Radnym będą przysługiwać szersze uprawnienia kontrolne

Wprowadzone modyfikacje wynikają z ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu zwiększenia udziału obywateli w procesie wybierania, funkcjonowania i kontrolowania niektórych organów publicznych (dalej u.z.u.). Większość jej przepisów weszła w życie 31 stycznia 2018 r. W art. 15 u.z.u. zastrzeżono jednak, że niektóre jej regulacje będzie stosować się dopiero do kadencji organów jednostek samorządu terytorialnego następujących po kadencji, w czasie której ta ustawa weszła w życie. Dotyczy to m.in. zmian w ustawie o samorządzie gminnym, zawartych w art. 1 u.z.u..

Czytaj także: Więcej uprawnień przewodniczącego rady gminy

Ważne!

Obecna kadencja rady gminy trwa 4 lata i upłynie 16 listopada 2018 r.; następna kadencja będzie trwać 5 lat od dnia wyboru tj. od 21 października 2018 r.

Budżet obywatelski i raport o stanie gminy

W ramach budżetu obywatelskiego mieszkańcy – w bezpośrednim głosowaniu – będą decydować corocznie o części wydatków budżetu gminy. Rada gminy, w toku prac nad projektem uchwały budżetowej, nie będzie mogła usuwać lub zmieniać – w istotnym stopniu – zadań wybranych w ramach budżetu obywatelskiego. W gminach będących miastami na prawach powiatu utworzenie budżetu obywatelskiego będzie obowiązkowe, przy czym wysokość budżetu obywatelskiego powinna wynosić co najmniej 0,5 proc. wydatków gminy zawartych w ostatnim przedłożonym sprawozdaniu z wykonania budżetu.

Przykład:

Załóżmy, że w gminie istnieją jednostki pomocnicze (np. sołectwa, dzielnice, osiedla). W takim przypadku środki wydatkowane w ramach budżetu obywatelskiego będzie można dzielić na pule obejmujące całość gminy oraz jej części – w postaci jednostek pomocniczych lub grup tych jednostek. Rada gminy określi, w drodze uchwały, wymagania, jakie powinien spełniać projekt budżetu obywatelskiego, w tym m.in. wymaganą liczbę podpisów mieszkańców popierających projekt, przy czym nie może być ona większa niż 0,1 proc. mieszkańców terenu objętego pulą budżetu obywatelskiego, w którym zgłaszany będzie projekt.

Wójt (burmistrz, prezydent miasta) co roku, do 31 maja, będzie przedstawiać radzie raport o stanie gminy. Raport będzie obejmować podsumowanie działalności wójta w poprzednim roku, a w szczególności realizację polityk, programów i strategii, uchwał rady gminy i budżetu obywatelskiego. Rada gminy będzie mogła określić w drodze uchwały szczegółowe wymogi dotyczące raportu. Do wyłącznej kompetencji rady będzie należeć rozpatrywanie raportu i podejmowanie uchwały w sprawie udzielenia lub nieudzielenia wójtowi wotum zaufania z tego tytułu. Uchwałę o udzieleniu wotum zaufania rada podejmie bezwzględną większością głosów swego ustawowego składu. Niepodjęcie uchwały o udzieleniu wójtowi wotum zaufania będzie równoznaczne z podjęciem uchwały o nieudzieleniu mu tego wotum. W razie nieudzielenia wójtowi wotum zaufania w dwóch kolejnych latach rada będzie mogła podjąć uchwałę o przeprowadzeniu referendum w sprawie odwołania wójta.

Inicjatywa uchwałodawcza i głosowanie

Grupa mieszkańców gminy, posiadających czynne prawa wyborcze do rady gminy, będzie mogła wystąpić z obywatelską inicjatywą uchwałodawczą. Taka grupa będzie musiała liczyć:

- w gminie do 5000 mieszkańców – co najmniej 100 osób,

- w gminie do 20 000 mieszkańców – co najmniej 200 osób, a

- w gminie powyżej 20 000 mieszkańców – co najmniej 300 osób.

Rada określi w drodze uchwały m.in. szczegółowe zasady wnoszenia inicjatyw obywatelskich oraz formalne wymogi, jakie będzie musiał spełniać składany projekt.

Po zmianach, zasadą będzie, że głosowania jawne na sesjach rady będą odbywać się za pomocą urządzeń umożliwiających sporządzenie i utrwalenie imiennego wykazu głosowań. Jeżeli przeprowadzenie głosowania w ten sposób nie będzie możliwe z przyczyn technicznych, trzeba będzie przeprowadzić głosowanie imienne. Imienne wykazy głosowań będą podawane niezwłocznie do publicznej wiadomości w Biuletynie Informacji Publicznej (BIP) i na stronie internetowej gminy oraz w inny sposób zwyczajowo przyjęty na terenie gminie. Konieczne będzie także zapewnienie transmisji obrad.

Przykład:

Obecnie gmina nie zapewnia transmisji obrad rady. Od następnej kadencji musi to ulec zmianie. Obrady rady gminy będą musiały być transmitowane i utrwalane za pomocą urządzeń rejestrujących obraz i dźwięk. Nagrania obrad trzeba będzie udostępniać w BIP i na stronie internetowej gminy oraz w inny zwyczajowo przyjęty sposób. Początkowo w nowych przepisach zawarto rozwiązanie polegające na tym, że do transmisji i utrwalania obrad rady będzie można wykorzystywać urządzenia służące do transmisji lub rejestracji czynności obwodowej komisji wyborczej, ale regulacja ta została uchylona (por. ustawa z 15 czerwca 2018 r. o zmianie ustawy – Kodeks wyborczy oraz niektórych innych ustaw, DzU z 2018 r. poz. 1349).

Po zmianach klub radnych będzie mogło tworzyć co najmniej 3 radnych. Na wniosek klubu radnych przewodniczący rady gminy będzie musiał wprowadzić do porządku obrad najbliższej sesji rady projekt uchwały, zgłoszony przez klub radnych, jeżeli wpłynął on do rady co najmniej 7 dni przed dniem rozpoczęcia sesji. W tym trybie każdy klub radnych będzie mógł zgłosić nie więcej niż jeden projekt uchwały na każdą kolejną sesję rady gminy.

Od następnej kadencji przewodniczący rady gminy będzie mógł wydawać polecenia służbowe pracownikom urzędu gminy obsługującym radę.

Przykład:

Obecnie wójt wykonuje uprawnienia zwierzchnika służbowego w stosunku do wszystkich pracowników urzędu, także tych, którzy zapewniają obsługę rady gminy. Nowe przepisy przewidują inne rozwiązanie. Przewodniczący rady gminy, w związku z realizacją swoich obowiązków, będzie mógł wydawać polecenia służbowe pracownikom urzędu gminy wykonującym zadania organizacyjne, prawne oraz inne zadania związane z funkcjonowaniem rady gminy, komisji i radnych. W tym przypadku przewodniczący rady będzie wykonywać uprawnienia zwierzchnika służbowego w stosunku do powyższych pracowników.

Skargi i interpelacje

Od rozpoczynającej się niebawem kadencji rada gminy będzie rozpatrywać skargi na działania wójta i gminnych jednostek organizacyjnych oraz wnioski i petycje składane przez obywateli. W tym celu rada powinna powołać komisję skarg, wniosków i petycji. W skład tej komisji wejdą radni, w tym przedstawiciele wszystkich klubów, z wyjątkiem radnych pełniących funkcje przewodniczącego i wiceprzewodniczących rady gminy. Zasady i tryb działania powyższej komisji trzeba będzie określić w statucie gminy.

W wykonywaniu mandatu radnego radny będzie mieć prawo, jeżeli nie będzie to naruszać dóbr osobistych innych osób, do:

- uzyskiwania informacji i materiałów,

- wstępu do pomieszczeń, w których znajdują się te informacje i materiały oraz

- wglądu w działalność urzędu gminy, a także spółek z udziałem gminy, spółek handlowych z udziałem gminnych osób prawnych, gminnych osób prawnych, oraz zakładów, przedsiębiorstw i innych gminnych jednostek organizacyjnych, z zachowaniem przepisów o tajemnicy prawnie chronionej.

W sprawach dotyczących gminy radni będą mogli kierować interpelacje i zapytania do wójta.

Przykład:

Załóżmy, że radny zechce skierować interpelację bądź zapytanie do wójta. Interpelacja powinna dotyczyć spraw o istotnym znaczeniu dla gminy. Trzeba będzie zawrzeć w niej krótkie przedstawienie stanu faktycznego będącego przedmiotem interpelacji i wynikające z niej pytania. Natomiast zapytania będą składane w sprawach aktualnych problemów gminy, a także w celu uzyskania informacji o konkretnym stanie faktycznym. Również w zapytaniu trzeba będzie zawrzeć krótkie przedstawienie stanu faktycznego i pytania. Interpelacje i zapytania będą składane na piśmie do przewodniczącego rady, który przekaże je niezwłocznie wójtowi. Wójt (bądź osoba przez niego wyznaczona) będzie musiał udzielić odpowiedzi na piśmie, nie później niż w terminie 14 dni od dnia otrzymania interpelacji lub zapytania. Treść interpelacji, zapytań i udzielonych na nie odpowiedzi będzie podawana do publicznej wiadomości poprzez niezwłoczną publikację w BIP i na stronie internetowej gminy oraz w inny zwyczajowo przyjęty sposób.

—Anna Puszkarska

Co się zmieni od nowej kadencji rady gminy

Zastosowanie znajdą nowe regulacje dotyczące m.in.:

- budżetu obywatelskiego i raportu o stanie gminy,

- głosowań na sesjach rady i transmitowania obrad,