Krztusiec - co to za choroba?

Krztusiec był swego czasu uważany za jedną z powszechnych chorób wieku dziecięcego. Dzięki obowiązkowym szczepieniom istotnie zmniejszyła się zapadalność i umieralność w przebiegu krztuśca.

W Polsce obowiązkowe szczepienia przeciwko krztuścowi u niemowląt i małych dzieci wprowadzono już w latach 60. XX wieku . Ich wynikiem był 100-krotny spadek zapadalności od początku lat 80-tych.

Od początku lat 90. choroba ta coraz częściej występuje u młodzieży i dorosłych. W 2012 roku zarejestrowano 4683 przypadki zachorowań na krztusiec, a rok wcześniej, w 2011, 1669 przypadków. Podstawową formą zapobiegania zachorowaniom na krztusiec są szczepienia ochronne.

Krztusiec wciąż wśród nas

Krztusiec, zwany potocznie kokluszem, jest chorobą układu oddechowego wywoływaną przez bakterię nazywaną pałeczką krztuśca (Bordetella pertussis). To choroba, która szybko się rozprzestrzenia, dlatego też łatwo dochodzi do przenoszenia zakażenia na osoby z otoczenia chorego, np. członków rodziny, dzieci przebywające w żłobkach, przedszkolach, szkołach czy też personel medyczny.

Wśród typowych objawów krztuśca wyróżnia się przede wszystkim trwający co najmniej 2 tygodnie męczący kaszel. Krztusiec bywa szczególnie niebezpieczny w grupie najmłodszych dzieci, zwłaszcza u niemowląt mogąc powodować (napadowe zaburzenia oddychania, a nawet bezdech; może również dojść do ciężkiego, powikłania krztuśca - encefalopatii).

Ochrona przed krztuścem

Zgodnie z Programem Szczepień Ochronnych obowiązującym w Polsce, szczepienie podstawowe przeciwko krztuścowi składa się z 4 dawek szczepienia. Wykonuje się je w schemacie: pierwszą dawkę dziecko otrzymuje w 2 miesiącu życia, drugą w 3-4 miesiącu życia, trzecią w 5-6 miesiącu życia, a czwartą między 16. a 18. miesiącem życia. Szczepienie przypominające jest wykonywane w 6 roku życia (komponent bezkomórkowy).

W ramach profilaktyki krztuśca, u dzieci starszych, młodzieży i dorosłych w Programie Szczepień Ochronnych zalecane są szczepienia dawką przypominającą szczepionki przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi ze zmniejszoną zawartością komponentów błoniczego i krztuścowego.

Potrzeba wprowadzenia dawek przypominających szczepienia przeciwko krztuścowi w tych grupach wiekowych, wynika z faktu, że zachorowania wśród młodzieży i dorosłych mają istotny wpływ na przenoszenie zakażenia na niemowlęta i noworodki, zagrożone ciężkim przebiegiem krztuśca. Zatem, im więcej chorych w wieku starszym, tym istnieje większe ryzyko zachorowania najmłodszych dzieci. Ponadto badania wskazują, że po około 5-12 latach zanika odporność nabyta w wyniku szczepienia lub przechorowania krztuśca.

Według Programu Szczepień Ochronnych  2013, szczepienie przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi ze zmniejszoną zawartością komponentów błoniczego i krztuścowego jest zalecane między innymi jako dawka przypominająca w 14 lub w 19 roku życia. Szczepionki przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi ze zmniejszoną zawartością komponentów błoniczego i krztuścowego mogą być stosowane w grupie dzieci po 7 roku z opóźnieniem w realizacji szczepienia przypominającego z 6 roku życia, zgodnie z zapisem w Programie Szczepień Ochronnych, o co warto zapytać lekarza pediatrę.

Dla kogo szczepienie przypominające?

Celem wprowadzenia dawek przypominających szczepienia przeciwko krztuścowi dla młodzieży i dorosłych (szczepionkami przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi ze zmniejszona zawartością komponentów błoniczego i krztuścowego) jest zredukowanie liczby zachorowań na krztusiec przede wszystkim w grupie:

Strategia kokonowa

Strategia kokonowa ma epidemiologiczne uzasadnienie, gdyż niezaszczepione noworodki oraz nieszczepione lub niekompletnie zaszczepione niemowlęta nie są objęte ochroną przed zakażeniem. W 30–60 proc. przypadków, źródłem zakażenia niemowląt hospitalizowanych z rozpoznaniem krztuśca są osoby z najbliższego otoczenia dziecka. Poprzez podanie dawki przypominającej szczepionki przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi ze zmniejszoną zawartością komponentów błoniczego i krztuścowego u młodzieży, dorosłych, kobiet planujących ciążę i innych członków rodziny noworodka, a także personelowi instytucji medycznych i edukacyjnych  zapewnia się pośrednią ochronę przed zachorowaniem na krztusiec – niemowlaków i noworodków. Takie podejście do szczepień nosi nazwę strategii kokonowej.