Tomasz Makowski: Biblioteka to nie grobowiec książek

Biblioteka Narodowa ma 275 lat, jest jedną z najstarszych tego typu placówek w Europie, ale też powinna dopasować się do potrzeb i wyzwań XXI wieku.

Zadania Biblioteki Narodowej właściwie nie zmieniły się od XVIII w., od czasów jej twórców – Braci Załuskich. Mamy zgromadzić całość piśmiennictwa drukowanego, ale również najcenniejsze zabytki piśmiennictwa polskiego i kultury, by przekazać następnym pokoleniom. Dzięki digitalizacji na Polona.pl dostępne stało się 3,5 mln publikacji z magazynów naszych i innych bibliotek. Z publikacji chronionych prawem autorskim można korzystać nie tylko w Warszawie, ale też w niemal czterech tysiącach bibliotek w Polsce, które zainstalowały darmowy terminal Academica. Daje on dostęp do publikacji naukowych i wszystkich pozostałych tak, jakby mieszkało się w centrum Warszawy. Skróciliśmy cywilizacyjny dystans między stolicą a odległymi miejscowościami.

Największe zaskoczenie dla odwiedzających Bibliotekę Narodową to nowy wystrój głównego gmachu przy al. Niepodległości. Budynek z lat 80. jest wewnątrz nie do poznania.

Biblioteki wprawdzie są instytucjami długiego trwania, ale tylko pozornie się nie zmieniają. Każdy bibliotekarz i architekt powinien mieć świadomość, że biblioteka nie jest grobowcem książek, ale żywym organizmem. Zmieniają się potrzeby czytelników, ich wrażliwość i możliwości technologiczne, więc biblioteki muszą się do nich dostosować jak najszybciej.

Czytaj więcej

Design

Biblioteka Narodowa po remoncie. Te wnętrza lada moment podbiją Instagram

Z okazji przypadającej w tym roku 275. rocznicy powstania Biblioteki Narodowej, wyremontowano czy...

Konkurs na przebudowę gmachu wygrał jeden z najwybitniejszych współczesnych architektów Tomasz Konior.

Poza wrażliwością estetyczną ma on ogromne doświadczenie akustyczne i mógł wykorzystać je w projektowaniu czytelni. W wielu czytelniach słychać kroki chodzących bibliotekarzy i czytelników. Tomasz Konior wykorzystał materiały, które ograniczają rozchodzenie się dźwięku.

Z waszych zbiorów możemy korzystać online, ale nowy wystrój zachęca do bycia na miejscu.

Każdy potrzebuje kontaktu z innymi ludźmi oraz kontaktu z książką. Nic lepiej nie kwalifikuje nas do grona osób kulturalnych niż potrzeba czytania. Ta intymna czynność w bibliotekach staje się społeczna. Widzimy innych czytających. Po udostępnieniu 3,5 miliona publikacji na Polona.pl. nie spodziewamy się spadku zainteresowań czytelniami. Szerokie udostępnienie zbiorów cyfrowych pokazuje, jak wspaniałe i poszukiwane publikacje znajdują się w bibliotekach. W nowych czytelniach chcemy pokazać, jak można korzystać z najnowocześniejszych technologii cyfrowych w połączeniu z wysokiej klasy estetyką wnętrz. Za darmo.

Także poznając największe skarby polskiego piśmiennictwa w waszych zbiorach?

Udostępnianie cyfrowe naszych skarbów, a są wśród nich prawdziwe relikwie polskiej kultury i historii, jest niewystarczające. Chcemy dać szansę czytelnikom, by co pewien czas choć przez chwilę zobaczyli je na własne oczy. Wystawa „Pierwsze, najstarsze" okazała się wielkim sukcesem i pewnie z czasem będziemy w podobny sposób udostępniać obiekty z kolejnych epok. Dla jednych będzie to „Bogurodzica", dla innych Norwid czy Herbert, a dla jeszcze innych tekst „Małgośki" Agnieszki Osieckiej, który też posiadamy w zbiorach.

Skoro wspomniał pan o Osieckiej, warto dodać, że zbieracie pamiątki nie tylko po pisarzach, ale też twórcach innych dziedzin.

Jeśli nie przejmiemy ich archiwów z okresu ostatnich 100–200 lat, to one w domach ulegną zniszczeniu. Tym bardziej zależy nam, by dorobek jednego z ostatnich pokoleń tworzących tylko na papierze zachować wieczyście w naszym magazynie. Papier z XIX i XX wieku jest papierem kwaśnym, bardzo niskiej jakości i po prostu się rozsypie. My posiadamy instytut konserwacji i instalację odkwaszania papieru i dajemy tym obiektom drugie życie.

Dzieje Biblioteki Narodowej pokazują, że niektórzy potrafili ten proces destrukcji znacznie przyspieszyć. W Pałacu Rzeczypospolitej przechowywana jest szklana urna z fragmentami spopielonych książek, z pełną świadomością spalonych przez Niemców po powstaniu warszawskim.

Polska Biblioteka Narodowa jako jedna z najstarszych w Europie, otwarta kilka lat przed Biblioteką Brytyjską, należała do największych bibliotek publicznych w wieku XVIII. Była dwa razy zamykana, a jej zbiory w dużej części świadomie niszczono. Po utracie niepodległości caryca Katarzyna, doceniając ich wartość, kazała 400 tys. woluminów i kilkanaście tysięcy rękopisów wywieźć do Petersburga. Po odzyskaniu niepodległości odzyskaliśmy ich część. Niestety, najcenniejsze nasze kolekcje świadomie zostały podpalone przez Niemców po powstaniu warszawskim. Ta urna to jedno z najbardziej wstrząsających świadectw barbarzyństwa w historii świata. Tych dziesiątków tysięcy rękopisów i książek drukowanych średniowiecznych i nowożytnych nikt już nigdy nie przeczyta.

W czwartek rozpoczyna się jubileusz 275-lecia Biblioteki Narodowej. Co w najbliższych planach?