Prawo autorskie a przepisy kulinarne

Dziś gotują wszyscy. Nikogo już nie dziwi, że kucharze mają status gwiazd i brylują w telewizji, celebryci zdradzają na wizji tajne przepisy babci, a książki kucharskie pod choinkę dostają nawet małe dzieci.

Polacy kochają gotowanie, a niektórzy nieźle na tym zarabiają. Raz na jakiś czas do kuchni wkraczają jednak prawnicy. A przepisami kulinarnymi zajmuje się nawet prokuratura.

Podkradanie na talerzu

Najwięcej sporów powstaje między blogerami kulinarnymi a autorami książek kucharskich. Ci pierwsi oskarżają drugich, że bez oporów podkradają ich pomysły, a potem publikują jako własne.

Najgłośniejszy spór toczyła w 2012 r. autorka popularnego bloga kulinarnego White Plate z Magdaleną Makarowską, autorką książki „Jedz pysznie... razem z dzieckiem". Blogerka zarzuciła jej plagiat przepisów.

Sami blogerzy także oskarżają się nawzajem o podkradanie przepisów i zdjęć. Pisze autorka bloga Howlovely.blox. pl: „Zauważyłam, że wiele osób przypisuje sobie stworzenie przepisu, a nawet opisuje, jak wiele czasu i prób musiało poświęcić na jego stworzenie. Moim zdaniem to jest bezczelne, proszę, szanujmy się nawzajem!".

Szok! – bulwersuje się autorka bloga O-pysznym-jedzeniu. bloog.pl. Pisze: „Przeglądając jedną ze stron kulinarnych, zupełnie przypadkiem natrafiłam na zdjęcia mojego autorstwa wraz z przepisem. Osoby, które przywłaszczyły sobie moje fotografie i przepis, zamieściły go na łamach tegoż serwisu, podając je za swoje, i aby było śmieszniej, poprzez moje zdjęcia biorą udział w konkursie na najlepsze ciasto!".

Takich wpisów w Internecie można znaleźć znacznie więcej. O podkradanie receptur oskarżają się także właściciele restauracji.

Pierogi u prokuratora

Co mają wspólnego pierogi w Poznaniu z pierogami w Toruniu? Okazuje się, że wiele.

– Nielegalnie korzystają z receptur stworzonych przez kucharza na potrzeby naszych pierogarni – uważa Maciej Podlaszewski, współwłaściciel toruńskich pierogarni „Stary Młyn" w Toruniu.

Spór m.in. o przepisy ciągnie się od kilku lat. Poznańska firma w ramach franczyzy prowadziła pierogarnię i korzystała z receptur z Torunia. Franczyza się skończyła, a spór pozostał. Druga strona wszystkiego się wypiera. Kto ma rację? Na razie nie wiadomo. Sprawa nie miała jeszcze swojego finału. W lutym ruszy proces cywilny o kradzież własności intelektualnej, w tym receptur.

– Wcześniej złożyliśmy doniesienie do prokuratora, ale ta sprawę umorzyła – tłumaczy Podlaszewski.

Takich spraw nie ma jednak wiele w sądach. Z punktu widzenia prawa są trudne.

Utwór w zupie

– Ochrona prawna przepisów kulinarnych nie istnieje. Znam przypadki nielegalnego korzystania z moich receptur, ale nic nie mogę z tym zrobić – mówi Adam Chrząstowski, szef kuchni Ancora i ekspert kulinarny. – Niedawno w jednym z programów kulinarnych w telewizji widziałem, jak gotowano według mojego przepisu zupę z pieczonej papryki, zmieniono tylko odrobinę opis przygotowania potrawy. I co? I nic. W sądzie bym przegrał – uważa.

Dlaczego?

– Zawartość receptury, dobór składników, proporcje na ciasto czy zupę nie są utworem w rozumieniu prawa autorskiego – tłumaczy Janina Ligner-Żeromska, adwokat w Kancelarii Domański, Zakrzewski, Palinka.

Prawo autorskie nie chroni bowiem pomysłów ani idei, jedynie formę ich wyrażenia. Nie ma przy tym znaczenia, że przepis, o który toczy się bój, został np. udoskonalony czy też że kopiujemy precyzyjnie recepturę kogoś innego.

Sprawy mają się inaczej, jeśli chodzi o chronę formy, w jakiej dany przepis został opublikowany, a więc sposób jego prezentacji, towarzyszące mu zdjęcia np. gotowych potraw.

– Wtedy już rozpowszechnianie wiernej kopii bez zezwolenia autora lub przypisywanie sobie autorstwa będzie naruszeniem prawa autorskiego. Udowodnienie jednak, że doszło do złamania przepisów prawnych, nie jest proste – tłumaczy mecenas Ligner-Żeromska. – Prawo autorskie dopuszcza inspirowanie się innym dziełem. A granica między inspiracją a niedozwolonym kopiowaniem jest bardzo nieostra.

Może wystarczyć więc, że dany przepis znajdzie się na innym blogu ze zmienionym opisem przygotowanej potrawy i już można zasłaniać się inspiracją. Dajmy na to zamiast: „wlej miód do garnka i zagotuj z przyprawą korzenną" napisze się: „miód z przyprawą kuchenną zagotuj w garnku".

Nie ulega natomiast wątpliwości, że ochronie podlega książka kucharska. Potwierdzone to zostało orzeczeniem Sądu Najwyższego już w latach 30. XX wieku. Na podobnej zasadzie ochronie podlega cała zawartość strony WWW lub kulinarnego blogu.

– Udowodnienie, że doszło do plagiatu, bywa nie lada wyczynem. Jeśli chce się dochodzić roszczeń majątkowych, trzeba też wykazać szkodę z powodu naruszenia. A gdy rozpowszechnienie, nawet bez zgody autora, przepisu np. z blogu w istocie przyczyni się do jego popularyzacji, to może nawet zwiększyć dochody z reklam. A wtedy gdzie ta szkoda? – zastanawia się mec. Ligner-Żeromska.

Jeżeli chodzi o poniesienie szkody w wyniku kopiowania przepisu kucharskiego trudno najczęściej mówić o znacznych kwotach, a także udowodnić konieczny związek przyczynowy pomiędzy naruszeniem praw autorskich a poniesioną szkodą.

Dlatego Adam Chrząstowski liczy zawsze na uczciwość ludzi, które korzystają z jego pomysłów. A jeżeli dochodzi do sporu, to zwykle kończy się on zawarciem ugody, jak w wypadku autorki bloga kulinarnego White Plate.