Prosty i logiczny system emerytalny. Polityczne przeszkody „emerytury wolności”

Reformy systemu emerytalnego, ze względu na swą doniosłość społeczną i wagę makroekonomiczną dla państwa, należą do tych, które najtrudniej przeprowadzić przy szerokiej akceptacji społecznej i politycznej. Zdaniem autorów raportu „Emerytury wolności”, Macieja Bukowskiego i Krzysztofa Głowackiego, ekspertów WiseEuropa, think tanku specjalizującego się w makroekonomii, polityce gospodarczej, europejskiej i zagranicznej, są jednak w Polsce niezbędne, jeśli ma zostać zapewnione bezpieczeństwo ekonomiczne emerytów, stabilność finansów publicznych, a także właściwe wsparcie rynku kapitałowego i rynku pracy.

Propozycje zmian

– Rekomendujemy zastąpienie obecnego, niespójnego już w wielu miejscach systemu, jego prostym i logicznie uporządkowanym odpowiednikiem, składającym się z dwóch elementów: indywidualnego kapitałowego, finansowanego ze środków prywatnych, obsługiwanego przez podmioty rynku finansowego oraz powszechnego, finansowanego ze składki emerytalnej, a obsługiwanego przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych – mówi Maciej Bukowski, prezes zarządu WiseEuropa, współautor raportu.

Czytaj więcej

Budżet i podatki

Świadczenia mogą realnie tracić do jesieni

Nawet prawie 15-proc. waloryzacja nie wystarczy, by emerytury i renty w najbliższych miesiącach zachowały realną wartość. Mimo to sytuacja materialna emerytów i tak jest lepsza niż sporej części pracowników.

Wypłaty z części powszechnej byłyby możliwe nie wcześniej niż po osiągnięciu określonej ustawowo granicy wieku, a ich rolą byłoby zapewnienie ubezpieczonym dobrego standardu życia w wieku podeszłym. Do tego momentu dostępny byłby element indywidualny, tj. filar kapitałowy, gwarantujący wolność wyboru momentu i formy wycofania się z rynku pracy. Mechanizm ten umożliwiałby chętnym zakończenie lub ograniczenie aktywności zawodowej przed osiągnięciem ustawowego wieku emerytalnego, pozwalającego na uzyskanie świadczenia w filarze powszechnym.

– Przy zrównaniu wieku emerytalnego dla kobiet i mężczyzn oraz zastosowaniu obecnych tablic średniego dalszego trwania życia oznaczałoby to, że w chwili wdrażania reformy jednolity wiek emerytalny wyniósłby 65 lat. Jednak znaczącą zmianą jakościową byłoby, gdyby ubezpieczeni mogli, wedle indywidualnych potrzeb, kończyć aktywność zawodową w wieku niższym niż 65 lat, korzystając z kapitału zgromadzonego w dobrowolnym filarze kapitałowym – tłumaczy Maciej Bukowski.

W raporcie czytamy, że przed pandemią Covid-19 wiek 65 lat osiągało ponad 90 proc. kobiet i prawie 78 proc. mężczyzn w Polsce. Tymczasem zwłaszcza wiek emerytalny kobiet jest u nas niski: drugi najniższy w OECD i najniższy w Unii Europejskiej. – W ostatnich latach liczne kraje członkowskie UE przeprowadziły reformy podnoszące wiek emerytalny kobiet, który waha się obecnie, z wyłączeniem Polski, pomiędzy poziomem 62 lat we Francji do 68 lat w Danii – zauważają autorzy raportu, przy czym we Francji trwają prace nad jego podniesieniem do 64 lat.

Zwracają uwagę, że niski wiek emerytalny wydłuża średni okres pobierania świadczenia, a co za tym idzie – zwiększa liczbę emerytów, zmniejszając zarazem liczbę osób płacących składki emerytalne. – Pokrycie wypłaty świadczeń przy niższym wieku emerytalnym wymaga więc albo podwyżki obciążeń podatkowo-składkowych, albo zwiększenia liczby osób składkujących, np. drogą imigracji lub wzrostu stopy zatrudnienia, albo adekwatnego obniżenia przeciętnej emerytury – czytamy w raporcie.

Jego autorzy proponują, by nowy system został wzmocniony poprzez włączenie branżowych mechanizmów emerytalnych do mechanizmu powszechnego i objęcie składkami emerytalnymi otrzymywanych tam wynagrodzeń. Dotyczyłoby to rolników, prokuratorów, sędziów, członków służb mundurowych i wojska. Wyeliminowano by m.in. uprawnienia do wcześniejszej emerytury, będącej obecnie przywilejem wybranych zawodów. – Po wdrożeniu reformy świadczenia trafiające do uprzywilejowanych grup zawodowych przestałyby być, w proporcji do wpłaconych składek, znacząco wyższe niż te, jakie otrzymują pozostali ubezpieczeni – mówi Krzysztof Głowacki, współautor raportu.

Jego autorzy oceniają, że w swoim obecnym kształcie polski system emerytalny nie odpowiada w pełni satysfakcjonująco na postawione przed nim zadania. Zasadniczym problemem jest brak równowagi pomiędzy zasobami a potrzebami.

Nowy system byłby odpowiedzią na niskie i jeszcze malejące emerytury. Zapobiegałby dyskryminacji kobiet na rynku emerytalnym.