W grudniu 1958 roku w nawie Bazyliki Najświętszej Maryi Panny na Zatybrzu doszło do spotkania dwóch hierarchów. Przypuszczalnie właśnie wtedy swoją pierwszą rozmowę odbyli prymas Polski kardynał Stefan Wyszyński oraz ówczesny biskup, niepodzielonego jeszcze wówczas murem, Berlina Julius August Döpfner. To właśnie niemiecki purpurat miał w przyszłości stać się głównym partnerem polskiego episkopatu w próbach przełamania barier, które w wyniku dramatu historii podzieliły dwa sąsiedzkie narody.
Postać późniejszego przewodniczącego konferencji biskupów niemieckich i metropolity Monachium i Fryzyngi jest o tyle ważna, że życie kardynała Döpfnera przypadło na czas doświadczeń, które postawiły chrześcijan w Niemczech przed dramatycznymi wyborami.
Julius Döpfner wkraczał w dorosłe życie, kiedy kończyła się Republika Weimarska, a zaczynała III Rzesza. Maturę uzyskał w tym samym roku, w którym Adolf Hitler doszedł do władzy. Dojrzewał więc w klimacie traum, które wśród Niemców pozostawiła klęska w I wojnie światowej. Potężny kryzys gospodarczy i towarzyszące mu resentymenty wobec Europy utorowały drogę narodowym socjalistom do dyktatury.
Mimo że katolicy pod względem sympatii politycznych nie stanowili w Republice Weimarskiej monolitu, to jednak można uznać, że z dużym pesymizmem odnosili się oni do globalnego konfliktu, który się zaczął w roku 1939.
Szkoła odważnych biskupów
Antychrześcijański charakter narodowego socjalizmu wykazał papież Pius XI w roku 1937 w encyklice „Mit brennender Sorge" („Z palącą troską"). Powstała ona z inicjatywy kardynała Eugenia Pacellego (późniejszego papieża Piusa XII), który będąc uczestnikiem negocjacji dotyczących zawarcia konkordatu między Watykanem a III Rzeszą, zdał sobie sprawę z zagrożeń, jakie czyhają na Kościół w Niemczech rządzonych przez Hitlera. Istotny wkład w ten dokument mieli także kardynał Michael von Faulhaber (w roku 1951 wyświęcił on na kapłanów braci Georga i Josepha Ratzingerów) i biskup Münsteru bł. Klemens August von Galen. W odróżnieniu od innych niemieckich hierarchów miał odwagę w swoich kazaniach piętnować zbrodniczą politykę nazistów, między innymi eutanazję osób chorych psychicznie.
Blisko dwa miesiące po wybuchu II wojny światowej Döpfner przyjął święcenia kapłańskie, a w roku 1941 obronił doktorat z teologii. W roku 1944 podjął pracę duszpasterską w Würzburgu, który został doszczętnie zbombardowany przez lotnictwo brytyjskie i był chyba najbardziej zniszczonym miastem niemieckim w trakcie II wojny światowej. Podczas nalotu śmierć poniosło 5 tys. jego mieszkańców. Ksiądz Döpfner stanął wobec ruin zarówno materialnych, jak i duchowych.
W roku 1948 w würzburskiej katedrze otrzymał sakrę biskupią. Miał wtedy 35 lat i tym samym został najmłodszym biskupem rzymskokatolickim na świecie. Na gruzach okupowanego przez aliantów kraju powstały dwa państwa: NRF i NRD. W tym pierwszym do głosu doszło środowisko, które alternatywy dla skompromitowanego przez III Rzeszę niemieckiego nacjonalizmu upatrywało w chrześcijańskim uniwersalizmie. Pierwszoplanową rolę w polityce NRF odgrywała chadecja z Konradem Adenauerem i Ludwigiem Erhardem na czele.