Albert Einstein tworząc szczególną teorię względności opisał zjawisko dylatacji czasu, czyli różnic w pomiarze czasu dokonywanym równolegle w dwóch różnych układach odniesienia, z których jeden przemieszcza się względem drugiego Z tego zjawiska wynika paradoks bliźniąt, czyli spowolnienie upływu czasu w przypadku, w którym jedno z rodzeństwa porusza się z dużą prędkością. Oznacza to, że bliźniak, który odbywał podróż kosmiczną wróci młodszy, niż ten który pozostał na ziemi.
Podobne zjawisko obserwujemy w życiu. Mamy wrażenie, że czas wyraźnie przyspiesza wraz z naszym starzeniem się. Tyle że zjawisko to nie wiąże się z teorią względności, ani z faktycznym przyspieszeniem upływu czasu. Odpowiedzialne są za to zupełnie inne procesy.
Już w 1890 amerykański psycholog William James pisał, że wraz z upływem lat czas wydaje się przyspieszać, ponieważ nasze życie przestaje obfitować w wydarzenia warte zapamiętania. Z drugiej strony rok życia dla pięciolatka to 20 procent, a dla pięćdziesięciolatka zaledwie 2 procent. Im dłużej żyjemy, tym wspomnienie konkretnego dnia czy miesiąca wydaje się bardziej rozmyte i zatarte, bo tyle już ich za nami.
Do tego dochodzi rutyna codziennych zadań. Idziemy do pracy, wracamy do domu, kładziemy się spać, a następnego dnia znowu to samo. Do tego dochodzi stres, wiele rzeczy, które trzeba zapamiętać i w efekcie doba staje się za krótka, a tydzień za tygodniem umyka bezpowrotnie. Wszystkie dni są takie same i w naszym umyśle zlewają się w jedno.
Jeszcze inne wytłumaczenie przyspieszonego upływu czasu zaproponował profesor inżynierii mechanicznej z Duke University, Adrian Bejan w artykule opublikowanym w czasopiśmie European Review.
Według Bejana, zmianę w subiektywnym postrzeganiu czasu w miarę starzenia się ludzi można wytłumaczyć zmniejszeniem szybkości, z jaką nasze mózgi tworzą i przetwarzają obrazy mentalne.
„Ludzie są często zdumieni tym, jak wiele pamiętają z dni, które zdawały się trwać wiecznie w młodości” - powiedział Bejan. „Nie chodzi o to, że ich doświadczenia były o wiele głębsze lub bardziej znaczące, tylko o to, że były one przetwarzane szybciej”.
W teorii Bejana nie ma nic skomplikowanego. Twierdzi on, że w miarę starzenia się naszych mózgów tworzą one coraz większą liczbę połączeń, zwiększając w ten sposób ilość czasu potrzebną do przepływu sygnałów elektrycznych. Co gorsza, z czasem połączenia nerwowe stają się mniej stabilne i bardziej zapracowane, co z kolei dodatkowo zmniejsza szybkość generowania obrazów mentalnych.
Autor dowodzi, że małym dzieciom wystarczy rzut oka, aby zapamiętać szczegóły na przykład pokoju i stworzyć obrazy mentalne. Natomiast osoby starsze w tym samym czasie wytworzą mniej obrazów mentalnych, co prowadzi do wrażenia szybszego upływu czasu.
„Ludzki umysł odczuwa zmianę czasu, gdy zmieniają się postrzegane obrazy” - wyjaśnia Bejan. „Teraźniejszość różni się od przeszłości, ponieważ zmieniło się spojrzenie mentalne, a nie dlatego, że dzwoni czyjś zegar. W młodości dni wydawały się trwać dłużej, ponieważ młody umysł otrzymuje więcej obrazów w ciągu jednego dnia, niż ten sam umysł w starszym wieku”.
