Podro?z?e na czasie

Od czaso?w Adama Mickiewicza i „Soneto?w krymskich" tajemniczy dawniej Krym stał sie? dla nas krainą w jakis? sposo?b bliską. Zresztą i wczes?niej, w czasach gdy rządzili nim tatarscy chanowie, wiedziano o nim nad Wisłą niemało. Dla mieszkan?co?w zachodniej Europy to ziemia wciąz? nieznana. Moz?e zacznie sie? to zmieniac? w tym roku. Na lis?cie podro?z?niczych przebojo?w „National Geographic" Krym znalazł sie? bowiem na pierwszym miejscu ws?ro?d miast i regiono?w, kto?re nalez?y odwiedzic? w 2013 r.

Rankingi ogłaszane przez magazyn – podobne publikuje tez? m.in. „Lonely Planet" – nie są listą miejsc powszechnie uznanych za najciekawsze na s?wiecie czy s?ciągających od lat tłumy turysto?w. Mają kreowac? nowe trendy w turystyce. A nie ma skuteczniejszego sposobu, by zwro?cic? uwage? podro?z?ujących na miejsca i krajobrazy mniej znane lub nie w pełni doceniane, kro?cej opisywane w przewodnikach, trudniej doste?pne.

Nikt z pewnos?cią spos?ro?d autoro?w przewodniko?w po Krymie nie opisał z ro?wnym artyzmem opuszczonej stolicy chano?w, Bakczyseraju, jak Adam Mickiewicz: „Jeszcze wielka, juz? pusta Girajo?w dziedzina / Zmiatane czołem baszo?w ganki i przedsienia / Sofy, trony pote?gi, miłos?ci schronienia / Przeskakuje szaran?cza, obwija gadzina". Po pote?z?nym chanacie krymskim pozostały meczety i mury wzorowanego na stambulskim Topkapi pałacu władco?w. W Chersonezie Taurydzkim, dzisiejszym Sewastopolu – staroz?ytnej kolonii załoz?onej przez Greko?w z Miletu – przetrwały antyczny teatr, ruiny budowli rzymskich i bizantyn?skich s?wiątyn?, w tym baptysterium, gdzie przyjął chrzest władca Rusi Kijowskiej, Włodzimierz. W Bałakławie – wykuty w skałach port dla atomowych okre?to?w podwodnych Floty Czarnomorskiej, kto?rego opuszczonymi tunelami we?drują dzis? zagraniczne wycieczki. Na stokach Go?r Krymskich wznoszą sie? stylowe wille i hotele Jałty, reprezentacyjnego kąpieliska krymskiej riwiery, carskiej, radzieckiej, a obecnie ukrain?skiej.

S?ladami hrabiego Monte Christo

Marsylia – drugie miejsce w rankingu – została, podobnie jak Sewastopol, załoz?ona przez greckich kolonisto?w. Najwaz?niejszy s?ro?dziemnomorski port we Francji – i druga co do wielkos?ci metropolia kraju – to wielokulturowy tygiel, gdzie na łacin?skim, prowansalskim gruncie łączą sie? tradycje wywodzące sie? z krajo?w Maghrebu z wpływami karaibskimi i zachodnioafrykan?skimi. Sercem miasta jest ufortyfikowany na wzo?r włoski Stary Port, Vieux Port – zespo?ł nadbrzez?y i zabytkowych budowli o jasnych kamiennych s?cianach i dachach krytych czerwoną dacho?wką – nad kto?rą wznosi sie? twierdza St Nicolas. Moz?na stąd wyprawic? sie? promem na rozsławioną przez Aleksandra Dumasa wyspe? If, gdzie w niedoste?pnym chateau wie?ziono hrabiego Monte Christo.

Kolejne, trzecie miejsce na lis?cie przypadło lasom Great Bear Forest w Kanadzie. Najwie?ksze na s?wiecie lasy deszczowe strefy umiarkowanej – dziewicza wciąz? prawie puszcza ciągnąca sie? zwartymi kompleksami wzdłuz? wybrzez?a Kolumbii Brytyjskiej od wyspy Vancouver az? po Alaske? – zajmuje powierzchnie? ro?wną prawie jednej czwartej terytorium Polski. Najcenniejszą jej cze?s?c?, ok. 20 tys. km kw., obje?to ochroną w granicach parku narodowego Pacific Rim. Dzie?ki bliskos?ci oceanu, deszczom z chmur ciągnących znad Pacyfiku i zatrzymywanym przez go?ry mgłom i s?niegom, cedry doz?ywają tu tysiąca lat, a sekwoje osiągają 90 m wysokos?ci. Wielki Las jest ostoją m.in. wilko?w, kuguaro?w i niedz?wiedzi grizli.

Wzniesiona na skałach u wejs?cia do zatoki St. Margaret latarnia morska Peggy's Cove w Nowej Szkocji (4. miejsce) nalez?y od 100 lat do najcze?s?ciej fotografowanych i malowanych budowli w Kanadzie. Podobnie jak sąsiednie miasteczko o tej samej nazwie – najpie?kniejsza rybacka osada atlantyckiego wybrzez?a kanadyjskiego, znana m.in. z połowu homaro?w – s?ciąga rocznie setki tysie?cy turysto?w. Gło?wnie ze Stano?w Zjednoczonych i Kanady, choc? dzieje Novej Scotii s?cis?le wiąz?ą sie? z dziejami Starego Kontynentu, a zwłaszcza rywalizacją francusko-brytyjską. W 1605 r. Francuzi załoz?yli tu pierwszą swą kolonie? na wybrzez?u Ameryki Po?łnocnej, Port-Royal. Miasteczko było stolicą francuskiej Acadii, a pote?z?na twierdza Louisbourg – obecnie w cze?s?ci zrekonstruowana – gwarancją panowania Francji na tych terytoriach. Ostatecznie ziemie Nowej Szkocji przypadły Brytyjczykom, a najwie?kszy wpływ na jej kulture? i gospodarke?, zwłaszcza na wyspie Cape Breton, wywarli mo?wiący po gaelicku celtyccy Szkoci. Najtrwalsze z owej celtyckiej tradycji okazały sie? rzemiosło i muzyka, kto?rej – w miejscowej odmianie „Cape Breton fiddling" – moz?na posłuchac? w pubach na okrąz?ającym wyspe? szlaku turystycznym Cabot Trail.

Bodo (5. miejsce), stolica okre?gu Nordland, nazywanego bramą do po?łnocnej Norwegii, lez?y juz? za kołem polarnym, w krainie białych nocy, a w zimie – zorzy polarnej. Nazywane jest „stolicą orło?w", bo nie ma nigdzie miasta, gdzie moz?na ich tyle na co dzien? zobaczyc? – na niebie na okolicznych wzgo?rzach i skalistych wysepkach. W cies?ninie Saltstraumen niedaleko miasta tworzą sie? prądy pływowe zaliczane do najsilniejszych na s?wiecie. Cztery razy na dobe? przez przesmyk o szerokos?ci 150 m i długos?ci 3 km rwą z pre?dkos?cią 20 we?zło?w setki miliono?w metro?w szes?ciennych wody. Tworzące sie? wtedy wiry o s?rednicy do 10 m najlepiej oglądac? z mostu nad cies?niną.

Najstarsza szkoła w Ameryce

Z Kioto, dawnej stolicy Japonii (6. miejsce) wywodzi sie? staroz?ytna sztuka układania kwiato?w, ceremoniał picia herbaty i teatr kabuki. Wciąz? szyje sie? tu najwspanialsze w kraju kimona i pe?dzi najlepszą sake. Miasto ogrodo?w i strzelistych pago?d, pełne zapachu kadzideł, z ponad 1 tys. s?wiątyn? buddyjskich i 400 chramami shinto – było siedzibą cesarskiego dworu i os?rodkiem kultury i sztuki przez ponad 1000 lat. Pagoda s?wiątyni Toji to najwyz?sza (55 m) drewniana budowla w kraju. Zamek Nijo słynie ze wspaniałych wne?trz i „słowiczych" podło?g wydających przy chodzeniu ostrzegawczy dz?wie?k podobny do c?wierkania ptako?w. Kioto to takz?e miasto uciech z dzielnicą gejsz i wyszynkiem sake.

Aten?czycy nazywają ironicznie kosmopolityczną stolice? greckiej Macedonii, Saloniki, „Bułgarią". To kupieckie miasto (7. miejsce) o europejskiej zabudowie – po poz?arze w 1917 r., kto?ry zniszczył dzielnice z?ydowską i muzułman?ską, odbudowano je według francuskich projekto?w – zawdzie?czało swo?j dobrobyt połoz?eniu przy rzymskiej Via Egnatia wiodącej od brzego?w Adriatyku do Konstantynopola. Jego symbolem jest wznosząca sie? przy nadmorskiej promenadzie Biała Wiez?a, kto?ra była kiedys? naroz?nikiem obronnych bizantyjskich muro?w. Niegdys?, gdy słuz?yła Turkom jako wie?zienie, nazwano ją Krwawą Wiez?ą. Najcenniejszymi zabytkami miasta są jednak wczesnochrzes?cijan?skie kos?cioły. Agios Georgios, kos?cio?ł s?w. Jerzego znany jako Rotunda, miał słuz?yc? początkowo jako cesarskie mauzoleum. W IV w. chrzes?cijanie przebudowali je na s?wiątynie?, a sklepienie i kopułe? ozdobiono mozaikami przedstawiającymi m.in. ro?z?ne gatunki ptako?w i głowe? mitycznego Feniksa. „Wniebowstąpienie", mozaika na kopule kos?cioła Agia Sophia – wybitne dzieło sztuki bizantyjskiej – przedstawia Chrystusa unoszonego przez anioły do nieba.

Najstarsza drewniana szkoła w Stanach Zjednoczonych, w St. Augustine (miejsce 8.) na Florydzie zbudowana na początku XVIII w. z drewna cedrowego i cyprysowego wciąz? trzyma sie? mocno. Powstała, gdy miasto było – od chwili załoz?enia w 1565 r. przez 235 lat – stolicą hiszpan?skiej Florydy. W pierwszej europejskiej osadzie na kontynencie po?łnocnoamerykan?skim zachowały sie? 33 zabytkowe budowle – m.in. forty Matanzas i Castillo de San Marcos oraz „Baraki s?w. Franciszka", czyli zabudowania klasztoru Franciszkano?w z I poł. XVIII w., kto?re US Army zamieniła na baraki wojskowe.

Budowe? kos?cioła s?w. Franciszka w dolinie Guaillabamba rozpocze?to zaledwie w rok po zdobyciu w 1533 r. dzisiejszego Quito (9. miejsce) przez hiszpan?skiego konkwistadora Sebastia?na de Belalca?zara. Miasto jest drugą po La Paz najwyz?ej (2800 m n.p.m.) połoz?oną stolicą s?wiata – ulice jej przedmies?c? pną sie? na stoki czynnego wulkanu Pichinicha – i, dzie?ki wspaniale zachowanym budowlom o kolonialnej architekturze oraz go?rskim krajobrazom, jednym z najpie?kniejszych wielkich miast andyjskich. Opro?cz barokowych kos?cioło?w najcenniejszym zabytkiem Quito jest XVIII-wieczna rezydencja prezydenta – monumentalny Pałac Carondelet.