Jestem pracownikiem urzędu miasta w K. Jeden z naszych pracowników przed laty – w grudniu 2005 r. – przekroczył swoje uprawnienia. Prokuratura postawiła mu zarzuty za tzw. przestępstwo nadużycia uprawnień. Teraz prokurator umorzył postępowanie. Czy takie działanie prokuratora wobec urzędnika było prawidłowe? – pyta czytelnik.

Tak.

Funkcjonariusze publiczni, a więc m.in. pracownicy centralnych i lokalnych urzędów, mają obowiązek rzetelnego wykonywania swoich obowiązków służbowych. Swoimi działaniami nie mogą oni narażać na szkodę interesów państwa i określonych osób. Jeżeli nie wywiążą się z tego obowiązku, to mogą zostać pociągnięci do odpowiedzialności karnej. Zgodnie z art. 231 par. 1 kodeksu karnego funkcjonariusz publiczny, który przekraczając swoje uprawnienia lub niedopełniając obowiązków, działa na szkodę interesu publicznego lub prywatnego, popełnia przestępstwo. Grozi za nie nawet trzy lata pozbawienia wolności.

Jakie procedury

Jeżeli w toku prowadzonego postępowania prokurator zbierze materiał dowodowy, który będzie uzasadniał dostateczne podejrzenie, że czyn popełnił określony urzędnik, to powinien sporządzić postanowienie o przedstawieniu zarzutów i ogłosić je niezwłocznie podejrzanemu i przesłuchać go w charakterze podejrzanego. Następnie, po ewentualnym uzupełnieniu materiału dowodowego, prokurator powinien skierować do sądu akt oskarżenia. Ten z kolei, po przeprowadzeniu postępowania dowodowego, powinien wydać wyrok, skazując urzędnika lub uniewinnić go od popełnienia zarzucanego mu czynu. Na przeprowadzenie tych wszystkich czynności i skazanie urzędnika organy ścigania i sąd mają jednak ściśle określony czas. Nie mogą one w nieskończoność prowadzić swojego postępowania przeciwko określonemu urzędnikowi.

Zgodnie z art. 101 par. 1 kodeksu karnego karalność przestępstwa ustaje, jeżeli od czasu jego popełnienia upłynęło lat:

- 30 – gdy czyn stanowi zbrodnię zabójstwa,

- 20 – gdy czyn stanowi inną zbrodnię,

- 15 – gdy czyn stanowi występek zagrożony karą pozbawienia wolności przekraczającą pięć lat,

- dziesięć – gdy czyn stanowi występek zagrożony karą pozbawienia wolności przekraczającą trzy lata,

- pięć – gdy chodzi o pozostałe występki.

Jeżeli w okresie tym zostanie wszczęte postępowanie przeciwko określonej osobie, a więc gdy zostanie wydane postanowienie o przedstawieniu jej zarzutów, przedawnienie karalności popełnionego przez nią przestępstwa wydłuża się o pięć lat (art. 102 kodeksu karnego).

Krótsze terminy

Co ważne, od 1 lipca 2015 r. okres ten uległ istotnemu skróceniu – o pięć lat. To skutek nowelizacji kodeksu karnego, która weszła w życie właśnie 1 lipca zeszłego roku. W praktyce oznacza to, że jeżeli urzędnik dopuści się przestępstwa przekroczenia uprawnień z art. 231 par. 1 kodeksu karnego, to jego karalność ustanie po upływie pięciu lat od czasu jego popełnienia. Przestępstwo to zagrożone jest bowiem karą do trzech lat pozbawienia wolności.

W przypadku takich przestępstw – zgodnie z art. 101 par. 1 pkt 4 kodeksu karnego – okres przedawnienia wynosi właśnie pięć lat. Jeżeli jednak w okresie tych pięciu lat zostanie wydane postanowienie o przedstawieniu urzędnikowi zarzutów, to przedawnienie karalności jego przestępstwa wydłuży się o kolejne pięć lat i będzie wynosiło dziesięć lat. W tym roku będą się zatem przedawniały wszystkie przestępstwa, których urzędnicy dopuścili się w 2006 r.

Jeżeli zatem urzędnik dopuścił się przekroczenia uprawnień w dniu 30 grudnia 2005 r. i prokurator ogłosił mu zarzuty, to przedawnienie karalności jego czynu nastąpiło w dniu 30 grudnia 2015 r. Gdyby nie lipcowa zmiana przepisów, to jeszcze przez pięć lat można by było pociągnąć go do odpowiedzialności karnej. Bez znaczenia jest przy tym, że nieuczciwy urzędnik dopuścił się swojego czynu w okresie, kiedy obowiązywały dłuższe okresy przedawnienia. Obowiązkiem organów ścigania jest bowiem stosowanie przepisów korzystniejszych dla sprawcy, a więc przepisów nowych, które przewidują krótsze okresy przedawnienia karalności przestępstw.

Umorzenie postępowania

Jeżeli w okresie dziesięciu lat prokurator nie zdąży wysłać przeciwko urzędnikowi aktu oskarżenia do sądu, to jego obowiązkiem jest umorzenie postępowania. Zgodnie bowiem z art. 17 par. 1 pkt 6 kodeksu postępowania karnego nie wszczyna się postępowania, a wszczęte umarza się, gdy nastąpiło przedawnienie karalności. Działanie prokuratora, który umorzył postępowanie prowadzone przeciwko urzędnikowi, który dopuścił się przekroczenia uprawnień w grudniu 2005 r., było zatem prawidłowe. Urzędnik może teraz mówić, że jest osobą niewinną i nie ciążą na nim żadne zarzuty.

Nie w każdym jednak przypadku dojdzie do umorzenie postępowania prowadzonego przeciwko urzędnikowi już po dziesięciu latach od popełnienia przestępstwa. Jeżeli bowiem urzędnik nadużyje swoich uprawnień w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej (art. 231 par. 2 kodeksu karnego), to postępowanie prowadzone przeciwko niemu będzie mogło zostać umorzone z powodu przedawnienia karalności dopiero po upływie 20 lat od czasu popełnienia czynu. Przestępstwo to bowiem zagrożone jest karą od jednego roku do dziesięciu lat pozbawienia wolności. Termin przedawnienia takich czynów wynosi 15 lat i ulega on wydłużeniu o pięć lat po przedstawieniu określonej osobie zarzutów.

Pamiętaj

Jeżeli urzędnik dopuści się przestępstwa przekroczenia uprawnień z art. 231 par. 1 kodeksu karnego, to jego karalność ustanie po upływie pięciu lat od czasu jego popełnienia, gdyż przestępstwo to jest zagrożone karą do trzech lat pozbawienia wolności.

—Arkadiusz Jaraszek, prokurator Prokuratury Rejonowej Warszawa-Ochota

podstawa prawna: ustawa z 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (DzU nr 88, poz. 553 ze zm.)

podstawa prawna: ustawa z 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (DzU nr 89, poz. 555 ze zm.)