Bohaterem pierwszego z 12. odcinków serii jest Muzeum Pamięci Sybiru w Białymstoku otwarte we wrześniu ubiegłego, 2021 roku. Uznawane jest za najważniejsze miejsce pamięci związane z deportacjami.
Muzeum usytuowane zostało w jednym z przedwojennych magazynów wojskowych, przylegającym do bocznicy kolejowej dawnego Dworca Poleskiego. Stamtąd właśnie w latach 1940–1941 oraz w 1944 roku Sowieci deportowali mieszkańców Białostocczyzny, a w 1943 roku Niemcy wywozili do obozu zagłady w Treblince Żydów z białostockiego getta. Jednak jako pierwsi na Syberię wywiezieni zostali już w XVII wieku jeńcy walk Stefana Batorego z carem Rosji Iwanem IV Groźnym. Później władze carskie deportowały tam wielu powstańców listopadowych i styczniowych, a także uczestników rewolucji 1905 roku.
Muzealną narrację budują wspomnienia deportowanych, które prowadzą widzów.
Największy eksponat - oryginalny rosyjski wagon towarowy, którym transportowano wywożonych ludzi, stoi wewnątrz budynku muzeum na torach ciągnących się wzdłuż starej bocznicy. Jest bramą, przez którą widzowie wchodzą na wystawę.
Ekspozycja zbudowana na powierzchni ponad dwóch tysięcy metrów kwadratowych opowiada o Polakach w carskiej Rosji i w ZSRR. Zobaczyć można zrekonstruowany barak, który pozwala zrozumieć, w jak trudnych warunkach toczyło się życie zesłańców.
Dyrektor Muzeum Pamięci Sybiru w Białymstoku, Wojciech Śleszyński, wyjaśnia m.in. skąd na wystawie wziął się motocykl „Sokół” z 1937 roku, co robią tam skrzypce, a także z jakiego powodu eksponowana jest ozdobna chustka z waty wykonana przez 10-letnią dziewczynkę.
Obok budynku, w którym znajduje się ekspozycja wyrósł las stalowych słupów o wieloznacznej symbolice. Widzowie zobaczą też muzeum z lotu ptaka.
W kolejnych filmowych opowieściach m.in. o Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku, Muzeum Książąt Czartoryskich w Krakowie, Muzeum Jana Pawła II i Prymasa Wyszyńskiego w Warszawie, a także Muzeum Narodowym w Lublinie.
Przewodnikiem w każdym z odcinków jest Marcin Wikło. Autorami scenariusza są Elżbieta Szumiec – Zielińska i Wiesław Chełminiak, reżyserem - Grzegorz Jankowski.
Pozyskiwanie sponsorów przez instytucje nauki, kultury i sportu
Premiera pierwszego odcinka w niedzielę 16 stycznia o 10.35 w TVP Historia.
