Konsumenci: działania UOKiK w 2015 roku

Podstawowym instrumentem Prezesa UOKiK w zakresie ochrony konkurencji są postępowania antymonopolowe, które mogą się zakończyć m.in. nakazem zaniechania kwestionowanych działań oraz nałożeniem sankcji finansowych. W 2015 roku Prezes UOKiK wszczął 177 postępowań wyjaśniających oraz 34 postępowania antymonopolowe – 23 dotyczyły nadużywania przez przedsiębiorców dominującej pozycji rynkowej, a 11 - niedozwolonych porozumień. Działania miękkie polegają na wezwaniu przedsiębiorcy do dobrowolnej zmiany bądź eliminacji nieuczciwych praktyk. Atutem tego narzędzia jest skuteczność rozwiązywania problemów w krótszym czasie, niż przy zastosowaniu długotrwałego postępowania, które może być poddane kontroli sądowej. W 2015 r. prowadzono 58 takich działań w zakresie ochrony konkurencji, kończąc 52. - Dzięki negocjacyjnemu podejściu urzędu przedsiębiorcy prawie w 100 proc. zastosowali się do naszych zaleceń. Działania miękkie zakładają wspólną wolę urzędu i przedsiębiorcy do eliminacji kwestionowanego przez nas działania. Przez to możliwe jest szybkie eliminowanie naruszeń bez konieczności wszczynania postępowań – wyjaśnia Bernadeta Kasztelan-Świetlik - Wiceprezes Urzędu.

Prezes UOKiK wydał w ubiegłym roku 33 decyzje z zakresu praktyk ograniczających konkurencję, w tym 22 dotyczyło nadużywania pozycji dominującej, a pozostałe 11 niedozwolonych porozumień. W 2015 roku do urzędu złożono dwa wnioski o objęcie programem łagodzenia kar leniency, polegającym na łagodniejszym traktowaniu, jeśli uczestnik niedozwolonego porozumienia ujawni je, współpracując z urzędem.

Kontrola koncentracji

Prezesowi UOKiK przysługuje prawo kontroli koncentracji. W 2015 roku wszczęto 228 postępowań kontroli z zakresu koncentracji. Rok ten zaowocował 218 zgodami oraz jedną zgodą warunkową. Dzięki zmianom w prawie procedura analizowania wniosków jest dwufazowa. Efektem było skrócenie średniego czasu postępowań do 34 dni (rok wcześniej było to 57 dni). Sprawy nieskomplikowane są rozpatrywane w przeciągu miesiąca, bardziej złożone w ciągu dodatkowych czterech miesięcy. Najliczniejsze zgłoszenia dotyczyły branży nieruchomości (24), chemicznej (18) oraz usług bankowych i finansowych (13).

Pomoc publiczna

Pomoc publiczna jest ingerencją państwa w mechanizmy wolnego rynku, dlatego stosowana jest w ograniczonym zakresie. UOKiK dokonuje wstępnej oceny wsparcia indywidualnego i programów pomocowych pod kątem zgodności z prawem unijnym oraz monitoruje pomoc publiczną. W 2015 roku do Prezesa UOKiK wpłynęły 594 wnioski o wydanie interpretacji i 503 projekty dokumentów rządowych do analizy. Komisji Europejskiej notyfikowano 15 projektów, z czego 2 dotyczyły pomocy indywidualnej (w tym na restrukturyzację), a 8 – programów pomocowych.

Ochrona konsumentów

W 2015 r. w centrum uwagi urzędu znalazły się branże: finansowa, energetyczna i telekomunikacyjna oraz e-commerce. UOKiK wszczął 106 postępowań w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów oraz 473 postępowania wyjaśniające w tym zakresie. Prezes Urzędu wydał 144 decyzje, w tym 80 zobowiązujących do zmiany praktyki. Ponadto w 24 rozstrzygnięciach nakazał zaniechanie niedozwolonych działań, w 40 stwierdził zaprzestanie ich stosowania. Działania miękkie sprawdziły się również w ochronie interesów konsumentów: na 523 prowadzone działania zakończono 357, przy czym w 98 proc. przedsiębiorcy zastosowali się do wskazań UOKiK.

Rok 2015 to początek nowej praktyki urzędu - rekompensaty publicznej, będącej częścią decyzji Prezesa UOKiK. Przysporzenie konsumenckie, czyli korzyści dla konsumenta obejmują usunięcie dotychczasowych skutków niedozwolonej praktyki oraz wyeliminowanie szkodliwego działania. – Przedsiębiorcy, którzy naruszają interesy ekonomiczne konsumentów powinni zrekompensować szkody jakie wyrządzili. Oznacza to realne korzyści, dla słabszych uczestników rynku. W ubiegłym roku wykorzystując to narzędzie m.in. nakazaliśmy 16 towarzystwom ubezpieczeniowym obniżenie kosztów opłat likwidacyjnych posiadaczom polis z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym - wyjaśnia, Wiceprezes UOKiK Dorota Karczewska.

Istotnym narzędziem w ochronie konsumentów jest kontrola umów pod kątem ich niezgodności z prawem. W roku 2015 liczba klauzul uznanych przez Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów za niedozwolone i wpisanych do rejestru klauzul abuzywnych wyniosła 305, w tym 60 z powództwa UOKiK. Na podstawie przeprowadzonych kontroli wystosowano 202 wezwania do zmiany zakwestionowanych postanowień umownych. W 121 przypadkach podmioty dobrowolnie zastosowały się do wezwań. Najwięcej niedozwolonych wzorców umownych, bo 100, dotyczyło handlu elektronicznego, w dalszej kolejności były to m.in. pozostałe usługi, sprzedaż konsumencka czy nieruchomości.

Bezpieczeństwo produktów

Ochrona konsumentów prowadzona przez UOKiK obejmuje również bezpieczeństwo produktów. W 2015 r. UOKiK prowadził 290 z zakresu ogólnego bezpieczeństwa produktów. Większość działań dotyczyła ubrań dla dzieci (148), a także akcesoriów elektroinstalacyjnych (41) i mebli (35). Ubiegły rok zakończył się wydaniem 122 decyzji, przy czym 21 razy urząd nałożył na przedsiębiorców obowiązki (m.in. wycofanie z rynku), a 18 razy – kary pieniężne. Wiele spraw zostało umorzonych, ponieważ przedsiębiorcy wyeliminowali zagrożenia. W 2015 r. przedsiębiorcy złożyli 134 dobrowolne powiadomienia. Tak jak w latach poprzednich, większość zgłoszeń dotyczyła pojazdów mechanicznych (114).

UOKiK monitoruje system kontroli wyrobów nieżywnościowych pod kątem ich zgodności z zasadniczymi wymaganiami, wskazanymi w tzw. dyrektywach nowego podejścia. W 2015 r. UOKiK prowadził 461 spraw w tym zakresie, wydając 325 decyzji. W zainteresowaniu urzędu były przede wszystkim zabawki (233), środki ochrony indywidulanej (59) i sprzęt elektryczny (57).

UOKiK wraz z Inspekcją Handlową aktywnie działał w zakresie kontroli żywności. Przeprowadzono 18 ogólnokrajowych kontroli artykułów rolno-spożywczych, w tym dwie na poziomie unijnym (dotyczące ryb i miodu). Urząd pomagał przedsiębiorcom także w wyjaśnianiu nowych przepisów znakowania żywności. W 2015 r. UOKiK z Inspekcją Handlową przeprowadził też 11 ogólnopolskich kontroli w zakresie artykułów nieżywnościowych i usług. Skontrolowano 117 przedsiębiorców wprowadzających na rynek wyposażenie lub części samochodowe objęte obowiązkiem homologacji. Z czego zakwestionowano 90 ze 441 partii wyrobów wprowadzonych do obrotu.

Jakość paliw

UOKiK jest odpowiedzialny również za zarządzanie systemem monitorowania i kontrolowania jakości paliw. Wyniki kontroli prowadzonych w 2015 r. wykazały, że częściej kwestionowano jakość gazu LPG niż paliwa. W przypadku paliw ciekłych – benzyny i oleju napędowego – 2,79 proc. próbek ze skontrolowanych 933 nie spełniało wymagań jakościowych. W przypadku gazu LPG kontrola wykazała 3,91 proc. nieprawidłowych próbek wśród pobranych 486. Urząd wydał 86 decyzji, w których zobowiązał przedsiębiorców do pokrycia kosztów badań, jeśli kontrolowane próbki paliw nie spełniały wymagań jakościowych.