– Dlatego powołanie Muzeum KL Plaszow widziane z perspektywy Krakowa jest po prostu wypełnieniem naszego lokalnego, obywatelskiego obowiązku. Jest to zarazem początek drogi na rzecz edukacji, na której będziemy starali się przywrócić pamięć i oswajać trudne dziedzictwo związane z miejscem pamięci. To szansa zarówno dla muzeum, jak i dla miasta – mówi dr Niezabitowski.
Żydzi, Romowie, Polacy
W poprzednich latach zostały przeprowadzone badania archeologiczne. Dzięki nim naukowcy uzupełnili wiedzę na temat topografii obozu, pozyskano również 16 tys. zabytków. Część przedmiotów będzie prezentowana na wystawie stałej. Odnaleziono np. pucharek kiduszowy – naczynie służące do obrzędu błogosławienia wina podczas kolacji szabatu i świąt żydowskich, fragment atary z chusty modlitewnej (tałesu), kawałek filiżanki ze Szpitala Żydowskiego, fragment opaski z Gwiazdą Dawida. Muzeum otrzymało też pamiątki. M.in. różaniec z chleba, który należał do Antoniego Wrzoska, profesora Uniwersytetu Jagiellońskiego, ale też skórzany pejcz, odnaleziony w prywatnym domu w Kłaju, gdzie w czasie wojny mieszkali obozowi strażnicy.
Na terenie byłego KL Plaszow spoczywają szczątki ok. 6 tysięcy ofiar, głównie Żydów z krakowskiego getta oraz gett w Bochni, Tarnowie, Wieliczce, Rzeszowie, Przemyślu, z obozu w Szebniach i kierowanych do Auschwitz Żydów ze Słowacji i Węgier. Wśród nich są też ofiary selekcji, Żydzi złapani na tzw. aryjskich papierach, Romowie oraz około 2 tys. Polaków rozstrzelanych przez gestapo.
Niemiecki obóz Plaszow został utworzony w październiku 1942 roku na terenie dzielnic Podgórze i Woli Duchackiej. Początkowo jako obóz pracy był przeznaczony dla Żydów ze zlikwidowanego w marcu 1943 roku krakowskiego getta. W latach 1943–1944 osadzono w nim także Żydów z likwidowanych innych gett. W lipcu 1943 roku Niemcy utworzyli tam także obóz pracy wychowawczej dla Polaków, w którym przetrzymywano mieszkańców Krakowa. W styczniu 1944 roku został przekształcony w obóz koncentracyjny. Funkcjonował też jako obóz przejściowy dla kierowanych do KL Auschwitz węgierskich Żydów.
W połowie 1944 r. na jego terenie znajdowało się około 200 obiektów. Szacuje się, że przez to miejsce przewinęło się ponad 35 tysięcy osób.
Stopniowa likwidacja KL Plaszow trwała od sierpnia 1944 roku. 14 stycznia 1945 roku grupa około 600 więźniów KL Plaszow wyruszyła pieszo w kierunku KL Auschwitz.
