Katolicy piszą do biskupów

Przed ponad dwoma miesiącami, 1 lutego 2019 r., prof. Adam Strzembosz – w imieniu 355 współsygnatariuszy – wysłał do członków Rady Stałej Konferencji Episkopatu Polski list katolików świeckich dotyczący podejścia KEP do kwestii wykorzystywania seksualnego dzieci i młodzieży. 

Sygnatariusze listu pochodzą z 75 miejscowości: zarówno wielkich miast, jak i małych wiosek. Są to przedstawiciele bardzo różnych środowisk ideowych polskiego katolicyzmu.  Są wśród nich osoby w różnym wieku: od 90-latków po studentów. Są członkowie instytucji watykańskich i zwykli parafianie. Są przedstawiciele wielu zawodów: i profesorowie uniwersyteccy, i dziennikarze (w tym Michał Szułdrzyński i Tomasz Krzyżak), i księgowa, i fryzjerka, i dzielnicowy, i spawacz. Są wśród sygnatariuszy także osoby wykorzystane seksualnie przez duchownych. 

Rada Stała KEP dyskutowała nad tym listem podczas swego zebrania w dniu 12 marca br. Dwa dni później miała miejsce pamiętna konferencja prasowa w Sekretariacie KEP. Po kolejnych dwóch tygodniach sekretarz generalny Konferencji Episkopatu Polski bp Artur G. Miziński wystosował oficjalną odpowiedź do prof. Strzembosza (w liście tym nazwisko adresata zapisano błędnie: Strzębosz). 

Po otrzymaniu tej odpowiedzi inicjatorzy listu katolików świeckich do Rady Stałej KEP zdecydowali opublikować tę wymianę korespondencji. Ze względu na poszanowanie różnorodności środowisk, z których pochodzą sygnatariusze listu, przyjęto zasadę, że nie zostanie opublikowana lista 355 osób podpisanych pod listem. Każdy z sygnatariuszy może natomiast ujawnić swój podpis. Autorzy tej informacji: Tomasz Krzyżak oraz Michał Szułdrzyński – również ten list podpisali. 

 Poniżej – treść obu dokumentów w całości (zachowano oryginalną pisownię i formę). 

List katolików świeckich do członków Rady Stałej Konferencji Episkopatu Polski

Banino – Berlin – Biała Podlaska – Białystok – Bruksela – Brwinów – Brzeziny – Bydgoszcz – Bytom – Chojnice – Chorzów – Czarny Las – Czeladź – Czerwin – Gdańsk – Gdynia – Gliwice – Gniezno – Goleniów – Grudziądz – Iława – Izabelin – Józefosław – Józefów – Katowice – Kielce – Konstancin-Jeziorna – Koszalin – Kraków – Laski – Lesko – Lipowo – London – Londyn – Lublin – Łapy – Łódź – Mikołów – Młodzieszyn – Mszana Dolna – Nadarzyn – Niepokalanów – Nowy Sącz – Olkusz – Oława – Opole – Oslo – Otwock – Podkowa Leśna – Poznań – Pruszków – Przecław – Radzionków – Rajbrot – Rzeszów – Słupsk – Sochaczew – Stalowa Wola – Suwałki – Szczecin – Świnoujście – Tarnowskie Góry – Tczew – Tomice – Toruń – Wadowice – Warszawa – Wiązowna – Wrocław – Września – Zabierzów – Zamość – Zbrosza Duża – Zielona Góra – Zielonki,

31 stycznia 2019 r.

Czcigodny Księże Biskupie, 

Piszemy ten list jako świeccy katolicy od lat świadomie zaangażowani w życie Kościoła i w różne inicjatywy społeczne. Zwracamy się do Księdza Biskupa, a równocześnie do wszystkich członków Rady Stałej Konferencji Episkopatu Polski, gdyż zgodnie ze statutem KEP to Rada Stała „koordynuje prace” i „czuwa nad wykonaniem decyzji Konferencji”. Formułujemy te słowa na początku nowego roku, który – jak się nam wydaje – może okazać się kluczowy dla przyszłości chrześcijaństwa i roli Kościoła katolickiego w naszej ojczyźnie. 

*

Znając nastroje wśród świeckich sióstr i braci, widzimy szybko narastające objawy dystansu i braku zaufania do Kościoła jako instytucji. Wielu gorliwych katolików z dużym niepokojem patrzy zwłaszcza na sposób reagowania przez Konferencję Episkopatu Polski na wyraźny kryzys wiarygodności i tożsamości Kościoła związany z dawniejszymi i współczesnymi przypadkami wykorzystywania seksualnego dzieci i młodzieży przez niektórych duchownych oraz z postawami, które niekiedy uznać trzeba za lekceważenie, tuszowanie lub ukrywanie tych przestępstw przez władze niektórych diecezji czy zakonów. 

Głęboko pragniemy – również z myślą o naszych dzieciach i wnukach – aby wszystkie wspólnoty Kościoła były jak najbezpieczniejszym miejscem wychowawczym dla dzieci i młodzieży. Mamy świadomość, że w ostatnich latach uchwalono w Kościele w Polsce wiele słusznych procedur mających na celu ochronę małoletnich. Udało się także przeszkolić wiele setek osób – duchownych, zakonnych i świeckich – w zakresie profilaktyki przemocy seksualnej. 

Jednak życie Kościoła to nie tylko dokumenty, zaś najlepsi nawet specjaliści nie wystarczą, jeśli troska o bezpieczeństwo dzieci i młodzieży nie przeniknie do świadomości i codzienności naszych rodzin, ruchów kościelnych, grup parafialnych, zakonów, kurii diecezjalnych i wszystkich wspólnot uczniów Chrystusa. Aby do tego doprowadzić, nie wystarczą mądre wypowiedzi czy właściwe działania podejmowane przez indywidualnych biskupów. Jesteśmy przekonani, żepotrzeba obecnie stanowczości i konsekwencji na poziomie całej Konferencji Episkopatu Polski.

*

Zaplanowane na luty br. spotkanie przewodniczących krajowych konferencji episkopatów w Watykanie to znakomita okazja do tego, by przeprowadzić rachunek sumienia z dotychczasowych działań naszego Kościoła w tej dziedzinie i nadrobić istniejące zaległości. Jak pokazują bowiem doświadczenia innych krajów, zaniedbania przełożonych, zwłaszcza na poziomie konferencji episkopatów, mogą mieć dalekosiężne negatywne konsekwencje dla życia Kościoła lokalnego – szczególnie brak wystarczająco szybkich i stanowczych działań na rzecz osób pokrzywdzonych. 

Dlatego od kilkunastu lat polscy i zagraniczni eksperci przestrzegają nasz Kościół przed popełnianiem tych samych błędów, jakie były udziałem naszych współwyznawców, m.in. w USA, Irlandii, Australii, Niemczech czy Chile. Część z tych błędów znana jest szczegółowo z publicznych wystąpień papieży – od św. Jana Pawła II po papieża Franciszka – oraz z zawstydzających cały Kościół raportów świeckich organów, np. ostatnio Komisji Królewskiej w Australii czy Wielkiej Ławy Przysięgłych w Pensylwanii (USA). Niestety, w Polsce wciąż nie potrafimy uczyć się na błędach innych, a na przysłowiową „mądrość po szkodzie” może być za późno. 

Martwi nas zwłaszcza brak odwagi wielu pasterzy naszego Kościoła do spojrzenia w oczy ofiarom przemocy seksualnej, co sprawia wrażenie, że kwestie wizerunkowe stawiane są ponad troskę o osoby zranione w Kościele. Wiele osób pokrzywdzonych, także znanych osobiście niektórym z nas – pomimo prawomocnych wyroków państwowych i kościelnych – nigdy nie usłyszało dobrego słowa od przełożonych swoich oprawców ani nie otrzymało żadnego wsparcia ze struktur kościelnych. Nawet jeśli niektórzy biskupi spotykali się z osobami pokrzywdzonymi, to działo się to do tej pory w tajemnicy, czego efektem jest powszechne przekonanie, że pasterze Kościoła nie chcą spotykać się z ofiarami wykorzystania seksualnego.

Kościół w Polsce wyraźnie wciąż ma kłopot z mówieniem o pojawiających się przypadkach przemocy seksualnej. Brakuje wsparcia dla parafii czy innych wspólnot, w których miało miejsce przestępstwo, orazodpowiedniej komunikacji przełożonych z tymi środowiskami kościelnymi. Najczęściej jedynym źródłem informacji dla wspólnot lokalnych są media świeckie. Niekiedy – wykorzystując milczenie kurii – w dramatyczny sposób wykorzystują one niepewność ludzi, nawet gdy poprawnie uruchomiono procedury kościelne i miała miejsce współpraca z organami ścigania. Do niedawna również większość mediów kościelnych i katolickich milczała albo próbowała pomniejszać znaczenie tych przestępstw.

Nasz najwyższy niepokój budzi – niezgodne z wytycznymi KEP – milczenie lub odmawianie wyjaśnień w niektórychsprawach głęboko bulwersujących opinię publiczną. Wbrew stanowisku kolejnych papieży i KEP, nadal niektórzy polscy biskupi powtarzają zarzuty, że mówienie o grzechach duchownych to efekt działań „środowisk wrogich Kościołowi”. Wbrew obowiązującym kościelnym przepisom postępują władze niektórych prowincji zakonnych. A wszystko to w konsekwencji obciąża cały Kościół w Polsce. 

Współtworząc ten Kościół, zwracamy się więc do członków Rady Stałej KEP, aby – korzystając z uprawnień Rady – doprowadzili do skutecznego podjęcia niezbędnych działań zarówno przez Konferencję Episkopatu Polski, jak i poszczególne diecezje oraz zgromadzenia zakonne. Głos i działania Kościoła w tych sprawach powinny być inspirowane Ewangelią, a nie ludzkimi lękami.

*

W świetle kryzysu o charakterze ogólnoświatowym wiarygodność naszego Kościoła jako świadka Ewangelii zależy zwłaszcza od tego, czy potrafimy realnie postawić w centrum te osoby, które wewnątrz naszej wspólnoty zostały skrzywdzone. Postulat ten wypływa nie z troski o wizerunek Kościoła, lecz jest logiczną konsekwencją pójścia za Jezusem, który w Ewangelii utożsamia się z dziećmi oraz z ludźmi krzywdzonymi i odrzucanymi przez innych. 

W tej sytuacji – jako członkowie Kościoła współodpowiedzialni za jego przyszłość – oczekujemy, aby:  

1.  pilnie spowodowano powołanie przez metropolitę gdańskiego kościelnej komisji do zbadania zarzutów wobec ks. Henryka Jankowskiego (z możliwością wglądu w dokumentację znajdującą się w posiadaniu archidiecezji gdańskiej i do akt postępowania prokuratorskiego z roku 2004) – tak, aby osoby zgłaszające krzywdę mogły doświadczyć troski i sprawiedliwości ze strony Kościoła;

2. przygotowano i wdrożono skoordynowane działania na rzecz osób pokrzywdzonych, np. ułatwienie im dostępu do informacji  dotyczących postępowań kanonicznych oraz zapewnienie ochrony ich godności, m. in. przez jak najdalej idące wsparcie;

3. pilnie odczytano we wszystkich polskich kościołach „Stanowisko Konferencji Episkopatu Polski w sprawie wykorzystywania seksualnego osób małoletnich przez niektórych duchownych” (przyjęte 19 listopada 2018 r.) albo wydano osobny list pasterski do wiernych;

4. skutecznie rozpowszechniono w parafiach praktykę nabożeństwa pokutnego sprawowanego w pierwszy piątek Wielkiego Postu, który ustanowiony jest przez Konferencję Episkopatu Polskijako Dzień Modlitwy i Pokuty za grzechy wykorzystania seksualnego małoletnich przez osoby duchowne;

5. przygotowano i przekazano diecezjom oraz zakonom teksty nabożeństwa ekspiacyjnego, które powinno być sprawowane we wszystkich wspólnotach Kościoła, gdzie dokonały się przestępstwa pogwałcenia Chrystusa obecnego w bezbronnych małoletnich ofiarach;

6. jak najszybciej zaprezentowano pełne statystyki dotyczące wykorzystywania seksualnego osób małoletnich przez duchownych w Polsce; 

7. umożliwiono włączenie świeckich ekspertów do komisji prowadzących dochodzenia kościelne, oceniających pod względem profesjonalnym gromadzone dowody i poszlaki (także dotyczące przypadków z przeszłości).