Przewidywanie cen nie jest łatwe

Rz: Jakie czynniki trzeba brać pod uwagę, prognozując inflację?

Aleksandra Hałka:

Przede wszystkim trzeba rozróżnić czynniki mające wpływ na inflację w średnim i długim okresie od krótkookresowych. Takimi czynnikami średnio- i długookresowymi są stan krajowej koniunktury czy kształtowanie się kursu walutowego, w pewnym stopniu również oczekiwania inflacyjne podmiotów gospodarczych. Trudno natomiast jednoznacznie sklasyfikować wpływ zmian cen surowców rolnych i energetycznych na inflację. W przeszłości zmiany cen na tych rynkach były postrzegane zazwyczaj jako fluktuacje krótkookresowe. Jednak w ciągu ostatniej dekady miały miejsce istotne zmiany w strukturze konsumpcji w krajach rozwijających się – między innymi na skutek bogacenia się tych społeczeństw. Wyraźnie wzrósł popyt na żywność i energię, za czym nie nadążył wzrost podaży. Z tego względu w ostatnich latach zmiany cen na rynkach rolnych i energetycznych miały bardziej trwały, głównie wzrostowy charakter.

Co ma wpływ na wzrost cen w krótszym czasie?

W krótkim okresie poziom cen, i w efekcie inflacja, może odchylać się od swoich długookresowych trajektorii. Dzieje się tak zarówno na skutek działania czynników losowych, jak np. warunków pogodowych, które mogą mieć wpływ na przyszłą podaż produktów rolnych, jak też instytucjonalnych, np. zmian stawek podatków pośrednich, decyzji regulatora (np. prezesa URE) w sprawie cen energii czy decyzji samorządów lokalnych określających opłaty za niektóre usługi. Na inflację w krótkim okresie pewien wpływ ma również sposób notowania cen przez GUS: uwzględnianie zmian kolekcji czy promocji stosowanych przez niektóre dominujące na rynku podmioty. To wszystko sprawia, że prognozowanie inflacji, czy to w długim czy krótkim okresie, wymaga sporo pracy i dość szerokiej wiedzy, nie tylko ekonometrycznej.

Prognozowanie inflacji nie jest łatwe.

To prawda. Żeby mieć przekonanie, co do słuszności prognozy, trzeba najpierw mieć dobry ogląd nie tylko tego, co się dzieje w kraju, ale też spojrzeć nieco szerzej i uwzględnić informacje, które płyną ze świata, a później przełożyć to na język liczb, co często bywa trudne.

Czy kryzys dodatkowo utrudnił przewidywanie tego, co będzie się działo z cenami?

Na pewno spowodował, że niepewność prognoz jest większa. Przykład: niepewna sytuacja gospodarcza w Europie. Był moment, kiedy przyszłość strefy euro była wyjątkowo niepewna. Takie zdarzenia nie ułatwiają sporządzania prognoz. Dlatego ważne jest wyodrębnienie czynników ryzyka, które mogą powodować przeszacowanie albo niedoszacowanie prognozy. Jednocześnie, niesprawdzalność prognoz powoduje, że ekonomiści ciągle doskonalą swoje narzędzia prognostyczne. W spokojnych czasach, kiedy nie ma szoków gospodarczych, prognozowanie wydaje się łatwe i czasem usypia czujność analityków.

W kryzysie ekonomiści częściej się mylą...

Pewnych błędów nie jesteśmy w stanie wyeliminować. Chociażby dlatego, że prognoza jest sporządzana przy określonych założeniach, które mogą się zmienić – dzisiaj mamy spokojny rynek, jutro upada Lehman Brothers. To powoduje, że w chwili sporządzenia prognozy może stać się ona w pewnym sensie nieaktualna. Bardzo ważne jest, żeby o tym pamiętać i nie traktować prognozy jako obietnicy. Podstawą dobrej prognozy jest model, ale w połączeniu z wiedzą ekspercką. Model bazuje na informacjach z przeszłości i usiłuje przenieść te same charakterystyki w przyszłość. Nie uwzględni zatem np. tego, że na początku roku będzie miała miejsce obniżka cen gazu, ponieważ w przeszłości mieliśmy do czynienia raczej z podwyżkami. Z tego względu w dzisiejszych niepewnych czasach prognozy czysto modelowe stają się mniej trafne, a wiedza ekspercka zyskuje na istotności.