Dyrygent perfekcyjny na maksa

Zapytałem go, czy gdyby miał dzisiaj 30 lat, podjąłby się stworzenia od podstaw takiego zespołu jak Polska Orkiestra Kameralna. – Nie – odpowiedział po chwili. – Dla nas liczyła się chęć dotarcia do estrad w Londynie, które były synonimem szczęścia muzycznego oraz wielkiego kunsztu. Inne rzeczy nas nie obchodziły, nikt wtedy nie pytał, kto i ile nam zapłaci. Po prostu chcieliśmy się wyrwać z szarego, komunistycznego świata. Pamiętam naszą podróż do Włoch, mało nie uklękliśmy z zachwytu, bo niebo miało tam inny kolor, a kawa pięknie pachniała.

Sukces Polskiej Orkiestry Kameralnej, którą Jerzy Maksymiuk stworzył w początku lat 70., był absolutnie niezwykły. Kiedy w 1975 r. posłuchał jej jeden z najważniejszych światowych impresariów, natychmiast postanowił się nią zająć. Wkrótce orkiestra podpisała kontrakt z EMI.

Trzy nagrody Nobla

– Od razu zakładano nagranie przez nas 14 płyt, w tamtych czasach było to, jak otrzymanie nie jednej, ale trzech nagród Nobla! – mówi teraz Jerzy Maksymiuk. – A po jednym z koncertów w Londynie wybuchła taka owacja, że myślałem, iż coś się wali, a to zachwyceni Anglicy mocno bili nogami w podłogę.

Wydawać by się mogło, że wszystko przychodziło mu łatwo. Gdy przyjechał do Warszawy z Białegostoku, które uważa za rodzinne miasto (urodził się w Grodnie, skąd rodzice w 1939 r. uciekli z synem przed wojskami sowieckimi), w liceum muzycznym zakwalifikowano go od razu na trzeci rok. Studia wyższe skończył z trzema dyplomami – z kompozycji, fortepianu i dyrygentury – z wyróżnieniem lub z wynikiem bardzo dobrym.

Wróżono mu wielką karierę pianistyczną, on sądził, że zostanie kompozytorem, ale pisanie przychodziło mu bez problemów, a uciekał przed wszystkim, co było łatwe do osiągnięcia. Może dlatego w końcu skupił się na dyrygowaniu, by w tej pracy dążyć do doskonałości, do perfekcji, której konsekwencją może być emocja. Ta dla niego w muzyce zawsze jest najważniejsze.

Osiągnięcie takiego celu jest bardzo trudne. – Poprzez długie ćwiczenie doszliśmy do takich rezultatów, że zadziwialiśmy Brytyjczyków i nie tylko. Szukaliśmy rozmaitych subtelności, nie śpiesząc się. Gdy skrzypkowie grali za głośno, podchodziłem do każdego z nich i unosiłem mu smyczek. Byłem kimś więcej niż car – przyznaje. – Mogłem pracować nad precyzją, nad barwą dźwięku, czego nie da się osiągnąć z dużą orkiestrą symfoniczną. Muzycy mieli nieprawdopodobną technikę. Kiedy ich usłyszała Wanda Wiłkomirska, powiedziała: „To niemożliwie, mnie smyczek kończy się w połowie tego, co wy robicie, a przecież umiem grać na skrzypcach".

Przygoda z Polską Orkiestrą Kameralną trwała dziesięć lat i doszedł z nią do pewnego kresu. – Kameralista to fachowiec, który mógłby pracować przy zegarkach u Patka lub przy biżuterii u Cartiera. Czym innym jest natomiast montowanie boeinga, choć i w tym fachu liczy się precyzja – uważa. – A w powszechnym odczuciu prawdziwy dyrygent to ten, który zajmuje się Beethovenem czy Mahlerem. A ponadto moi muzyczni bogowie, Ravel, Debussy, Prokofiew, Rachmaninow, nic nie napisali dla kameralnej orkiestry.

Na kolejną dekadę skusili go więc Brytyjczycy, proponując kierowanie BBC Scottish Symphony Orchestra. W Glasgow próbował stosować te same metody. Bywał bezceremonialny wobec muzyków. Oni się poddawali, ale z czasem stonowali jego temperament, zmusili do zrozumienia, że czas pracy musi mieć swój początek i koniec.

Żywioł motocyklisty

Od końca ubiegłego stulecia zrezygnował z takich stałych związków także dlatego, by mieć więcej czasu na komponowanie. Nie bulweruje już ekstrawaganckimi strojami i niekonwencjonalnym zachowaniem. Nie pędzi samochodem jak kiedyś, gdy rano prowadził próbę w Katowicach, a po południu drugą w Warszawie. Gdy jednak staje na estradzie przed orkiestrą, nadal emanuje z niego młodzieńcza energia i chęć, by ten właśnie koncert był najlepszy w życiu.

– Jest wymagający do granic i potrafi doprowadzić do skrajnych emocji, ale zawsze słychać efekty – mówi skrzypek i koncertmistrz Sinfonii Varsovii Jakub Haufa. I dodaje, że spełnił swoje marzenie, gdyż udało mu się nagrać z Maksymiukiem koncert na skrzypce Andrzeja Panufnika.

Ten utwór znalazł się na płycie, która ma premierę właśnie w dniu urodzin Maksymiuka. Tym albumem sięga do czasów młodości, bo zawiera muzykę pisaną na kameralną orkiestrę smyczkową. I jest to też płyta bardzo osobista, gdyż wybrał kompozytorów, których szczególnie ceni.