2006, że wskazany termin ma jedynie charakter instrukcyjny, a jego przekroczenie nie powoduje sankcji w formie wypłaty świadczeń urlopowych czy tworzenia zfśs. Nie grozi też za to grzywna. Wynika z tego, że informację o rezygnacji ze świadczeń urlopowych i zfśs zakład może przekazać podwładnym nawet po 31 stycznia. Opinię tę podzielił w tym samym sporze SO w Warszawie 15 stycznia 2008 (XII Pa 442/07), potwierdzając wyrok pierwszej instancji.

Istniały też spory co do tego, czy z opisanego uproszczonego sposobu rezygnacji z obowiązków socjalnych mogą skorzystać zakłady angażujące mniej niż 20 pracowników, które – nie mając takiego obowiązku – utworzyły dobrowolnie regulamin płacowy.

Regulaminy te mogą bowiem wprowadzać również inne firmy niż te wymienione w art. 772 k.p., które taki obowiązek mają (podmioty, które zatrudniają co najmniej 20 pracowników, jeśli nie są objęte układem zbiorowym lub objęte takim układem, na podstawie którego nie da się ustalić indywidualnych warunków zatrudnienia).

Zdaniem resortu pracy wystarczy, że pracodawca, który wprowadził z własnej woli regulamin wynagradzania, do końca stycznia poinformuje pracowników o niewypłacaniu świadczeń urlopowych i nietworzeniu zfśs.

Przywilej rezygnacji z obowiązków socjalnych przepisy nadały bowiem wszystkim podmiotom niezobowiązanym do wydawania regulaminu wynagradzania.

Fakultatywne przyjęcie regulaminu nie przekreśla natomiast możliwości realizacji tego uprawnienia. Rezygnują zatem z ciążących na nich obowiązków socjalnych, przekazując podwładnym zawiadomienie. Nie muszą w tym celu korygować regulaminu płacowego.

W informacji o rezygnacji z obowiązków socjalnych zakład pracy musi wyraźnie podać, że nie będzie w bieżącym roku wypłacał świadczeń urlopowych ani tworzył zfśs. W razie zawiadomienia wyłącznie o rezygnacji z wypłaty świadczeń urlopowych przyjmuje się bowiem, że firma zdecydowała się na tworzenie zfśs. I odwrotnie, sygnalizując wyłącznie odstąpienie od zfśs, gwarantujemy wypłatę świadczeń urlopowych patrz wzór rezygnacji z obowiązków socjalnych przez małego pracodawcę.

USTAWOWE ODPISY NA ZFŚS W LATACH 2010 I 2011

TAK

- objęci układem zbiorowym zmieniają układ za zgodą reprezentatywnych związków

- mający regulamin wynagradzania i nieobjęci układem zmieniają regulamin w uzgodnieniu ze związkiem lub przedstawicielem załogi

TAK

- objęci układem zbiorowym zmieniają układ za zgodą reprezentatywnych związków

- mający regulamin wynagradzania i nieobjęci układem zmieniają regulamin za zgodą związku lub przedstawiciela załogi

NIE DOTYCZY

Obowiązkowo prowadzą zfśs, nie mogą wypłacać świadczeń urlopowych

NIE DOTYCZY

Obowiązkowo prowadzą zfśs, nie mogą wypłacać świadczeń urlopowych

TAK

- nieobjęci układem zbiorowym i niezobowiązani do tworzenia regulaminu płacowego przekazują pracownikom do końca stycznia informację o niewypłacaniu świadczeń urlopowych i niezakładaniu funduszu

- zobowiązani do wydania regulaminu wynagradzania (mający przynajmniej 20 pracowników) i nieobjęci układem zmieniają ten regulamin za zgodą związku lub reprezentanta personelu

- zatrudniający przynajmniej 20 osób i objęci układem zmieniają układ za zgodą reprezentatywnych związków

TAK

- nieobjęci układem zbiorowym i niezobowiązani do tworzenia regulaminu płacowego przekazują pracownikom informację o tym do końca stycznia

- zobowiązani do wydania regulaminu wynagradzania (mający przynajmniej 20 pracowników) i nieobjęci układem zmieniają ten regulamin za zgodą związku lub reprezentanta personelu

- zatrudniający przynajmniej 20 osób i objęci układem zmieniają układ za zgodą reprezentatywnych związków

TAK

- nieobjęci układem zbiorowym i niezobowiązani do tworzenia regulaminu płacowego przekazują pracownikom informację o tym do końca stycznia

- zobowiązani do wydania regulaminu wynagradzania (mający przynajmniej 20 pracowników) i nieobjęci układem zmieniają ten regulamin za zgodą związku lub reprezentanta personelu

- zatrudniający przynajmniej 20 osób i objęci układem zmieniają układ za zgodą reprezentatywnych związków

NIE

wolno im w trakcie roku zrezygnować z wypłaty świadczeń urlopowych

JAK UWOLNIĆ SIĘ OD TWORZENIA FUNDUSZU I WYPŁATY ŚWIADCZEŃ URLOPOWYCH

•

Rezygnacja przez pracodawc

, który ma zak

adowe regulacje.

W gorszej sytuacji jest pracodawca, który 1 stycznia mia

przynajmniej 20 pracowników, ale zajmuj

cych mniej ni

20 pe

nych etatów. Gdy chce si

uwolni

od jakichkolwiek zobowi

socjalnych, musi zmieni

przepisy zak

adowe: uk

ad zbiorowy albo regulamin wynagradzania, a jest to mo

liwe wy

łą

cznie za zgod

zwi

zku/ów zawodowego/ych.

Po jej uzyskaniu zmiany obowiązują odpowiednio dopiero po zarejestrowaniu protokołu dodatkowe go układu lub podaniu ich do wiadomości personelu w sposób przyjęty w zakładzie. Nie jest to łatwe, gdy firma jest objęta układem zbiorowym pracy, ponieważ korekta układu wymaga akceptacji wszystkich zakładowych organizacji związkowych, które go podpisały, i tych, które ewentualnie do niego przystąpiły.

W grę wchodzą zatem:

– zakładowych

– zakładowe organizacje związkowe,

– ponadzakładowych

– ponadzakładowe reprezentujące pracowników objętych danym układem.

Zmian w układzie należy dokonać wyłącznie w protokole dodatkowym, który po jego za rejestrowaniu staje się integralną częścią układu. Nie jest dopuszczalna korekta układu w innej formie (orzeczenie SN z 28 września 1981, I PR 82/81).

Protokół dodatkowy trzeba sporządzić na piśmie, zawrzeć w drodze rokowań a następnie zarejestrować (wyrok SN z 29 listopada 2000, I PKN 111/00).

Postanowienie protoko

u dodatkowego mo

e wygl

tak: „Strony uzgodni

e spó

ka X nie tworzy zak

adowego funduszu

wiadcze

socjalnych od 1 stycznia 2011 do ko

ca 2012 r.”.

Protokół dodatkowy trzeba zarejestrować:

– u w

ciwego inspektora pracy – w przypadku uk

adu zak

adowego, – w MPiPS – w przypadku uk

adu ponadzak

adowego. Pierwszy organ ma na rejestracj

miesi

c, a drugi – trzy miesi

ce. Protokó

obowi

zuje od dnia w nim okre

lonego, ale nie wcze

niej ni

od daty rejestracji. Gdy pracodawca ma obowi

zek tworzenia regulaminu wynagradzania i ma przynajmniej jedn

zak

adow

organizacj

zwi

zkow

, aby zmieni

regulamin p

acy, musi uzyska

zgod

zwi

zku na pi

mie

(orzeczenia SN z 11 maja 1999, I PKN 644/98, i z 19 listopada 1997, I PKN 373/97)

JAK UWOLNIĆ SIĘ OD TWORZENIA FUNDUSZU I WYPŁATY ŚWIADCZEŃ URLOPOWYCH

li ma jeden zwi

zek zawodowy, rezygnacj

z powinno

ci socjalnych negocjuje z nim do skutku. Gdy nie wyrazi on zgody, regulaminu nie wolno zmieni

. Firma, która ma wi

cej ni

jedn

zak

adow

organizacj

zwi

zkow

, przedstawia im wszystkim swoj

propozycj

wprowadzenia zmian regulaminu. W ci

gu 30 dni wspólne stanowisko powinny przedstawi

wszystkie organizacje albo przynajmniej reprezentatywne w rozumieniu 241

25a

k.p., czyli: – nale

żą

ce do centrali („Solidarno

ść

”, OPZZ, Forum Zwi

zków Zawodowych) i obejmuj

ce przynajmniej 7 proc. zatrudnionych w danej firmie, – niezrzeszone, ale grupuj

ce przynajmniej 10 proc. pracowników, – obejmuj

ce najwi

ksz

liczb

pracowników przedsi

biorstwa, je

li zwi

zek nie spe

nia powy

szych kryteriów.

PRZYKŁAD 7

Sklep 1 stycznia 2011 zatrudnia

20 pracowników, ale mniej ni

20 w przeliczeniu na pe

ne etaty. Nie ma w nim zwi

zków zawodowych, nie jest te

obj

ty uk

adem zbiorowym pracy. Na pocz

tku 2011 r. zdecydowa

na prowadzenie zf

s, ale teraz chce zrezygnowa

z prowadzenia funduszu i podj

ąć

wyp

wiadcze

urlopowych. Zasadniczo wolno mu to zrobi

po znowelizowaniu regulaminu wynagradzania. Musi z tym jednak zd

ąż

do ko

ca roku. Nie mo

e bowiem zmieni

obowi

zków socjalnych podczas roku kalendarzowego. Ponadto spowodowa

oby to komplikacje w praktyce. Komu np. mia

by wyp

aca

wiadczenia urlopowe? Czy tak

e pracownikom, którzy korzystali ju

z 14dniowego urlopu wypoczynkowego na pocz

tku roku, kiedy jeszcze by

fundusz? Równie

pracodawca, u którego nie dzia

aden zwi

zek, nie mo

e samodzielnie zmieni

regulaminu wynagradzania. Aby zwolni

od obowi

zku prowadzenia zf

s i wyp

aty

wiadcze

urlopowych, potrzebuje na to zgody przedstawiciela personelu wy

onionego do reprezentowania jego interesów. Wybór wolno przeprowadzi

na ró

ne sposoby, np. w g

osowaniu zatrudnionych przez intranet, wrzucanie g

osów do urny czy po

rednio, np. typuj

c kandydatów z poszczególnych dzia

ów, którzy wybior

lidera spo

ród siebie. Brak zgody pracowników uniemo

liwia zmian

regulaminu. Po uzyskaniu zgody zmieniony regulamin obowi

zuje po dwóch tygodniach od podania zakresu korekty do wiadomo

ci za

ogi w sposób przyj

ty u pracodawcy, np. przez wywieszenie informacji na tablicy og

osze

, rozpowszechnienie w firmowym intranecie czy przekazanie ka

demu zatrudnionemu pisma.

PRZYKŁAD 8

Zak

ad, który 1 stycznia 2011 anga

owa

22 pracowników zajmuj

cych 17 pe

nych etatów, uzyska

zgod

reprezentanta za

ogi na odst

pienie od wyp

wiadcze

urlopowych i od tworzenia zf

s. Zmieni

regulamin p

acowy i poinformowa

o tym ka

dego pracownika z osobna. Kadrowa nie musi dodatkowo wr

cza

im wypowiedze

zmieniaj

cych. Po pierwsze, dlatego

e ani

wiadczenia urlopowe, ani te z zf

s nie s

wynagrodzeniem. Po drugie, ustawa o zf

s przewiduje w tym wzgl

dzie w

asny, kompleksowy mechanizm uwalniania si

od zobowi

socjalnych. Wystarczy zatem upublicznienie znowelizowanego regulaminu p

acowego i odczekanie dwóch tygodni.

PRZYK

AD 9

Firma 1 stycznia 2011 mia

a 21 pracowników, co po przeliczeniu dawa

o 16,5 etatu. Zdecydowa

a si

na prowadzenie zf

s, ale chce z niego zrezygnowa

z ko

cem 2011 r. Dzia

w niej dwa zwi

zki, w tym jeden reprezentatywny w poj

ciu art. 241

25a

k.p. Prezes zarz

du przedstawi

obydwu organizacjom zwi

zkowym 20 pa

dziernika 2011 propozycj

korekty regulaminu wynagradzania o tre

ci: „Od 1 stycznia 2012 do ko

ca 2013 r. spó

ka nie tworzy zf

s i nie wyp

aca

wiadcze

urlopowych”. W ci

gu 30 dni swoje stanowisko – pozytywne – zaprezentowa

łą

cznie mniejszy zwi

zek, a zwi

zek reprezentatywny milcza

. Dlatego pracodawcy nie wolno zmodyfikowa

regulaminu. Musi mie

na to akceptacj

przynajmniej zwi

zku reprezentatywnego. Nic nie stoi jednak na przeszkodzie, by rozpocz

ął

kolejne uzgodnienia w tej sprawie.

•

Rezygnacja z obowi

zków socjalnych przez du

ego pracodawc

Zak

ad pracy, który 1 stycznia danego roku zatrudnia

minimum 20 pracowników w przeliczeniu na pe

ne etaty, równie

e odst

od obowiązku prowadzenia zf

s. Cho

wzbudza to w

tpliwo

ci, wi

kszo

ść

ekspertów przyjmuje,

e wolno mu to zrobi

ze skutkiem dopiero od 1 stycznia nast

pnego roku kalendarzowego. Post

puje w ten sam sposób co opisany wcze

niej pracodawca anga

cy 1 stycznia minimum 20 pracowników, ale na mniej ni

20 etatach. Oznacza to,

e musi odpowiednio skorygowa

ad zbiorowy pracy b

regulamin p

acowy.

1. U pracodawców, o których mowa w art. 3 ust. 1, uk

ad zbiorowy pracy mo

e dowolnie kszta

towa

wysoko

ść

odpisu na fundusz; mo

e równie

postanawia

e fundusz nie b

dzie tworzony.

2. U pracodawców okre

lonych w art. 3 ust. 1, których pracownicy nie s

obj

ci uk

adem zbiorowym pracy, postanowienia w sprawach, o których mowa w ust. 1, mo

e zawiera

regulamin wynagradzania.

3. Je

eli u pracodawcy, o którym mowa w ust. 2, nie dzia

a zak

adowa organizacja zwi

zkowa, postanowienia regulaminu wynagradzania w sprawie wysoko

ci odpisu na fundusz lub nietworzenia funduszu wymagaj

uzgodnienia z pracownikiem, o którym mowa w art. 8 ust. 2.

KOMENTARZ

•

Ustawa o zf

s nie mówi wprost,

e firmy zatrudniające 1 stycznia poni

ej 20 pracowników w przeliczeniu na pe

ne etaty mog

obni

wysoko

ść

odpisu na zf

s czy

wiadczenie urlopowe. Skoro jednak przyzna

a wi

kszym pracodawcom prawo do zmniejszania odpisów, nale

y uzna

e tak

liwo

ść

maj

mniejsze zak

ady pracy. Ale uwaga: je

li si

na to zdecyduje, mo

e obni

jedynie procentow

wysoko

ść

wiadczenia urlopowego czy odpisu, np. z 37,5 proc.

redniej p

acy do 30 proc. Nie nale

y redukowa

odpisów przez wskazanie ich kwot; jest to nie dopuszczalne. Stosujemy przy tym procedury opisane wcze

niej. Zale

y ona zatem od te go, czy: – zatrudniali

my 1 stycznia przynajmniej 20 pracowników, ale mniej ni

20 w przeliczeniu na pe

ne etaty, – mamy przepisy zak

adowe. Je

li 1 stycznia w firmie by

o zatrudnionych przynajmniej 20 pracowników, a chce ona np. z powodu k

opotów finansowych obni

odpisy na zf

s lub ca

kowicie uwolni

od tych ci

ęż

arów, musi przej

ść

łą

opisan

wcze

niej procedur

, by zmieni

ad zbiorowy pracy lub regulamin wynagradzania.

1. Fundusz tworzy si

z corocznego odpisu podstawowego, naliczanego w stosunku do przeci

tnej liczby zatrudnionych. 2. Wysoko

ść

odpisu podstawowego, o którym mowa w ust. 1, wynosi na jednego zatrudnionego, z zastrze

eniem ust. 2a i 3, 37,5 proc. przeci

tnego wynagrodzenia miesi

cznego w gospodarce narodowej w roku po przednim lub w drugim pó

roczu roku po przedniego, je

eli przeci

tne wynagrodzenie z tego okresu stanowi

o kwot

2a. Wysoko

ść

odpisu podstawowego na jednego pracownika m

odocianego wynosi w pierwszym roku nauki 5 proc., w drugim roku nauki 6 proc., a w trzecim roku nauki 7 proc. przeci

tnego wynagrodzenia miesi

cznego, o którym mowa w ust. 2.

3. Wysoko

ść

odpisu podstawowego na jednego pracownika wykonuj

cego prace w szczególnych warunkach lub prace o szczególnym charakterze – w rozumieniu przepisów o emeryturach pomostowych – wynosi 50 proc. przeci

tnego wynagrodzenia miesi

cznego, o którym mowa w ust. 2.

3a. (skre

lony) 3b. (skre

lony)

4. Wysoko

ść

odpisu podstawowego mo

e by

zwi

kszona o 6,25 proc. przeci

tnego wynagrodzenia miesi

cznego, o którym mowa w ust. 2, na ka

zatrudnion

osob

, w stosunku do której orzeczono znaczny lub umiarkowany stopie

niepe

nosprawno

ci.

5. Pracodawcy sprawuj

cy opiek

socjaln

nad emerytami i rencistami, w tym tak

e ze zlikwidowanych zak

adów pracy, mog

zwi

kszy

fundusz o 6,25 proc. przeci

tnego wynagrodzenia miesi

cznego, o którym mowa w ust. 2, na ka

dego emeryta i rencist

uprawnionego do tej opieki.

5a. Pracodawcy, którzy utworzyli zak

adowy

żł

obek lub klub dzieci

cy oraz przeznacz

na ten cel z odpisu podstawowego kwot

od powiadaj

7,5 punktu procentowego tego odpisu, mog

zwi

kszy

fundusz na ka

zatrudnion

osob

o 7,5 proc. przeci

tnego wynagrodzenia miesi

cznego, o którym mowa w ust. 2, pod warunkiem przeznaczenia ca

ci tego zwi

kszenia na prowadzenie

żł

obka lub klubu dzieci

cego.

6. Minister w

ciwy do spraw pracy okre

li, w drodze rozporz

dzenia, sposób ustalania przeci

tnej liczby zatrudnionych, w celu naliczania odpisu na fundusz, bior

c pod uwag

w szczególno

ci liczb

osób zatrudnionych w danym roku kalendarzowym.

7. Przeci

tne wynagrodzenie miesi

czne, o którym mowa w ust. 2, og

asza prezes G

ównego Urz

du Statystycznego w Dzienniku Urz

dowym Rzeczypospolitej Polskiej Monitor Polski nie pó

niej ni

do 20 lutego ka

dego roku.

8. Przepisów ust. 1 – 7 nie stosuje si

do: 1) szkó

szych dzia

cych na podstawie przepisów o szkolnictwie wy

szym, 2) szkó

i placówek obj

tych systemem o

wiaty w stosunku do nauczycieli podlegaj

cych przepisom Karty nauczyciela. 8a. Odpisy i zwi

kszenia, o których mowa w art. 5, 13 i 14, u pracodawcy tworz

jeden fundusz.

KOMENTARZ

•

Sposób powstawania zf

Proces ten polega na naliczeniu za ka

dego zatrudnionego pewnej kwoty stanowi

cej odsetek

redniej p

acy, przekazanie jej na wyodr

bnione konto zf

s oraz prawid

owe wydanie tych

rodków. Dodatkowo zf

s mog

zasili

tzw. zwi

kszenia, np. darowizny, przychody z zak

adowych obiektów wypoczynkowych okre

lone w art. 7 ustawy o zf

s. Dopiero wszystkie te odpisy i zwi

kszenia tworz

u pojedynczego pracodawcy fundusz socjalny, który podlega re

imowi ustawy o zf

s. Wszystkie odpisy na fundusz stanowi

odpowiedni procent przeci

tnego miesi

cznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej, pomniejszonego o potr

cone od ubezpieczonych sk

adki emerytalne, rentowe i chorobowe. Jest to wynagrodzenie albo z po przedniego roku, albo z jego drugiego pó

rocza – w zale

ci od tego, które oka

e si

sze. Ta kwota bazowa odpisów og

aszana jest co roku do 20 lutego przez prezesa GUS w obwieszczeniu. W 2011 r. podstaw

wymiaru odpisów na zf

s jest kwota 2917,14 z

, tj. wynagrodzenie z drugiego pó

rocza 2010, które by

o wy

sze od

redniej pensji z ca

ego ubieg

ego roku (obwieszczenie prezesa GUS z 18 lutego 2011, MP nr 15, poz. 156).

•

Przeci

tna liczba zatrudnionych.

Nie przesy

amy tylu odpisów socjalnych, ilu mamy pracowników. Naliczamy je na podstawie przeci

tnej planowanej liczby zatrudnionych w firmie, któr

koryguje si

pod koniec roku do stanu faktycznego zatrudnienia. Zatem pocz

tkowy etap zak

adania zf

s to oszacowanie przeci

tnej liczby zatrudnionych. Poprawne ustalenie przeci

tnego stanu zatrudnienia warunkuje tymczasem rzeteln

gospodark

rodkami socjalnymi. Dla tego lepiej poczeka

i ustala

go dopiero przed przekazaniem pierwszej transzy odpisów (tj. do ko

ca maja danego roku). Najlepiej przeliczy

ten stan najpó

niej na pocz

tku marca, kiedy zwykle znane s

enia co do zatrudnienia na dany rok. Ustalaj

c przeci

tny stan zatrudnienia, nie nale

y wlicza

wszystkich pracowników. S

wyj

tki, które zosta

y okre

lone w

rozporządzeniu MPiPS z 9 marca 2009 w sprawie sposobu ustalania przeciętnej liczby zatrudnionych w celu naliczania odpisu na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych (DzU nr 43, poz. 349)

>patrz rozporz

dzenie MPiPS z 9 marca 2009.

•

Obliczanie odpisów na zf

Gdy ustalili

my ju

rednie planowane zatrudnienie w skali roku, mo

emy liczy

odpisy na zf

s. Robimy to, stosuj

c odpowiedni

wielko

ść

odpisu: 37,5; 50 b

5; 6 lub 7 proc.

redniej pensji. Dlatego dla prawid

owo

ci naszych rachunków przeci

tne planowane zatrudnienie ustalamy oddzielnie w ramach po szczególnych grup zatrudnionych: w normalnych warunkach, w szczególnie uci

ąż

liwych itd. Istniej

tpliwo

ci, co zrobi

, gdy pracownik wykonuj

cy prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze przebywa na urlopie wychowawczym. Jaki odpis na niego naliczy

: standardowy 37,5 proc. czy podwy

szony 50 proc.? Wi

kszo

ść

ekspertów uwa

e ni

szy.

PRZYK

AD 10

Spó

ka ustali

rednie planowane zatrudnienie w 2011 r. na poziomie 31,26 etatu, na co sk

ada si

: – 20,5 etatu – zatrudnieni w normalnych warunkach, – 10,76 etatu – wykonuj

cy prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. Zak

adamy,

e w ramach wskazanego stanu zatrudnienia spó

ka anga

uje jeszcze dwóch pracowników o znacznym stopniu.

Więcej w serwisie:

Dobra Firma

Kadry i płace

Świadczenia dla pracowników

Zakładowy fundusz świadczeń socjalnych

Zobacz inne przepisy z komentarzami:

Dobra Firma » Kadry i płace » Przepisy z komentarzami

Prawo pracy Rozporządzenia

Ustawa z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (tekst jednolity DzU z 1996 r. nr 70, poz. 335 ze zm.)

Rozdział 1 Przepisy ogólne

Pozostało 100% artykułu