21 sierpnia weszła w życie część dużej nowelizacji procedury cywilnej. W tym zmiany dotyczące doręczania przesyłek adresowanych do osób fizycznych.
Dotychczas pozew pozostawiało się w aktach sprawy ze skutkiem doręczenia, jeśli pozwany nie odebrał pisma z poczty pomimo tzw. podwójnego awiza – obowiązywała fikcja doręczenia określona w art. 139 § 3 kodeksu postępowania cywilnego. O jej zastosowaniu do statystycznego Kowalskiego przesądził lata temu Sąd Najwyższy.
Luka w prawie
Liczba spraw, które toczyły się w sądach bez udziału stron, które nie odebrały korespondencji, bo np. nie mieszkały pod adresem, pod który trafiała, była jednak znacząca. Ministerstwo Sprawiedliwości uznało więc, że czas zerwać z praktyką prowadzenia fikcyjnych procesów.
W znowelizowanym kodeksie postępowania cywilnego zdecydowano, że podwójne awizowanie pism procesowych nie wystarcza do rozpoczęcia przewodu sądowego. W razie bezskutecznego doręczenia pozew ma być zwracany powodowi, którego sąd zobowiąże do doręczenia pisma za pośrednictwem komornika.
Choć pomysł wydaje się słuszny, jego realizacja okazała się fatalna. Między innymi dlatego, że przepis o fikcji doręczenia w stosunku do osób fizycznych przestał obowiązywać 21 sierpnia, a komornicze doręczenia wchodzą dopiero... 7 listopada.
– Problemem jest jednak nie tylko to, że w odniesieniu do pozwu i pism inicjujących postępowanie do 7 listopada nie będzie żadnych mechanizmów – ani fikcji doręczenia, ani doręczenia komorniczego, lecz przede wszystkim to, że nie ma żadnego rygoru dla opóźniającej postępowanie osoby fizycznej unikającej jakiegokolwiek pisma podlegającego doręczeniu w postępowaniu cywilnym. Wobec osób fizycznych wyeliminowano jakąkolwiek fikcję doręczenia – wskazuje profesor Maciej Gutowski, adwokat, cywilista.
Efekt? – Osobom fizycznym, jeśli zechcą blokować postępowanie, w zasadzie nie da się nic doręczyć w procesie cywilnym. Do 7 listopada w ogóle żadnego pisma, a po 7 listopada jedynie przez komornika pozew lub inne pismo inicjujące postępowanie. Pozostałe pisma doręczane będą w zasadzie jedynie tej osobie fizycznej, która łaskawie zgodzi się je odebrać – mówi profesor Gutowski.
– To totalny błąd ustawodawcy – akcentuje.
Racjonalny ustawodawca
Dziś art. 139 ust. 3 kodeksu postępowania cywilnego słowem nie wspomina o osobach fizycznych. Fikcję doręczenia przewiduje jedynie dla korespondencji kierowanej do strony podlegającej wpisowi do rejestru sądowego, której nie można doręczyć ze względu na nieujawnienie w tym rejestrze zmiany adresu.
– Gdyby racjonalny ustawodawca chciał zachować fikcję doręczenia osobom fizycznym, przygotowałby odpowiednią redakcję przepisów. Dziś takie nie obowiązują i zapewne znowu z pomocą musi przyjść orzecznictwo albo szybka nowelizacja – mówi profesor Gutowski.
Nie jest w swej opinii odosobniony.
– Skoro w innych ustawach zapisano wprost konsekwencje nieodebrania awizowanego pisma, a w kodeksie postępowania cywilnego z takich zapisów zrezygnowano, to odwołując się do spójności systemu prawnego, można twierdzić, że zmiany w art. 139 § 3 k.p.c. doprowadziły do generalnego zniesienia fikcji doręczenia w stosunku do osób fizycznych – mówi dr Karol Pachnik, adwokat.
Przypomina jednak, że dotychczas sądy nawet bez podstawy prawnej przyjmowały fikcję doręczenia jako konsekwencję nieodebrania listu.
Od prawidłowego doręczenia zależy natomiast uznanie, czy doszło do skutecznego doręczenia nakazu zapłaty, wyroku zaocznego czy uzasadnienia orzeczenia, od którego biegnie termin na złożenie apelacji.
Zamieszanie to również problem dla powodów.
– Wystarczy skutecznie unikać listonosza, a następnie komornika, by nie narazić się na odebranie korespondencji. To dla powodów nie lada kłopot – wtóruje radca prawny Justyna Wasiak, partner Grupa Prawna Togatus.
Jest? A w którym przepisie?
Ministerstwo Sprawiedliwości przekonuje, że fikcja doręczenia w przypadku osób fizycznych zostaje – nie znajdzie tylko zastosowania przy pierwszym piśmie procesowym.
Na pytanie redakcji, który przepis świadczy o tym, że podwójnie awizowana korespondencja została skutecznie doręczona (wzorem innych procedur – patrz ramka), ministerstwo już jednak nie odpowiedziało.
Kiedy strona otrzymała pismo
- art. 44 § 4 kodeksu postępowania administracyjnego,
- art. 73 § 4 prawa o postępowania przed sądami administracyjnymi,
- art. 133 § 2 kodeksu postępowania karnego.
