Patrice Chereau nie żyje

Patrice Chereau był artystą niebanalnym, wspaniałym obserwatorem przemian dzisiejszego świata i ludzi nie dających się łatwo zaszufladkować, zagubionych, pełnych tęsknot.

Czytaj rozmowę z Patrice Chereau

Pochodził z artystycznej rodziny. Już w liceum związał się z grupą teatralną. Jako 22-latek stworzył teatr w Sartrouville, który zyskał renomę miejsca, w jakim trzeba bywać. Ale to mu nie wystarczało. Chciał się uczyć. We Włoszech pracował u boku Giorgio Strehlera. Potem przygotowywał znakomite, głośne przedstawienia w Comedie Francaise i Operze Paryskiej. Jego inscenizacja „Perścienia Nibelunga" Richarda Wagnera na festiwalu w Bayreuth w 1976 roku zrewolucjonizowała teatr operowy. Potem co pewien czas wracał o opery. Jego ostatnia głośna inscenizacja to „TRistan i Izolda” wagnera w La Scali w 2007 roku

W latach 70. zaprzyjaźnił się z kinem. Wyreżyserował „La chair de l'orchidee" (1975) z Charlotte Rampling, „Judith Therpauve" (1978) z Simone Signoret. Jako aktor wystąpił m.in. w „Dantonie" Andrzeja Wajdy. Ale prawdziwą filmową sławę przyniosła mu dopiero „Królowa Margot" (1994). A potem były już jego filmy kameralne, niepokojące, niełatwe, często bulwersujące. „Ci, którzy mnie kochają, wsiądą do pociągu", „Intymność", za którą  dostał w Berlinie Złotego Niedźwiedzia, „Jego brat" nagrodzony Srebrnym Niedźwiedziem za reżyserię. A wreszcie „Intymność", „Gabrielle" i „Zagubieni w miłości". Wszystkie te obrazy można lubić lub nie, ale nie można przejść obok nich obojętnie.

Chereau był człowiekiem ujmującym. Rozmawiałam z nim kilka razy. Zawsze skupiony, sympatyczny, mówił cicho, często powtarzał: „Nie wiem, ciągle jeszcze szukam odpowiedzi na różne pytania". Rzadko stawał za kamerą. Może dlatego, że każdy film dużo go kosztował.

— Kino wymaga od twórcy osobistego stosunku — powiedział mi kiedyś w wywiadzie. — Nawet kręcąc film całkowicie komercyjny, trzeba w niego włożyć bardzo wiele z siebie samego. W „Siedem" czy w „Podziemnym kręgu" z pewnością jest coś z  Davida Finchera: z jego poczucia smaku, wrażliwości. Artysta musi być uczciwy, musi szczerze mówić o tym, co już zrozumiał ze świata i przyznawać się, czego jeszcze nie rozumie.

Nie ukrywał, że część jego filmów była niemal autobiograficzna. W obrazie „Ci, którzy mnie kochają, wsiądą do pociągu"  żegnał się z własnym ojcem. „Jego brat" był mu bliski, bo sam był w rodzinie „tym młodszym". W „Intymności" portretował ludzi żyjących u progu XXI wieku, obijających się o wielką metropolię, nie potrafiących dać sobie rady z pustką egzystencji, z narastającym znużeniem, z obsesyjną tęsknotą do wolności przeradzającą się w nieumiejętność kochania. Bohaterowie tego filmu nic o sobie nie wiedzieli, po prostu uciekali od codzienności w seks. Brzydki, nieokiełznany, bez zobowiązań. Ale okazało się, że tak jak kiedyś Brando z filmu Bertolucciego, mężczyzna zatęsknił za prawdziwym uczuciem. Złamał zasady, wkradł się w intymny świat kobiety.

W „Zagubionych w miłości" czy „Gabrielle" Chereau opowiadał o bardzo trudnych związkach. Bliskość stawała się tu  źródłem cierpienia.

— Jestem przekonany, że rodzina jest najpiękniejszą rzeczą, jak może przytrafić się człowiekowi, a jednocześnie najtrudniejszą, najbardziej niszczącą — mówił. — Czasem musimy ją zostawić, żeby żyć i być sobą, czasem za nią potwornie tęsknimy. O tym robię filmy.

W historiach, które opowiadał, nie ma szczęścia. Ludzie, którzy kochają, zadręczają siebie i obiekty swego uczucia.

— Bo w dzisiejszym świecie trzeba nauczyć się akceptować autonomię i wolność drugiej osoby — twierdził. —  Zrozumieć, że nie staje się ona twoją własnością tylko dlatego, że ją kochasz. Nie wolno się oburzać nawet wówczas, gdy ukochany człowiek znika z naszego życia na jakiś czas. Nie trzeba stale dopytywać się, czy tęskni i żądać nieustannego potwierdzania uczucia. Lepiej zaufać, przestać się bać.