Optymizm prezesów

Ponad 75 proc. prezesów spodziewa się rozwoju swoich przedsiębiorstw w najbliższych 12 miesiącach. 24 proc. uczestników badania spodziewa się dynamicznego wzrostu ich firm. Dla porównania niewielkiego spadku spodziewa się jedynie 5 proc. prezesów, a żaden uczestnik badania nie oczekuje dynamicznego spadku wielkości swojej firmy.

Przystępując do badania nie oczekiwaliśmy wiosennego powiewu optymizmu. Byliśmy raczej przygotowani na wyraźne pogorszenie nastrojów, podobne do znacznego spadku optymizmu konsumentów w Polsce zanotowanego w marcowych badaniach IPSOS. 74 proc. uczestników tych badań stwierdziło, że „sprawy naszego kraju nie zmierzają w dobrym kierunku". Prezesów pytaliśmy o perspektywy rozwoju ich firm, a nie całego kraju. Rezultaty naszych badań należy uznać za zdecydowanie optymistyczne.

Pozytywne nastawienie pozwala przenosić przysłowiowe góry i niejednokrotnie okazywało się dla gospodarki samospełniającą się przepowiednią. Trudno przecenić znaczenie perspektyw rozwoju 500 największych firm, ze względu na rolę, jaką odgrywają te przedsiębiorstwa w sieciach powiązanych z nimi dostawców i kooperantów. Wyniki badania Perspektywa Prezesów™ pozwalają uzupełnić informacje zebrane w liście 500 o prognozy liderów firm.

Nasz zespół badawczy, w którym autor współpracuje z dr. Tomaszem Ludwickim, Karoliną Łudzińską i prof. Krzysztofem Obłójem, w marcu i kwietniu 2013 r. zrealizował II edycję projektu badawczego Perspektywa Prezesów™. Celem naszych badań jest zrozumienie uwarunkowań wzrostu firm, na które zwracają uwagę liderzy największych firm w Polsce. Pytaliśmy ich o najważniejsze projekty i działania, na których skupia się ich uwaga. Chcieliśmy też dowiedzieć się, które ryzyka są zdaniem prezesów najważniejsze dla perspektyw rozwoju ich firm. Badanie zostało zrealizowane w Międzynarodowym Centrum Zarządzania UW.

Odpowiedzi na ankietę udzieliło nam 59 prezesów firm, których wielkość przychodów plasuje je wśród największych 500 przedsiębiorstw w Polsce. Wyniki badania nie są reprezentatywne dla wszystkich prezesów firm działających w naszej gospodarce.

Celowo wybraliśmy do badania te przedsiębiorstwa, które generują największe przychody. Uzyskany zwrot prawie 12 proc. prawidłowo wypełnionych ankiet jest stosunkowo wysoki, zważywszy na kategorię respondentów, którzy byli adresatami naszego projektu. W drugiej fazie badań prowadzimy serię pogłębionych wywiadów bezpośrednich, których celem jest zrozumienie kontekstu i warunków rozwoju kluczowych przedsiębiorstw i branż.

Pozytywne myślenie

Wyniki naszego sondażu są bardzo optymistyczne. Większość prezesów (75 proc.) oczekuje wzrostu swoich firm w stosunku do ostatnich 12 miesięcy. W tym prawie 1/4 spodziewa się wzrostu dynamicznego. Ich optymizm jest wyjątkowy w świecie, w którym dziennikarze, ekonomiści, socjologowie oraz politycy mówią i piszą coraz częściej o kryzysie.

O ile dynamiczne wzrosty i spadki zdarzają się często w małych i średnich przedsiębiorstwach, w największych są one zjawiskiem relatywnie rzadkim. Dlatego oczekiwany dynamiczny wzrost tak dużej ilości wielkich firm jest wart odnotowania.

Jedynie 5 proc. prezesów oczekuje niewielkiego spadku, a ok. 19 proc. utrzymania obecnej wielkości swojej firmy. Takie wyniki sondażu upoważniają do twierdzenia, że perspektywa uczestników badania jest zdecydowanie i dość zaskakująco optymistyczna.

Zbliżone wyniki uzyskaliśmy w ubiegłorocznym projekcie badawczym. Analiza faktycznych zmian wielkości przychodów firm notowanych na liście 500 w 2012 r. potwierdza fakt dynamicznego wzrostu wielu przedsiębiorstw. Jeśli przyjąć w uproszczeniu, że za dynamiczny możemy uznać wzrost przychodów powyżej 15 proc. w stosunku do roku ubiegłego, to taki poziom miał miejsce w przypadku 24 proc. przedsiębiorstw z tegorocznej listy.

Przypomnijmy, że w ubiegłym roku wzrost produktu krajowego brutto według szacunków GUS wyniósł 2 proc. Jest to znacząca zmiana w stosunku do 4,3 proc. wzrostu PKB w roku poprzednim, spowodowana przede wszystkim negatywnym wpływem spadku konsumpcji i popytu krajowego.

Dobrze czy źle?

Te wyniki dobrze uzasadniają spadek optymizmu konsumentów. Analiza wypowiedzi prezesów odnośnie ich wyzwań jako liderów firm nie pozostawia wątpliwości. Prezesi także oczekują gorszej koniunktury całej gospodarki. Pojawiają się w nich kwestie radzenia sobie ze złą koniunkturą, kryzysem i potrzeba wypracowania metod osiągania rezultatów w warunkach słabej dynamiki gospodarczej.

Nie przeszkadza to jednak liderom spodziewać się wzrostu zarządzanych przez siebie firm. Rodzi się pytanie, dlaczego prezesi firm, którzy dostrzegają dekoniunkturę, pozostają optymistami. Dlaczego uważają, że ich firmy będą rosnąć, skoro spodziewają się gorszej koniunktury w całej gospodarce?

Prosta odpowiedź brzmi, że taka jest specyfika ich zawodu. Optymizmu prezesów co do perspektyw rozwoju oczekują właściciele firm. Właściciele oczekują też czegoś więcej niż urzędowego optymizmu – pomysłu na to, jak firma ma osiągać przewagę konkurencyjną i rezultaty wyższe od przeciętnych w branży oraz sprawnej realizacji zamierzeń. Oczekiwanie poprawy wyników jest najczęściej wzmacniane systemem premiowym, który wiąże korzyści majątkowe liderów firm z rezultatami jakie osiągają ich przedsiębiorstwa.

Stawką są nie tylko budzące wiele społecznych emocji wynagrodzenia i premie. Prezesi walczą także o możliwość przedłużenia swojego mandatu w zarządzie firmy i cenną reputację menedżerską, którą buduje się latami, a stracić można bardzo szybko.

Taka sytuacja nie gwarantuje pewności prognoz wzrostu przedsiębiorstw. Optymizm prezesów można jednak uznać za dość wiarygodny, zwłaszcza w zakresie dotyczącym oczekiwanego tempa rozwoju firm. W 2012 r. w przypadku 80 proc. badanych przez nas prezesów ich firmy osiągnęły dynamikę wzrostu zgodną lub wyższą od oczekiwanej przez liderów.

Prezesi mają w końcu wysoką stawkę w grze o realizację oczekiwań. Zwykle są też świetnie przygotowani i mają wieloletnią wiedzę profesjonalną o specyfice swoich branż. Z tego powodu ich prognozy mogą być bardziej wiarygodne, od analiz osób oglądających gospodarkę chłodnymi umysłami analityków. Dodatkowo w odróżnieniu od analityków liderzy wielkich firm dysponują zasobami i możliwościami działania, które do pewnego stopnia zwiększają szanse powodzenia ich przewidywań. Dlatego ważne wydało nam się pytanie o priorytetowe projekty realizowane obecnie przez firmy.

Poprosiliśmy prezesów o wybór trzech priorytetowych działań z listy 15 typowych projektów strategicznych, które mogą służyć wzrostowi firm. Poniżej przedstawione są wyniki tych wyborów.

Ciągła poprawa efektywności jest priorytetem aż 60 proc. prezesów biorących udział w badaniu. Projekt poprawy efektywności zdeklasował pod względem popularności pozostałe działania. Możemy spodziewać się nacisku na operacyjną doskonałość, która ma być wynikiem procesów składających się z wielu drobnych usprawnień. Trzy kolejne typy projektów, które znalazły się wśród priorytetów ok. 1/3 respondentów to zwiększanie sprzedaży do obecnych klientów (34,5 proc.), automatyzacja i inwestycje w IT (31 proc.) oraz ekspansja zagraniczna (29,3 proc.). Okazały się one ważniejsze od dotarcia do nowych segmentów rynku (25,9 proc.), inwestycji w kapitał ludzki (19 proc.) i restrukturyzacji działalności (17,2 proc.).

Wśród czynników rynkowych zwiększenie sprzedaży do obecnych klientów (34,5 proc.) jest priorytetem większej ilości prezesów niż dotarcie do nowych segmentów rynku (25,9 proc.). Kolejność tych priorytetów zmieniła się od ubiegłego roku, co może wskazywać na nieco mniejszą agresywność rynkową i nacisk na ochronę obecnych relacji.

Zdecydowanie mniej firm niż w ubiegłorocznej edycji badania planuje wprowadzić nowe generacje produktów. Wobec przewidywania ograniczonych perspektyw rozwoju na rynku polskim, zwraca uwagę wysoka, czwarta pozycja ekspansji zagranicznej (29,3 proc.) w prezentowanym zestawieniu.

Na ostatniej pozycji wśród 10 priorytetowych działań jest poprawa wizerunku. W stosunku do ciągłej poprawy efektywności aż pięciokrotnie mniej prezesów uznało poprawę wizerunku za priorytet prowadzący do wzrostu ich firm.

Ta dysproporcja skłania do postawienia pytania. Jak zmieniłaby się Polska, gdyby czołowi politycy przyjęli hierarchię działań podobną do uznawanej przez prezesów? Co mogliby osiągnąć, gdyby zamiast zabiegów o poprawę wizerunku, skoncentrowali się na poprawie efektywności państwa i jego instytucji?

Układ otwarty

Postawione powyżej pytania wydają się retoryczne. Przecież motywacje i system nagradzania polityków jest zupełnie innych niż liderów firm, przez co poruszają się oni w świecie kierującym się zasadniczo odmienną logiką. Jednocześnie to właśnie politycy kształtują reguły gry rynkowej i wpływają na perspektywy rozwoju firm, które osadzone są w szerszych procesach ekonomicznych i społecznych.

Pozornie rozłączne światy kierujące się inną logiką spotykają się w obszarach wskazywanych przez prezesów jako kluczowe ryzyka dla perspektyw rozwoju ich firm. Przedstawiliśmy prezesom wybór sześciu ryzyk, które w ocenie ekspertów Globalnej Sieci Ryzyka Światowego Forum Ekonomicznego mogą znacząco zmienić globalną koniunkturę gospodarczą w najbliższej dekadzie. Byliśmy ciekawi, które z nich mają zasadnicze znaczenie dla perspektyw rozwojowych firm działających w Polsce.

Dobra wiadomość jest taka, że większość została uznana za nieistotne przez ponad 80 proc. prezesów biorących udział w badaniu. Tym bardziej należy zwrócić uwagę na dwa, które zostały uznane za ważne przez wielu liderów wiodących firm: 1) ekstremalna zmienność cen energii i surowców, którą jako poważne zagrożenie dla perspektyw rozwoju ich firm w Polsce uznało ponad 50 proc. badanych, 2) chroniczne niezrównoważenie finansów państwa, które jako poważne zagrożenie dla perspektyw ich firm uznało 41 proc. prezesów.

Dla porównania szeroko dyskutowaną w związku z filmem Ryszarda Bugajskiego „Układ zamknięty" kwestię korupcji, za ważne zagrożenie dla perspektyw rozwoju swoich firm uznaje mniej niż 19 proc. badanych prezesów.