Do funduszu warto wpłacać regularnie niewielkie sumy

Towarzystwa funduszy inwestycyjnych (TFI) konsekwentnie przekonują, że fundusze inwestycyjne są narzędziem dla mało zaawansowanych inwestorów – m.in. dlatego, że zwalniają ich z obowiązku samodzielnego doboru akcji do portfela. Tłumaczą też, że nieprofesjonalny inwestor nie powinien na własną rękę odgadywać momentu wejścia do inwestycji. Giełdowe dołki są bardzo dobrze widoczne, gdy patrzy się na historyczne notowania. Znacznie trudniej jest przewidzieć z wyprzedzeniem, czy korzystniej jest dokonać wpłaty do funduszu już dziś, czy może poczekać tydzień na spadek cen. Tymczasem pokusa, by starać się odgadywać przyszłe trendy na giełdzie, jest niekiedy bardzo silna.

Przy jednorazowej wpłacie do funduszu dużej sumy zwykle pojawiają się emocje, a one potrafią zaburzyć racjonalną ocenę inwestycji. Natomiast cykliczne wpłaty mniejszych kwot powodują, że inwestorowi trudniej jest policzyć, jaki zysk lub stratę przyniosły wpłacone do funduszu pieniądze. To utrudnia ocenę, ale też wyłącza emocje. Dlatego towarzystwa proponują nieprofesjonalnym inwestorom, by dzielili wpłacane środki na kilka transz i kupowali za nie jednostki uczestnictwa w różnych terminach. Każda porcja zostanie wtedy kupiona po innej cenie. Inwestor rezygnuje w ten sposób z prób trafienia w najkorzystniejszy kurs, ale równocześnie chroni się przed ryzykiem, że całą inwestowaną kwotę zamieni na jednostki funduszu w najbardziej nieodpowiednim momencie.

Jeszcze bardziej rekomendowane są systematyczne inwestycje – gdy np. tego samego dnia miesiąca, tuż po otrzymaniu pensji, klient wpłaca do funduszu stałą kwotę i nie zastanawia się, czy cena jednostki jest akurat atrakcyjna. W dłuższej perspektywie kupowanie jednostek w taki sposób, po uśrednionej cenie, powinno dawać inwestorowi może nierekordowy, za to stabilny dochód.

Systematyczność nagrodzona wyższymi zyskami

Postanowiliśmy sprawdzić, jakie efekty można było osiągnąć dzięki systematycznemu oszczędzaniu w ciągu minionego roku, trzech lat i pięciu lat. Założyliśmy, że w dniu pierwszej sesji giełdowej w każdym miesiącu inwestor kupił jednostki funduszu akcyjnego o wartości 100 zł. Przyjęliśmy, że zmiana wartości takiej inwestycji odpowiada wzrostowi lub spadkowi indeksu giełdowego od dnia nabycia jednostek do sesji giełdowej z 31 sierpnia br. Jest to pewne uproszczenie, bo każdy fundusz akcyjny musi mieć też niewielką, bezpieczną część portfela. Dlatego w zestawieniach „Rz" sprawdzających skuteczność pracy zarządzających benchmark dla funduszy akcyjnych składa się w 90 proc. ze zmiany indeksu giełdowego, a w 10 proc. – z ceny pieniądza na rynku międzybankowym; jeśli giełda rośnie o 10 proc. rocznie, zaś koszt pieniądza to 5 proc., fundusz jest oceniany pozytywnie, jeśli zarobi 9,5 proc. (0,9 x10 proc. + 0,1 x 5 proc.).

Przy jednorazowej wpłacie do funduszu dużej sumy zwykle pojawiają się emocje, a one potrafią zaburzyć racjonalną ocenę inwestycji

Obliczenia przeprowadziliśmy osobno dla wskaźnika największych spółek z warszawskiej giełdy, czyli WIG20, oraz indeksu szerokiego rynku WIG. W portfelach funduszy akcyjnych przeważają właśnie spółki z WIG20. Trzeba jednak pamiętać, że jest to indeks cenowy, uwzględniający tylko zmianę cen akcji, ale pomijający dodatkowe przychody, jakie można dzięki nim osiągnąć (np. dywidendy). WIG gorzej oddaje skład portfeli funduszy, za to uwzględnia wszystkie osiągane przez inwestora zyski. W obliczeniach nie uwzględniliśmy podatku od dochodów kapitałowych (podatku Belki) ani pobieranych przez TFI opłat dystrybucyjnych.

Najciekawsze są obserwacje dotyczące okresu pięcioletniego, a więc takiego, jaki TFI rekomendują klientom zainteresowanym funduszami akcyjnymi. Inwestor, który od początku września 2006 r. do początku sierpnia 2011 r. regularnie inwestował po 100 zł w jednostki funduszu zachowującego się jak WIG, pod koniec sierpnia br. miałby na rejestrze jednostki warte 6042 zł. Suma dokonanych wpłat to 6000 zł, wynik nie jest więc zachwycający.

Trzeba jednak zwrócić uwagę, że gdyby ten sam inwestor przed pięciu laty jednorazowo kupił jednostki za całą tę kwotę, po zakończeniu pięcioletniego okresu oszczędzania jego inwestycja byłaby warta 5825 zł. Szczęściarz, który zainwestowałby 6000 zł w najkorzystniejszym momencie, a więc w marcu 2009 r., dziś dysponowałby kwotą 11 637 zł. Wtedy jednak inwestorzy, zamiast kupować ,raczej uciekali z taniejących funduszy. Z kolei pechowiec, który dokonałby zakupu na górce (lipiec 2007 r.), dziś musiałby się pogodzić ze stratą ponad 40 proc. kapitału. Kupione wtedy jednostki byłyby dziś warte zaledwie 3860 zł. Jak widać, uśrednienie ceny nabycia uniemożliwiło podwojenie kapitału, jednak równocześnie zapobiegło stratom.

Nieco gorsze wyniki można było osiągnąć, inwestując w teoretyczny fundusz powiązany z WIG20. Jednorazowa wpłata całych 6000 zł i przetrzymanie ich przez pięć lat zakończyła się stratą 1050 zł. Natomiast podzielenie inwestycji na 60 wpłat po 100 zł pozwoliło ograniczyć straty do 255 zł. Również w tym funduszu, dokonując jednorazowej inwestycji, można było albo bardzo dużo zyskać (+77,6 proc. dla wpłat dokonanych w marcu 2009 r.), albo stracić (-35,7 proc., gdyby pieniądze trafiły do funduszu w lipcu 2007 r.).

W przypadku inwestycji trzyletnich systematyczne oszczędzanie okazało się korzystniejsze od jednorazowego zakupu zarówno w przypadku inwestowania w WIG (4088 zł na rejestrze zamiast 3759 zł), jak i WIG20 (3929 zł zamiast 3414 zł). Tylko w przypadku inwestycji rocznej regularność nie przyniosła zamierzonych efektów. To jednak zbyt krótki okres, by rozliczać inwestycję w akcje.

Nie warto umarzać od razu wszystkich jednostek

Uśrednienie ceny, po jakiej dokonywana jest transakcja, zaleca się nie tylko przy zakupie jednostek. To samo warto zrobić przy wychodzeniu z inwestycji, zwłaszcza takiej, w której udział akcji był wysoki. Strata spowodowana wyborem złego momentu do umorzenia jednostek może być równie bolesna jak konsekwencje wyboru niewłaściwego momentu do ich zakupu. Dotyczy to zarówno umorzenia jednostek (a więc całkowitego wycofania się z inwestycji), jak i zmiany strategii, np. przeniesienia oszczędności z funduszu akcyjnego, wyraźnie reagującego na sytuację na giełdach, do funduszu stabilnego wzrostu, w którym dłużna część portfela w znacznym stopniu amortyzuje wahania notowań akcji.