To odpowiedź Bartłomieja Chmielowca na wystąpienie zastępczyni Rzecznika Praw Obywatelskich Hanny Machińskiej z 20 czerwca. Jest ona zaniepokojona ograniczeniami praw pacjentów z ośrodka w Gostyninie, które nie wynikają z przepisów prawa, lecz jedynie z wewnętrznego regulaminu wydanego przez kierownictwo ośrodka. Zdaniem RPO kwestie pobytu osób stwarzających zagrożenie w KOZZD powinny być kompleksowo uregulowane w ustawie, z uwzględnieniem zasad ograniczenia praw i wolności.

- Ustawowe prawa pacjentów odnoszą się tylko do świadczeń zdrowotnych, kontroli przedmiotów i pomieszczeń, posiadania przedmiotów zabronionych, czy też kontaktów z osobami z zewnątrz. Pomijają zaś sferę życia codziennego, m.in. warunków bytowych, zakupów, widzeń, korespondencji, rozmów telefonicznych, wyżywienia, kontroli osobistych, postępowania z pacjentami naruszającymi przepisy, praktyk religijnych, dostępu do mediów, możliwości składania pisemnych wniosków, skarg i odwołań od decyzji dyrektora. Pacjenci zdani są tu na arbitralną wolę dyrektora. Nie mając do tego podstaw prawnych, określa on w regulaminie ich prawa i obowiązki. Według RPO jaskrawym przykładem jest np. kontrola korespondencji pacjentów. Tymczasem art. 31 ust. 3 Konstytucji RP stanowi, iż ograniczenia w korzystaniu z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i nie mogą naruszać ich istoty - pisała Hanna Machińska.

Rzecznik do Rzecznika: działajmy razem

Zastępczyni RPO zaapelowała też do Rzecznika Praw Pacjenta, aby skorzystał ze swych uprawnień i przyłączył się do działań RPO zmierzających do  zmian legislacyjnych, które będą chroniły prawa pacjentów ośrodka. Jednocześnie  wystąpiła do RPP, aby problemami tych pacjentów zajął się ponownie Rzecznik Praw Pacjenta Szpitala Psychiatrycznego, działający przy ośrodku w Gostyninie. Rzecznik ten - który ma regularny i bezpośredni kontakt ze społecznością ośrodka - został poproszony przez RPO o spostrzeżenia co do praw pacjentów.

- Niestety odpowiedź, jaka wpłynęła do Biura RPO, nie zawiera postulowanych informacji i w głównej mierze opiera się na ogólnych stwierdzeniach, które dodatkowo przeczą ustaleniom poczynionym przez pracowników Biura RPO - stwierdza Hanna Machińska.- Odpowiedź, iż „stopień przestrzegania praw pacjenta KOZZD kształtuje się na podobnym poziomie, jak w wielu innych szpitalach psychiatrycznych, nie wykazując tendencji negatywnych", niewiele wyjaśnia w kwestii naruszeń praw i wolności pacjentów oraz świadczy raczej o niestwierdzeniu istotnych problemów - dodała zastępczyni RPO.

W Gostyninie nie jest gorzej niż gdzie indziej

Rzecznik Praw Pacjenta podtrzymał jednak stanowisko Rzecznika Praw Pacjenta Szpitala Psychiatrycznego:

- Stopień przestrzegania praw pacjentów w KOZZD kształtuje się na podobnym poziomie jak w wielu innych psychiatrycznych podmiotach leczniczych, nie wykazując tendencji negatywnych, a obowiązujące obecnie przepisy zapewniają ochronę tych praw. Osoby przebywające w ośrodku napotykają na podobne trudności związane z pobytem i leczeniem, jak pacjenci i ich bliscy w innych podmiotach leczniczych o charakterze zamkniętym - czytamy w opublikowanej odpowiedzi.

Zdaniem Bartłomieja Chmielowca, krótkotrwałe ograniczenie możliwości dokonywania zakupów przez osoby z zaburzeniami psychicznymi, będące skutkiem ich wulgarnego zachowania wobec personelu KOZZD, nie jest działaniem bardziej dotkliwym niż wielomiesięczne rozdzielenie małżonków w podeszłym wieku w zakładzie opiekuńczo-leczniczym czy dramat matki, która na przyjęcie swojego małego dziecka na oddział psychiatryczny musi oczekiwać nawet kilka miesięcy.

- Prezentowana w przestrzeni medialnej ocena funkcjonowania 60-łóżkowego ośrodka w Gostyninie opiera się na obserwacjach poczynionych przez pracowników Biura Rzecznika Praw Obywatelskich w czasie kilkunastogodzinnych wizytacji przeprowadzanych raz w roku. Natomiast prowadzona przez pracowników Biura Rzecznika Praw Pacjenta ocena i skala porównawcza stopnia przestrzegania praw pacjentów w placówkach o profilu psychiatrycznym ma charakter kompleksowy i jest oparta na systematycznej, codziennej i wielopłaszczyznowej działalności Rzeczników Praw Pacjenta Szpitala Psychiatrycznego, którzy w 2017 roku obejmowali swoim zasięgiem szpitale o łącznej liczbie 23 932 łóżek a z ich pomocy mogło skorzystać 100 000 pacjentów - napisał Chmielowiec.

Rzecznik Praw Pacjenta stoi na stanowisku, że pacjentom ośrodka w Gostyninie należy się humanitarne traktowanie i poszanowanie dóbr osobistych, ale z drugiej strony kierownik ośrodka powinien mieć prawo do podejmowania doraźnych decyzji, by chorzy z zaburzeniami psychicznymi i personel KOZZD mogli razem funkcjonować.

Rzecznik wspierał i wspiera

Bartłomiej Chmielowiec zwrócił uwagę, że działania na rzecz osób przebywających w  Ośrodku w Gostyninie powinny cechować się wysokim stopniem odpowiedzialności.

- Działania te powinny być podejmowane z uwzględnieniem potencjalnego zagrożenia destrukcyjnego dla funkcjonowania społeczności ośrodka. Nie można formułować wniosków i zaleceń, które nie uwzględniają całościowo specyfiki tej placówki - zaznacza Rzecznik Praw Pacjenta.

Dodał, że przestrzeganiem praw osób przebywających w ośrodku w Gostyninie powinny stale zajmować się instytucje do tego powołane.

- Ze strony Rzecznika Praw Pacjenta takie wsparcie było i jest zapewnione dzięki pracy i zaangażowaniu Rzecznika Praw Pacjenta Szpitala Psychiatrycznego, kontakt z pracownikami Biura za pośrednictwem bezpłatnej, ogólnopolskiej infolinii pod numerem 800 190 590 oraz poprzez możliwość przekazywania do Rzecznika pisemnych skarg i wniosków - podkreślił RPP.