Nauka potrzebuje promocji i współpracy z biznesem

O wyzwaniach, a także o znaczeniu nauki dla biznesu i otoczenia społeczno-gospodarczego rozmawiali uczestnicy debaty „Dokąd zmierzasz, nauko?”.

Prof. Henryk Skarżyński, dyrektor Instytutu Fizjologii i Patologii Słuchu, zwracał uwagę na potrzebę budowania zaufania do nauki, do którego niezbędna jest wiedza o jej dokonaniach. Tymczasem w Polsce mamy z tym duże problemy. – Polacy nie znają naszych osiągnięć naukowych, co wpływa na zaufanie do nauki i naukowców – podkreślał.

Wspominał prowadzone w 2018 r. prace nad monografią polskich dokonań naukowych; po szczegółowych analizach spośród 1500 propozycji wybrano 34 najlepsze osiągnięcia z różnych obszarów nauki. Jednak niewiele osób je zna.

Obok zbyt małej wiedzy o osiągnięciach naukowców wyzwaniem jest też niski poziom innowacyjności gospodarki. Jak przypominał Leszek Stypułkowski, członek zarządu Banku Gospodarstwa Krajowego (BGK), pod tym względem jesteśmy na 25. miejscu w Europie. Co prawda powodem do dumy może być dla nas tegoroczny raport Banku Światowego, który wymienia Polskę (obok Korei Płd. i Chile) jako jeden z krajów, które w ciągu niespełna 25 lat przekształciły się z gospodarki niskorozwiniętej do rozwiniętej, ale podkreśla, że dalszy rozwój Polski będzie wymagał innowacyjności.

Dariusz Wieczorek, minister nauki i szkolnictwa wyższego, potwierdzał, że brak wiedzy o pracach i osiągnięciach polskich instytutów naukowych jest problemem, któremu jego resort postara się zaradzić.

– Absolutnie musimy stworzyć bazę potencjału badawczego – podkreślał minister, zapowiadając, że głównym organizatorem tego przedsięwzięcia będzie Sieć Badawcza Łukasiewicz. Według planów resortu baza będzie regularnie aktualizowana, a raz na kwartał każdy instytut będzie raportował o swoich projektach i dokonaniach. Ministerstwo nie tylko chce mieć informację o efektach prac naukowych badaczy; będzie też chciało sprawdzić, co dalej się z nimi dzieje, czy mają szansę na komercjalizację. Dariusz Wieczorek podkreślał też potrzebę współpracy ośrodków naukowych.

Poważną barierą nauki są niewielkie inwestycje w badania i rozwój, które wynoszą u nas tylko ok. 1,46 proc. PKB (wliczając wydatki biznesu). Tymczasem w innych krajach przekraczają 3 proc. PKB. Jak zaznaczał minister Wieczorek, wydatki na naukę to inwestycje – bo dzięki nauce rozwija się gospodarka i rośnie PKB.

Potwierdzeniem tego były dane, które przypominał prof. Piotr Wachowiak, rektor SGH. Podkreślał, że 1 zł zainwestowany w naukę przynosi średnio 8–11 zł w PKB. – Pieniądze przeznaczane na naukę są więc bardzo efektywną inwestycją – zaznaczał rektor SGH, podkreślając znaczenie współpracy z biznesem w trzech obszarach: strategicznym, dydaktycznym i naukowym.

Jak zwracała uwagę Iwona Kurz, dziekan Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego, wpływ nauki na PKB jest ważnym, ale nie jedynym czynnikiem w jej ocenie. Niemniej istotny jest wpływ nauki na dobrostan społeczny czy język, jakim się komunikujemy. Trzeba też pamiętać o wpływie uczelni na otoczenie społeczne – tym bardziej że w wielu miastach są one największymi pracodawcami.

Podczas debaty wiele krytycznych uwag padło pod adresem systemu okresowej ewaluacji działalności naukowej w Polsce. Iwona Kurz zaznaczała, że jest jej zdecydowaną przeciwniczką, bo utrudnia m.in. interdyscyplinarność, nie uwzględniając specyfiki różnych obszarów.

O potrzebie zmian mówił też Leszek Stypułkowski, podkreślając, że nauka rozwija się w kierunku, w którym jest ewaluowana. Tymczasem w ostatnich latach system ewaluacji co do zasady zachęcał do publikowania artykułów w zagranicznych czasopismach naukowych. W związku z tym komunikacja i współpraca nauki z otoczeniem społeczno-gospodarczym zaczęła stopniowo zanikać.