Szczepienia przeciw HPV chronią przed rakiem

Panie profesorze, czym są nowotwory głowy i szyi? Czy stanowią one dzisiaj wyzwanie dla polskiej onkologii?

Nowotwory głowy i szyi to wszystkie nowotwory zlokalizowane powyżej obojczyka, z wyłączeniem mózgowia oraz gałki ocznej. Należą więc do nich guzy jamy ustnej, gardła, krtani, ślinianek, szyi, ucha, jamy nosowej, zatok przynosowych i podstawy czaszki. Według wszystkich statystyk międzynarodowych nowotwory głowy i szyi są umiejscowione na szóstym miejscu pod względem częstości zachorowań i zgonów. Jeżeli jednak weźmiemy pod uwagę raki skóry w obrębie głowy i szyi oraz raka tarczycy, która jest integralną częścią tej okolicy chirurgicznej, nowotwory te są już na czwartym miejscu. Tak więc stanowią realne zagrożenie dla zdrowia i życia Polek i Polaków. W ciągu ostatnich dwóch, trzech dekad zmieniło się bardzo wiele. Po pierwsze, liczba nowych przypadków zachorowań na nowotwory głowy i szyi w tych latach wzrosła o około 20 proc. Po drugie, chorują ludzie coraz młodsi i coraz częściej nowotwory te dotyczą także kobiet – to są międzynarodowe trendy epidemiologiczne. Podkreślenia wymaga fakt, że nowotwory głowy i szyi są zlokalizowane w jednej z najważniejszych okolic ciała, obszarze doskonale unaczynionym i unerwionym. To właśnie tutaj znajduje się pięć narządów zmysłów. Dlatego wszelkie działania związane z procesem leczenia grożą określonymi konsekwencjami, które mogą znacznie obniżyć jakość życia. Im wyższy stopień zaawansowania choroby nowotworowej, tym leczenie jest trudniejsze i bardziej okaleczające.

Czytaj więcej

Diagnostyka i terapie

Trzeba lepiej organizować szczepienia przeciw HPV

Zakażenie wirusem może prowadzić nie tylko do raka szyjki macicy, ale m.in. nowotworów odbytu oraz głowy i szyi.

W ciągu ostatnich lat coraz więcej mówi się o nowotworach wywołanych wirusem brodawczaka ludzkiego HPV w kontekście szczepień przeciwko HPV. Czy wirus HPV jest rzeczywiście groźny?

Tak, gdyż występowanie nowotworów zależnych od wirusa brodawczaka ludzkiego HPV w Polsce i na świecie nadal wzrasta. Istnieje ponad 200 typów wirusa HPV, które dzielimy na onkogenne, czyli powodujące nowotwory, oraz typy niskiego ryzyka, które odpowiedzialne są najczęściej za powstawanie nieestetycznych brodawek skóry i błon śluzowych. Wirus HPV występuje powszechnie i może dotyczyć każdego z nas – chory najczęściej nie jest świadomy zakażenia tym wirusem, a infekcja wirusem HPV uznawana jest za jedną z najbardziej zakaźnych chorób na świecie przenoszonych drogą płciową. Większość infekcji na szczęście ma charakter tymczasowy, a zakażenie przeważnie ustępuje po upływie kilku lat. Ryzyko wystąpienia trwałej infekcji wirusowej sprzyjającej powstaniu nowotworów głowy i szyi jest wyższe u mężczyzn i zależy od liczby partnerów seksualnych, wieku oraz palenia tytoniu.

Kogo może dotyczyć nowotwór wywołany przez HPV?

Wirus HPV może powodować nowotwory złośliwe wielu narządów: szyjki macicy, okolic anogenitalnych czy okolicy głowy i szyi – przede wszystkim raka gardła. Pomimo że HPV kojarzymy przede wszystkim z rakiem szyjki macicy, w Wielkiej Brytanii oraz Stanach Zjednoczonych rak płaskonabłonkowy gardła występuje obecnie częściej niż rak szyjki macicy, co oznacza, że rak szyjki macicy już nie wszędzie na świecie jest najczęściej występującym nowotworem zależnym od infekcji wirusem HPV. Szacuje się, że przy obecnym dynamicznym wzroście zachorowań rak gardła stanie się najczęściej występującym nowotworem zależnym od wirusa HPV również w Europie. Wirus HPV może także powodować inne nowotwory głowy i szyi: raka jamy ustnej, krtani, nosowej części gardła czy zatok przynosowych. HPV jednak zdecydowanie najczęściej odpowiada natomiast za występowanie raka ustnej części gardła spośród wszystkich nowotworów głowy i szyi. W Polsce HPV-dodatni rak gardła stanowi prawie połowę wszystkich przypadków raka gardła środkowego. Wśród nowotworów złośliwych jamy ustnej czy krtani, zdecydowanie częściej występują natomiast raki HPV-ujemne, związane z typowymi czynnikami ryzyka: stosowaniem tytoniu i alkoholu. Nowotwory głowy i szyi, jak oprócz badań potwierdza również nasza praktyka kliniczna, coraz częściej dotyczą młodych dorosłych, czyli osób przed 45. rokiem życia.

A czy ludzie starsi są bezpieczni i mniej narażeni na raka głowy i szyi wywołanego wirusem brodawczaka ludzkiego?

Krótko odpowiadając na to pytanie, należy stwierdzić, że są narażeni. Procesy epidemiologiczne w onkologii związane z biologią danego nowotworu są bardzo dynamiczne i często nas zaskakują. Otóż w przedziale wiekowym 50–65 lat liczba nowych zachorowań na nowotwory głowy i szyi związanych z wirusem HPV zaczęła szybko wzrastać. Zjawisko to można jedynie wytłumaczyć późnym nadkażeniem wirusem, lub jego formami, które uaktywniają się w warunkach nie do końca przez nas poznanych. Dobrą informacją jest to, że przebieg choroby nowotworowej zależnej od HPV u osób starszych jest podobny jak u ludzi młodych – generalnie nowotwory te rokują lepiej.

Rak gardła wkrótce stanie się najczęstszym nowotworem zależnym od wirusa HPV - mówi prof. dr hab. Wojciech Golusiński, onkolog

Foto: mat. pras.

Czyli nowotwory HPV-zależne różnią się od nowotworów HPV-niezależnych?