W IV kwartale 2020 r. banki w niewielkim stopniu zmieniły poziom restrykcyjności kryteriów udzielania kredytów dla sektora niefinansowego i zaostrzyły niektóre warunki, przede wszystkim dla firm. Wpływ na to wywarło ponowne nasilenie się pandemii COVID-19 oraz związany z tym wzrost ograniczeń w prowadzeniu działalności gospodarczej i ryzyko pogorszenia się stanu gospodarki kraju – podał Narodowy Bank Polski w kwartalnej ankiecie dotyczącej polityki kredytowej banków. Zaostrzone zostały warunki udzielania kredytów, w tym marża kredytowa i wymogi dotyczące zabezpieczenia.

Przeciwnie do wcześniejszych optymistycznych oczekiwań banków, czynniki te przyczyniły się również do spadku popytu na wszystkie kategorie kredytów, przy czym najbardziej na kredyty konsumpcyjne i dla sektora MSP (na co wpływ miał spadek zapotrzebowania na finansowanie majątku trwałego i obrotowego, a w przeciwnym kierunku oddziaływał wzrost zapotrzebowania na finasowanie restrukturyzacji).

W przypadku kredytów mieszkaniowych, zgodnie z zapowiedziami z października 2020 r., ankietowane banki nieznacznie złagodziły kryteria udzielania kredytów mieszkaniowych, ale jednocześnie podniosły marżę kredytową i marżę dla kredytów obarczonych wyższym ryzykiem. W IV kwartale 2020 r. banki zaobserwowały niewielki spadek popytu na kredyty mieszkaniowe, jednak ich opinie były zróżnicowane. Nieliczna grupa banków złagodziła politykę kredytową ze względu na zmianę popytu na kredyty mieszkaniowe oraz presję ze strony innych banków i niebankowych instytucji finansowych. Do innych nieobjętych ankietą czynników banki zaliczyły m.in. dostosowanie polityki kredytowej do aktualnej sytuacji rynkowej oraz monitorowanie zmian dochodów klienta w związku z pandemią COVID-19. Prognozy ankietowanych banków co do kierunków zmian polityki kredytowej w I kwartale 2021 r. są zróżnicowane, gdyż 12 proc. banków spodziewa się jej nieznacznego zaostrzenia a 24 proc. złagodzenia. Prognozy zmian popytu na kredyty mieszkaniowe są bardziej jednoznaczne, gdyż ponad dwie trzecie banków ponownie oczekuje nieznacznego wzrostu.

W IV kwartale 2020 r. po raz pierwszy od I kw. 2019 r. banki złagodziły kryteria udzielania kredytów konsumpcyjnych, przy dużym zróżnicowaniu polityki kredytowej poszczególnych podmiotów. Banki zwiększyły jednocześnie maksymalną kwotę kredytu, ale z drugiej strony podniosły marżę kredytową. Zaobserwowany spadek popytu banki uzasadniały następstwami pojawienia się kolejnej fali pandemii COVID-19. Za główne przyczyny spadku popytu na kredyty konsumpcyjne pod koniec roku banki uznały: pogorszenie się sytuacji ekonomicznej gospodarstw domowych, wzrost presji konkurencyjnej ze strony innych banków i spadek zapotrzebowania na finansowanie zakupu dóbr trwałego użytku. Słabszy popyt na kredyty konsumpcyjne wynikał również ze zwiększenia finansowania się gospodarstw domowych własnymi oszczędnościami czy zaostrzenia warunków i kryteriów udzielania kredytów konsumpcyjnych. Do tego dołożył się spadek konsumpcji, ograniczenia poruszania się i możliwości zakupów w wyniku zamknięcia centrów handlowych, niepewności co do stabilności źródeł dochodu i wzrostu zagrożenia rozwinięciem się kolejnej fali pandemii COVID-19, podano także. Na I kwartał, podobnie jak w przypadku kredytów mieszkaniowych, banki w zróżnicowany sposób przewidują zmianę kierunku polityki kredytowej, przy czym ponad jedna czwarta z nich prognozuje zaostrzenie a jedna piąta złagodzenie kryteriów udzielania kredytów konsumpcyjnych. Oczekiwania co do zmian popytu są wśród banków również dość rozbieżne - blisko jedna trzecia z nich spodziewa się jego wzrostu a około 15 proc. spadku.

W przypadku kredytów dla przedsiębiorstw banki wskazywały w IV kwartale dalszy spadek popytu, szczególnie ze strony sektora MSP, spowodowany głównie niższym zapotrzebowaniem na finansowanie majątku trwałego i obrotowego, przy jednoczesnym wzroście zapotrzebowania na finasowanie restrukturyzacji. Oczekiwania na I kwartał zakładają łagodzenie polityki kredytowej wobec sektora MSP i brak zmian wobec dużych przedsiębiorstw. Oczekiwany jest wzrost popytu we wszystkich segmentach kredytów dla przedsiębiorstw, z wyjątkiem kredytów długoterminowych dla dużych przedsiębiorstw (brak zmian).

Informacja NBP została przygotowana na podstawie ankiety, którą na początku stycznia 2021 r. wypełniły 24 banki o łącznym udziale w rynku kredytowym wynoszącym 89 proc.