Jarosław Flis: Polska polityka - albo władza, albo zaistnienie

"Rzeczpospolita": Donald Tusk na ostatniej konwencji PO dyscyplinował partyjnych radykałów, tak przynajmniej uznały media. Jarosław Kaczyński robił to samo w wywiadzie dla PAP, a partia musiała przyjąć uchwałę o tym, że nie będzie polexitu, żeby zatrzeć złe wrażenie po wypowiedziach niektórych polityków. Wygląda na to, że partie mają same kłopoty z własnymi radykałami?

Zapanowanie nad radykałami we własnych szeregach było zawsze trudne, a staje się coraz trudniejsze, ponieważ pojawiły się media społecznościowe, a wraz z nimi bańki informacyjne. Przed rozwojem mediów społecznościowych najbardziej radykalne treści nie były wpuszczane do kanałów komunikacyjnych przez „bramkarzy" w mediach lub samych partiach. Teraz nie tylko nie da się ich zablokować, ale na dodatek trafiają od razu do baniek skupiających osoby, które podzielają dane poglądy, oburzają się na te same rzeczy. Tam tworzą się wspólnoty oburzonych. To one sprawiają, że hamulce słabną. Ciekawe są też interakcje pomiędzy takimi bańkami – badania dr. Pawła Matuszewskiego pokazały, że ulubionym zajęciem aktywistów jednej partii jest wchodzenie na profile przeciwników politycznych i „targanie ich za wąsy", czyli podjudzanie do ostrzejszych wypowiedzi. Im większe oburzenie podjudzonych, tym większa nagroda dla podjudzających.

Dlaczego to robią?

Niektórzy to lubią. Bo dzięki temu ich macierzyste bańki utwierdzają się w swoim oburzeniu i „poczuciu lepszości". Partie nie mają nic przeciwko, bo mogą straszyć umiarkowanych wyborców radykałami strony przeciwnej. Im mocniejszy spór, tym silniejsze eksponowanie radykałów po drugiej stronie, a także ich pobudzanie i podjudzanie. Można wtedy mówić: „Widzicie, to jest prawdziwe oblicze naszych przeciwników", licząc, że w ten sposób przechwyci się umiarkowanych wyborców. Zabieganie o umiarkowanego wyborcę jest trudne, a najprostsza metoda polega na straszeniu radykałami z drugiej stron. Dlatego problemem Jarosława Kaczyńskiego są takie osoby jak Marek Suski mówiący o brukselskiej okupacji, a problem Donalda Tuska – ci, którzy zniszczyli zasieki na granicy wschodniej, współczujący uchodźcom, ale już nieprecyzujący, ilu by ich przyjęli – 100, 100 tys., czy może milion.

Obecna opozycja uważa, że obóz rządzący karmi radykałów.

To samo obóz rządzący mówi o opozycji – że karmią swoich radykałów. Że posłanka Klaudia Jachira albo Marta Lempart, przywódczyni Strajku Kobiet, są harcownikami opozycji, a ich wybryki bardzo cieszą przeciwników PiS. W ten sposób osiągnęliśmy stan chwiejnej równowagi pomiędzy siłami politycznymi. W samej równowadze nie ma niczego złego, ale akurat ta jest toksyczna. Do tego radykałowie od czasu do czasu biorą górę w swoich ugrupowaniach. Niestety, czasami wygląda to tak, jakby ogon machał psem.

Czytaj więcej

Komentarze

Michał Kolanko: Tusk apeluje i przestrzega: Wyjdźcie z bańki

“Location, location, location” - mawiał Harold Samuel, brytyjski potentat nieruchomościowy pytany...

Co pan ma na myśli?

Zdarza się, że radykałowie przesądzają np. o wyniku wyborów. Opozycja przekonała się o tym podczas wyborów prezydenckich 2020 roku. PiS było w stanie wyciszyć sprawę aborcji, wiedząc, że ma przeciwko sobie większość Polaków, a opozycja nie była w stanie wyciszać sprawy LGBT, choć też większość była przeciwko postulatom tego środowiska. Weszła w tę pułapkę i przegrała wybory.

Czyli PiS okazało się sprytniejsze.

Nie trzeba było aż tak dużego sprytu, żeby rozegrać taką sprawę. Wystarczyło przejechać prętem po kratach i już się wzbudziło emocje.

Grzegorz Braun z Konfederacji jest ostatnio głównym walącym prętem po kratach. Odmawiał noszenia maseczki na sali plenarnej, a w ubiegłym tygodniu wszystkich zbulwersował tym, że wygrażał „Będziesz pan wisiał" Admowi Niedzielskiemu, ministrowi zdrowia. Zaowocowało to dotkliwą karą finansową i wnioskiem do prokuratury. Co pana zdaniem Braun chciał w ten sposób osiągnąć?

Sądzę, że jego zachowanie nie do końca było efektem kalkulacji. Grzegorz Braun to jest klasyczny przykład długofalowego pobudzenia. Mam taką teorię, po części popartą w niektórych badaniach, że w polityce nadreprezentowane są dwie grupy – homo swindlus, czyli taki homo economicus o krótkim horyzoncie czasowym i wysokiej elastyczności etycznej, oraz homo afectus – ludzie oszczędni poznawczo, lecz szczodrzy emocjonalnie. Ta druga grupa łatwo się napędza. Idą do polityki, bo bardzo ich oburza np. nieuczciwość: „wszyscy politycy kradną, trzeba się za to zabrać". Są w stanie poświęcić swoje zasoby i czas po to, żeby ukarać tych nieuczciwych. Lub też uważają, że wspólnota za bardzo wtrąca się w życie jednostki – to jest właśnie przypadek posła Brauna. Homo afectus mają to do siebie, że zwykle nie komunikują swoich poglądów i przemyśleń w rzeczowy sposób, tylko od razu wytaczają ciężkie armaty, sięgając po najradykalniejsze argumenty, bo one uzasadniają ich emocje. „Dlaczego władza posuwa się za daleko? Bo dorwali się do niej ludzie, którzy kradną albo mają swoje interesy, np. chcą wszczepiać nam chipy". Albo też „koncerny farmaceutyczne zwietrzyły zyski, dlatego cieszy ich pandemia i związane z nią lockdowny".

Wyborcy lubią takie tezy?

Na pewno nie większość, ale w polityce można dążyć do zdobycia władzy albo do zaistnienia.

Braun startuje w tej drugiej konkurencji?

Na pewno jego celem było wywołanie emocji. W dyscyplinie pod tytułem zaistnienie ma szansę zgarnąć najwyższą stawkę. Pewnie nie boi się tego, że prokuratura rozpocznie postępowanie w jego sprawie, bo może zostać „męczennikiem". Ale nie wiadomo, czy prokuratura to zrobi. Prezes Jarosław Kaczyński też mawiał do polityków „będziesz siedział" i nigdy nie został za to ukarany.

Między „będziesz siedział", a „będziesz wisiał" jest pewna różnica.

Może i tak. Ale słowa Brauna można też zinterpretować jako troskliwe ostrzeżenie – jak wyjaśniał Korwin-Mikke. (śmiech)

Jednak większość polityków była oburzona.

Gdyby sytuacja eskalowała, gdyby na kolejnych posiedzeniach Sejmu koledzy Brauna z Konfederacji w ramach solidarności wykrzykiwali pod adresem Niedzielskiego „będziesz wisiał", wtedy można by to uznać za poważne zagrożenie. Jeżeli się natomiast okaże, że recydywy nie ma, to skończy się na umiarkowanych sankcjach. Gdyby pod Sejmem jacyś ludzie czyhali na Niedzielskiego, wtedy trzeba by ostro zareagować.

Przecież jacyś ludzie wdarli się bloku, w którym mieszka Niedzielski.

Państwo polskie potrafi być uciążliwe, jeśli uzna, że kogoś chce utemperować. Tak było np. z dopalaczami. Do pewnego momentu były wszechobecne, co już ocierało się o kpinę z państwa, i wtedy jednym pociągnięciem, przy wykorzystaniu dostępnych środków, proceder handlu dopalaczami został ograniczony. Nie sądzę, by one zniknęły z rynku, ale zostały zepchnięto do niszy. Podobnie jest z radykalizmem, gdyby się okazało, że się rozplenia, wtedy śruba zostanie dokręcona i radykałowie będą musieli odpuścić pewne zachowania.

Czytaj więcej

Ochrona zdrowia

Po incydencie w bloku ministra, Niedzielski otrzymał ochronę

W piątek grupa osób wtargnęła do bloku, w którym mieszka Adam Niedzielski, naruszając jego prywat...

W poprzedniej kadencji Krystyna Pawłowicz była taką radykalną twarzą PiS. Została wybrana do Trybunału Konstytucyjnego. To nagroda czy kara?

Oczywiście, że nagroda, bo nie musiała startować w wyborach. PiS uznało, że to dobre rozwiązanie, mimo że budziła skrajne emocje. Obóz rządzący doszedł do wniosku, że wobec skali błędów drugiej strony może sobie pozwolić na taki kontrowersyjny ruch. Przy okazji odsunięto posłankę Pawłowicz od mediów i od głównego nurtu politycznego, upieczono zatem dwie pieczenie przy jednym ogniu. Zobaczymy, jak długo takie działania pozostaną bezkosztowe dla obozu władzy. Na pewno gdyby PiS odniosło porażkę w kolejnych wyborach i nowi rządzący chcieli wyczyścić Trybunał Konstytucyjny, to obecność w tym gremium Stanisława Piotrowicza i Krystyny Pawłowicz bardzo to ułatwi. Podobnie jak bezprecedensowe, jednoznaczne związki Julii Przyłębskiej z rządzącymi.

Inny przykład to Dominik Tarczyński z PiS, który był publicznie rugany przez lidera partii za swoje wypowiedzi z trybuny sejmowej, a potem pozwolono mu kandydować do Parlamentu Europejskiego z dobrego miejsca. Jego kariera dowodzi, że warto być radykałem.

To przykład „kopa w górę", znany z historii naszej i innych krajów. Gdy ktoś się nie sprawdza na stanowisku, to jest przesuwany na taką funkcję, na której nie narobi dużych strat, przez to szkodliwość jego niedołęstwa maleje. A jest też inny sposób na radzenie sobie z radykałami z własnych szeregów – pomijanie ich milczeniem. Najlepszym przykładem jest podejście PiS do raportu na temat przyczyn katastrofy smoleńskiej Antoniego Macierewicza. Tak naprawdę gdyby poważnie traktować ten raport dowodzący, iż przyczyną katastrofy były wybuchy, to trzeba by podjąć zdecydowane kroki wobec Rosji. Po próbie otrucia Sergieja Skripala, rosyjskiego oficera wywiadu wojskowego, który działał jako podwójny agent brytyjskich służb wywiadowczych, Polska na wniosek Wielkiej Brytanii przyłączyła się do sankcji przeciwko Rosji i wydaliła rosyjskich dyplomatów. A czym jest zatrucie jednego człowieka wobec śmierci prawie 100 osób w tym prezydenta kraju i jego żony? Tymczasem gdy Macierewicz ogłosił swój raport, to polski rząd nie tylko nie poprosił nikogo o solidarnościowe wydalenie dyplomatów rosyjskich z krajów europejskich, ale sam nikogo nie wydalił. Raport został zignorowany, choć firmuje go ważna osoba – wiceprzewodniczący partii rządzącej i były minister obrony narodowej.

Dlaczego tak się stało?

Bo wszyscy wokół wiedzą, że gdybyśmy poprosili choćby naszych najbliższych sąsiadów o sankcje solidarnościowe wobec Rosji z powodu tego raportu, to raczej nie spotkalibyśmy się ze zrozumieniem. Poza Polską zupełnie nikt nie traktuje Macierewicza poważnie. Dlatego spuszczono na ten raport zasłonę milczenia i zajęto się czymś innym. Nie będzie się wypowiadało wojny Rosji z powodu raportu Macierewicza. Na szczęście on sam nie jest specjalnie nachalny, nie pikietuje przed ambasadą rosyjską, nie atakuje premiera za brak reakcji. Dlatego jest akceptowany razem ze swoim raportem. Więc radzenie sobie z radykalizmem bywa i takie. Dla PiS w opozycji katastrofa smoleńska była głównym paliwem, a teraz jest głównym tematem do przemilczenia.