Pracownik zatrudniony na podstawie powołania może być w każdym czasie - niezwłocznie lub w określonym terminie – odwołany ze stanowiska przez organ, który go powołał. Tak stanowi art.70 §1 kodeksu pracy (dalej kp), który to przepis ma także zastosowanie do osób powołanych na wyższe stanowiska w służbie cywilnej >patrz ramka. Zgodnie, bowiem z art. 53a ust.5 ustawy o służbie cywilnej (dalej usc) powołanie na takie stanowisko jest równoznaczne z nawiązaniem stosunku pracy na podstawie powołania, w rozumieniu przepisów kodeksu pracy.

Czytaj także: Służba cywilna: kiedy można odwołać urzędnika z wyższego stanowiska

Odwołanie ze stanowiska jest przy tym, co do zasady, równoznaczne:

- z wypowiedzeniem umowy o pracę lub

- z rozwiązaniem umowy o pracę bez wypowiedzenia, jeżeli nastąpiło z przyczyn, o których mowa w art. 52 lub 53 kp.

Tylko w tym drugim przypadku rozwiązanie stosunku pracy następuje z dnia na dzień. W pierwszym – stosunek odwołanego przez jakiś czas trwa nadal, co oznacza, że w tym okresie przysługują mu określone uprawnienia a pracodawca może realizować wobec niego niektóre ze swoich uprawnień władczych.

Ważne

Akt odwołania ze stanowiska nie prowadzi do zmiany rodzaju zatrudnienia. Oznacza to, że pracownik do momentu rozwiązania więzi prawnej pozostaje zatrudniony na podstawie powołania, a nie umowy o pracę (wyrok SN z 20 czerwca 2018 r. I PK 80/17).

Okres równy okresowi wypowiedzenia

W przypadku, odwołania równoznacznego z wypowiedzeniem umowy o pracę do rozwiązania stosunku pracy z powołania dochodzi, zatem dopiero po okresie analogicznym do okresu wypowiedzenia. Wówczas osoba, która przed powołaniem była zatrudniona w służbie cywilnej i na okres sprawowania wyższego stanowiska w tej służbie dostała urlop bezpłatny kontynuuje zawieszony w czasie tego urlopu stosunek pracy, a osoba, która na wyższe stanowisko trafiła spoza tej służby z reguły z niej odchodzi (choć pod pewnymi warunkami i ona może zostać w urzędzie).

W związku z tym, że zasady dotyczące rozwiązania za wypowiedzeniem umowy o pracę na czas nieokreślony obowiązują także organ powołujący, ma on obowiązek zachowania przy odwołaniu odpowiedniej długości okresu wypowiedzenia, który powinien kończyć się w sobotę lub w ostatnim dniu miesiąca (art. 30 § 2 1 kp).

Należy jednak pamiętać, że w razie odwołania pracownika w okresie jego usprawiedliwionej nieobecności w pracy bieg wypowiedzenia rozpoczyna się po upływie tego okresu, a jeśli upłynęły już okresy ochronne z art. 53 § 1 i 2 kp, organ, który pracownika powołał, może rozwiązać z nim stosunek pracy bez wypowiedzenia. W przypadku natomiast odwołania pracownicy w ciąży, organ odwołujący jest obowiązany zapewnić jej inną pracę, odpowiednią ze względu na jej kwalifikacje zawodowe, przy czym przez okres równy okresowi wypowiedzenia ma ona prawo do wynagrodzenia w wysokości przysługującej przed odwołaniem. Jeżeli jednak pracownica nie wyrazi zgody na podjęcie innej pracy, stosunek pracy ulega rozwiązaniu z upływem okresu równego okresowi wypowiedzenia, którego bieg rozpoczyna się od dnia zaproponowania na piśmie innej pracy. Tę zasadę stosuje się odpowiednio w razie odwołania pracownika, któremu brakuje nie więcej niż dwa lata do nabycia prawa do emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Skrócenie okresu rozwiązania stosunku pracy

Warto dodać, że po odwołaniu pracownika ze stanowiska z konsekwencjami w zakresie wypowiedzenia umowy o pracę z przyczyn wskazanych w art.  361 § 1 kp (upadłość, likwidacja zakładu pracy, zmniejszenie zatrudnienia z przyczyn dotyczących pracodawcy) pracodawca może skrócić okres trzymiesięcznego wypowiedzenia (a tym samym skrócić okres zatrudnienia osoby odwołanej ze stanowiska), najwyżej jednak do jednego miesiąca. W takim przypadku pracownikowi przysługuje odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za pozostałą część okresu wypowiedzenia. Okres, za który przysługuje odszkodowanie, wlicza się pracownikowi pozostającemu w tym okresie bez pracy do okresu zatrudnienia.

Możliwość zastosowania art. 361 § 1 kp do pracowników powołanych, potwierdza art. 69 kp. Zgodnie z nim, jeżeli przepisy kp dotyczące powołania nie stanowią inaczej, do stosunku pracy na podstawie powołania stosuje się przepisy dotyczące umowy o pracę na czas nieokreślony, z wyłączeniem przepisów regulujących:

- tryb postępowania przy rozwiązywaniu umów o pracę;

- rozpatrywanie sporów ze stosunku pracy w części dotyczącej orzekania o bezskuteczności wypowiedzeń i o przywracaniu do pracy.

O tym, czy zachodzą przyczyny określone w art. 361 § 1 kp, decyduje samodzielnie pracodawca.

Należy się wynagrodzenie

Za okres od odwołania do rozwiązania stosunku pracy pracownikowi należy się wynagrodzenie w wysokości obowiązującej przed odwołaniem. Będzie tak zarówno w przypadku nieświadczenia przez niego pracy w tym okresie w ogóle lub świadczenia innej, gorzej płatnej. Zgodnie, bowiem z art. 71 kp na wniosek lub za zgodą pracownika pracodawca może zatrudnić go w okresie wypowiedzenia przy innej pracy, odpowiedniej ze względu na jego kwalifikacje zawodowe, a po upływie okresu wypowiedzenia zatrudnić na uzgodnionych przez strony warunkach pracy i płacy.

Pracownik odwołany, który co do zasady nie ma obowiązku świadczenia pracy w okresie równym okresowi wypowiedzenia u pracodawcy, który go odwołał może też zdecydować się na podjęcie pracy na rzecz innego podmiotu. I nie będzie miało to wypływu na jego prawo do wynagrodzenia przysługującego od zakładu pracy za ten okres (wyrok SA w Gdańsku z 15 listopada 1991 r. III APr 96/91, OSA 1992 nr 5, poz. 31, str. 43).

Nie tylko płaca zasadnicza

Wynagrodzenie, jakie należy się odwołanemu pracownikowi należy przy tym rozumieć w sposób szeroki, obejmujący różne składniki, nawet zmienne i okresowe, jeśli są możliwe do ustalenia. To, że w tym wypadku nie chodzi tylko o płacę zasadniczą potwierdza wyrok SN z 7 marca 2001 r. (I PKN 297/00, OSNAPiUS 2002 nr 23, poz. 572). Zgodnie z nim, pracownik odwołany ze stanowiska do czasu rozwiązania stosunku pracy ma prawo do wynagrodzenia przysługującego mu przed odwołaniem (art. 70 § 2 kp). Wynagrodzenie to obejmuje również premię, gdyż w tym przypadku art. 81 § 1 kp nie ma zastosowania.

W wysokości przed odwołaniem

Sąd Najwyższy w wyroku z 27 stycznia 2004 r. (I PK 282/03, OSNAPiUS 2004 nr 24, poz. 413,) dokonując wykładni sformułowania „prawo do wynagrodzenia w wysokości przysługującej przed odwołaniem" uznał, że przy ustalaniu wysokości tego wynagrodzenia nie uwzględnia się zmian następujących po dniu odwołania. Zdaniem SN, gdyby ustawodawca chciał, aby przy obliczaniu rozważanego wynagrodzenia uwzględniać zmiany następujące po dniu odwołania, to użyłby np. zwrotu „prawo do wynagrodzenia na dotychczasowych zasadach", a gdyby miała to być gwarancja nieumniejszenia wynagrodzenia z równoczesnym uprawnieniem do wynagrodzenia wyższego w przypadku idących w tym kierunku zmian po dniu odwołania, to zastosowałby np. zwrot „prawo do wynagrodzenia w wysokości nie niższej od dotychczasowej" (por. np. art. 183d lub 471 kp). Wynika stąd, że w świetle art. 70 § 2 zdanie drugie kp zmiana regulaminu wynagradzania po dniu odwołania pracownika ze stanowiska, nie uprawnia go do otrzymania wynagrodzenia za okres wypowiedzenia w wysokości wyższej od przysługującej przed odwołaniem. Z drugiej jednak strony, także zmiana regulaminu na niekorzyść odwołanego pracownika nie może spowodować zmniejszenia jego wynagrodzenia.

Ekwiwalent i odprawy

Niezależnie od wynagrodzenia za okres równy okresowi wypowiedzenia pracownikowi odwołanemu przysługiwać będą inne świadczenia majątkowe związane z zakończonym stosunkiem pracy takie jak np. ekwiwalent za niewykorzystany urlop, odprawa emerytalna (rentowa) czy odprawa z ustawy z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (tekst jedn. DzU z 2016 r. poz. 1474 ze zm.). Pogląd, że przepisy tej ustawy stosuje się do stosunków pracy z powołania jest już, bowiem ugruntowany w  orzecznictwie (por. wyrok SN z 23 lipca 2009 r. II PK 30/09; uchwała SN z 24 stycznia 1992 r., I PZP 5/92). W wyroku z 23 lipca 2009 r. SN podkreślił też, iż pracodawca nie może uwolnić się od obowiązku wypłaty odprawy przez stwierdzenie, że do odwołania doszło bez żadnej przyczyny. W takiej sytuacji na pracodawcę przechodzi ciężar dowodu w zakresie przyczyny odwołania, która wyłącza prawo do świadczeń pracowniczych. ?

Kto na wyższym stanowisku

Wyższymi stanowiskami w służbie cywilnej są stanowiska:

- dyrektora generalnego urzędu;

- kierującego departamentem lub komórką równorzędną w: Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, urzędzie ministra, urzędzie obsługującym przewodniczącego komitetu wchodzącego w skład Rady Ministrów, urzędzie centralnego organu administracji rządowej oraz kierującego wydziałem lub komórką równorzędną w urzędzie wojewódzkim, a także zastępcy tych osób;

- wojewódzkiego lekarza weterynarii i jego zastępcy;

- powiatowego lekarza weterynarii i jego zastępcy;

- kierującego komórką organizacyjną w Biurze Nasiennictwa Leśnego, a także zastępcy tej osoby;

- dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej, dyrektora izby administracji skarbowej, naczelnika urzędu skarbowego, naczelnika urzędu celno-skarbowego, a także zastępcy tych osób.

podstawa prawna: Art. 52, 53a ustawy z 21 listopada 2008 r. a o służbie cywilnej (tekst jedn. DzU z 2018 r. poz. 1559)

podstawa prawna: Art. 69-70 ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jedn. DzU z 2018 r. poz. 917 ze zm.)

Czy rezygnacja oznacza natychmiastowe rozwiązanie stosunku pracy?

Pracownik służby cywilnej powołany na wyższe stanowisko w służbie cywilnej złożył rezygnację. Czy w związku z tym jego stosunek pracy rozwiąże się z dnia na dzień czy dopiero z upływem opowiadającym okresowi wypowiedzenia?

Pracownik zajmujący wyższe stanowisko składając „rezygnacje" składa swojemu pracodawcy oświadczenie woli, że nie jest zainteresowany dalszym trwaniem swojego zatrudnienia. Wpływ tego oświadczenia woli na stosunek pracy zależy od właściwego zrozumienia woli pracownika w momencie jego składania (wola ta może być określona np. w piśmie do pracodawcy). Potwierdzają to wyjaśnienia Departamentu Służby Cywilnej KPRM (dsc.kprm.gov.pl) zgodnie, z którymi złożenie przez pracownika ewentualnej „rezygnacji" powinno być rozumiane, zależnie od treści oświadczenia woli, jako:

- wypowiedzenie dokonane przez pracownika,

- propozycja rozwiązania stosunku pracy za porozumieniem stron,

- zachęta w stosunku do pracodawcy, aby sam dokonał odwołania równoznacznego z wypowiedzeniem stosunku pracy.

W przypadku pierwszym i trzecim dojdzie do rozwiązania stosunku pracy za wypowiedzeniem. Przy czym nie ma znaczenia prawnego czy był to pierwszy czy kolejny stosunek pracy tego członka korpusu służby cywilnej nawiązany na podstawie powołania. Okres wypowiedzenia będzie liczony zgodnie z art. 36 § 1 kp.

W przypadku drugim złożenie „rezygnacji" należy uznać za propozycję zawarcia porozumienia o rozwiązaniu stosunku pracy. Wówczas stosunek pracy rozwiąże się z dniem wskazanym w takim porozumieniu. Ważne jest, zatem aby pracodawca mógł zrozumieć intencje pracownika. W piśmiennictwie (K. Jaśkowski Komentarz do kodeksu pracy Lex on- line) podkreśla się, że jeśli te intencje nie są wyartykułowane (pracownik w swoim oświadczeniu poinformował tylko, że chce odejść) i jeśli nic innego nie wynika z okoliczności, w jakich oświadczenie to zostało złożone, zasad współżycia społecznego i ustalonych zwyczajów (art.65 § 1 c w związku z art. 300 kp) to takie oświadczenia należy rozumieć, jako wypowiedzenie stosunku pracy z powołania (por. wyrok SN z 21 czerwca 2005 r. II PK 306/04).

podstawa prawna: Art. 53a ustawy z 21 listopada 2008 r. a o służbie cywilnej (tekst jedn. DzU z 2018 r. poz. 1559)

podstawa prawna: Art. 70 ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy. (tekst jedn. DzU z 2018 r. poz. 917 ze zm.)

Czy urlop bezpłatny kończy się wraz z odwołaniem?

Pracownik służby cywilnej został odwołany ze stanowiska dyrektora departamentu w jednym z ministerstw. Wcześniej przed powołaniem pracował, jako główny specjalista w innym urzędzie również należącym również do służby cywilnej, w którym na czas tego powołania udzielono mu urlopu bezpłatnego. Czy to oznacza, że teraz po odwołaniu musi natychmiast zgłosić się do pracy w starym urzędzie?

W przypadku osób powołanych na wyższe stanowisko spośród członków korpusu służby cywilnej (bez względu na to czy z tego samego czy z innego urzędu) odwołanie z takiego stanowiska oznacza „reaktywowanie" zawieszonego na ten czas dotychczasowego stosunku pracy. Zgodnie, bowiem z art. 53a ust. 9 ustawy o służbie cywilnej po zakończeniu urlopu bezpłatnego, który to urlop udzielany jest członkowi korpusu sc powołanemu na wyższe stanowisko z urzędu, dyrektor generalny wyznacza mu stanowisko pracy zgodne z jego kwalifikacjami i umiejętnościami zawodowymi. Przy czym jak wynika z wyjaśnień Departamentu Służby Cywilnej KPRM (DSC KPRM) urlop ten kończy się z upływem okresu wypowiedzenia stosunku pracy z powołania – jeżeli odwołanie było równoznaczne z wypowiedzeniem. Jeśli odwołanie nastąpiło bez wypowiedzenia, urlop bezpłatny kończy się wraz z odwołaniem. Powołanie na wyższe stanowisko w służbie cywilnej jest, bowiem równoznaczne z nawiązaniem stosunku pracy na podstawie powołania w rozumieniu przepisów Kodeksu pracy. Oznacza to, że obejmuje ono cały okres, w jakim trwa stosunek pracy na podstawie powołania. Ten stosunek pracy rozwiązuje się z upływem okresu wypowiedzenia, jeżeli odwołanie było równoznaczne z wypowiedzeniem umowy o pracę. Jeżeli pracownika odwołano bez wypowiedzenia, stosunek pracy rozwiązuje się z dniem odwołania.

Warto dodać, że po zakończeniu urlopu bezpłatnego członek korpusu sc nie wraca automatycznie na stanowisko, które zajmował przed urlopem. Dyrektor generalny zobowiązany jest wyznaczyć mu nowe miejsce pracy. Oczywiście jego powrót na wcześniej zajmowane stanowisko jest także możliwy, ale zależy to od dyrektora generalnego urzędu. Wyznaczone stanowisko musi być zgodne z kwalifikacjami i umiejętnościami zawodowymi odwołanego pracownika. Wyznaczenie stanowiska jest jednostronną czynnością pracodawcy. A więc, jak wskazuje DSC KPRM zgoda pracownika lub jej brak nie ma znaczenia. Jest to polecenie pracodawcy, któremu pracownik ma obowiązek się podporządkować i przystąpić do pracy na wyznaczonym stanowisku. Inaczej może to być uznane za naruszenie obowiązków pracowniczych, w szczególności podstawowego obowiązku, jakim jest świadczenie pracy. ?

podstawa prawna: Art. 53a ustawy z 21 listopada 2008 r. a o służbie cywilnej (tekst jedn. DzU z 2018 r. poz. 1559)