Taka niekorzystną uchwałę dla obywateli, korzystających z usług prywatnych operatorów pocztowych, jak i dla samych takich firm wydał w październiku Naczelny Sąd Administracyjny (sygn. akt I OPS 1/15).

Z pytaniem w sprawie zachowania terminu w przypadku wysłania pisma za pośrednictwem niepublicznego operatora do NSA zwrócił się Prokurator Generalny.

Dokładne zagadnienie przedstawione sądowi brzmiało następująco:

"Czy w przypadku oddania przed upływem przewidzianego prawem terminu pisma procesowego, w sprawie sądowoadministracyjnej, w polskiej placówce pocztowej innego operatora niż operator wyznaczony w rozumieniu art. 83 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm.) w zw. z art. 178 ust. 1 ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. – Prawo pocztowe (Dz. U. z 2012 r., poz. 1529, dalej powoływanej jako "Prawo pocztowe") skutkuje zachowaniem terminu w sytuacji gdy pismo dostarczono adresatowi po jego upływie?"

Dwa nurty orzecznicze

Prokurator Generalny podniósł, iż na tle tak przedstawionego zagadnienia zarysowały się dwa odrębne nurty orzecznicze. W pierwszym z nich składy orzekające stanęły na stanowisku, że tylko złożenie pisma, przed upływem terminu, w polskiej placówce pocztowej operatora wyznaczonego w rozumieniu Prawa pocztowego skutkuje jego zachowaniem. Natomiast w przypadku terminowego złożenia pisma u innego operatora, w sytuacji gdy zostanie ono doręczone adresatowi po jego formalnym upływie powoduje, że termin nie jest zachowany (sygn. I OZ 711/14 i I OZ 710/14, I OZ 571/14, II OZ 877/14, I OZ 894/14 oraz II OZ 571/14).

W drugim nurcie orzeczniczym wyrażany był z kolei pogląd, wedle którego w przypadku oddania przed upływem przewidzianego prawem terminu pisma procesowego w sprawie sądowoadministracyjnej, w placówce pocztowej innego operatora niż operator wyznaczony nie skutkuje zachowaniem terminu w sytuacji, gdy pismo dostarczono adresatowi po jego upływie (sygn. I OZ 156/15, II GZ 371/14, II OZ 1088/14 oraz II FZ 349/15).

We wniosku Prokurator Generalny zwrócił uwagę, że okoliczność ustalenia Poczty Polskiej S.A. jako operatora wyznaczonego nie ma charakteru notoryjnego, tj. nie prowadzono żadnej kampanii uświadamiającej obywateli w tym względzie, nie wprowadzono również stosownych pouczeń dla stron. – Otrzymywanie przez strony korespondencji sądowej za pośrednictwem innego operatora niż Poczta Polska S.A. może stanowić element upewniający ich, że ekspedycja pism za pośrednictwem tegoż samego operatora jest dopuszczalna w tym sensie, że złożenie pisma w jego placówce skutkować będzie zachowaniem terminu – wskazywał PG.

Prokurator zaznaczył też, że z Prawa pocztowego nie wynikają w zakresie doręczeń korespondencji jakieś szczególne warunki różnicujące operatora wyznaczonego i pozostałych operatorów, jedynym takim czynnikiem różnicującym jest fakt, że w przypadku złożenia, w jednej dacie, przed upływem terminu, pism w placówce operatora wyznaczonego i innego operatora, zachowany zostanie jedynie termin dla pisma złożonego u operatora wyznaczonego.

Udział w postępowaniu zgłosił Rzecznik Praw Obywatelskich, który stanął na stanowisku, że przez wzgląd na ochronę konstytucyjnego prawa jednostki do sądu, przy braku pouczenia co do podmiotu, który pełni aktualną rolę operatora wyznaczonego, nadanie pisma przez stronę działającą bez profesjonalnego pełnomocnika w placówce innego niż wyznaczony operatora, powinno korzystać z fikcji wniesienia go bezpośrednio do sądu.

Pewność i przewidywalność prawa

Naczelny Sąd Administracyjny w uchwale siedmiu sędziów z 19 października 2015 r. wskazał, że „oddanie przed upływem przewidzianego prawem terminu pisma procesowego w polskiej placówce pocztowej innego operatora niż operator wyznaczony (...) nie skutkuje zachowaniem terminu w sytuacji, gdy pismo dostarczono sądowi po jego upływie".

W uzasadnieniu wyjaśniono, iż ewentualne ujemne następstwa dla strony postępowania sądowoadministracyjnego, która oddała pismo w placówce pocztowej innego operatora, narażając się tym samym na uchybienie terminu, nie stanowią wystarczającej podstawy do przyjęcia w drodze wykładni stanowiska, że określony w art. 83 § 3 P.p.s.a. skutek wniesienia pisma do sądu także wówczas nastąpił. – Wykładnia taka pozostawałaby w sprzeczności z jednoznacznym brzmieniem cytowanego przepisu – zaznaczył NSA.

Jak podkreślono, uzależnienie zachowania terminu wniesienia pisma do sądu, od oddania tego pisma w polskiej placówce pocztowej operatora wyznaczonego w rozumieniu Prawa pocztowego, zapewnia jednakowe wymagania formalne dla wszystkich uczestników procesu. Gwarantuje przy tym pewność prawa i jego przewidywalność, skoro potwierdzenie nadania przesyłki rejestrowanej lub przekazu pocztowego wydane przez placówkę pocztową operatora wyznaczonego ma moc dokumentu urzędowego. – Rozwiązanie przyjęte w art. 83 § 3 P.p.s.a. spełnia zarazem wymogi określoności, jednostka może przewidzieć skutki swego działania (zaniechania) oraz konsekwencje w postaci oznaczonego działania z kolei sądu, w razie bezskutecznego upływu terminu. Cytowany przepis jest jasny, językowo zrozumiały, a wykładnia gramatyczna prowadzi do wniosku, że nie można tu mówić o naruszeniu prawa do sądu – stwierdzono w uzasadnieniu.

NSA przypomniał, iż ochronie praw strony służy instytucja przywrócenia terminu, strona może zwrócić się o nie, jeżeli nie dokonała w terminie czynności w postępowaniu sądowym bez swojej winy, ale jak jednocześnie zaznaczono, powoływanie się na wykładnię prokonstytucyjną i celowościową nie może jednak prowadzić do zmiany jednoznacznej treści normy prawnej.

Zdanie odrębne do uchwały złożył sędzia Tomasz Kolanowski.

Wyrok jest prawomocny.