Kurator sądowy to zawód wysokiego ryzyka, jednak brak jest systemowych rozwiązań zapewniających tej grupie zawodowej bezpieczeństwo. Tymczasem agresywne zachowania ze strony podopiecznych czy osób z ich otoczenia nie należą do rzadkości – wskazuje NIK w raporcie o pracy kuratorów sądowych. – Odnotowano je we wszystkich skontrolowanych sądach rejonowych, a w zbadanych sądach okręgowych zgłoszono 93 takie zdarzenia – mówi Krzysztof Kwiatkowski, prezes NIK.

Obelgi, wyzwiska, zastraszanie, a czasem wręcz ataki fizyczne – to reakcje, z jakimi spotykają się kuratorzy sądowi podczas wykonywania obowiązków. Np. w sądzie rejonowym we Wrocławiu udokumentowano sześć przypadków takiej agresji – w efekcie sprawy trafiły do organów ścigania, a jeden ze sprawców został już prawomocnie skazany.

– Najbardziej drastyczne zdarzenie to śmierć pani kurator w Środzie Wielkopolskiej, która udała się na interwencję do podopiecznego. Została zwabiona telefonem i dotarła na miejsce. Jej zabójcy dotąd nie ustalono – mówi nam Grzegorz Kozera, przewodniczący Krajowej Rady Kuratorów i kurator okręgowy w Częstochowie.

Kontrola NIK objęła pięć sądów okręgowych i 10 rejonowych. Za zapewnienie bezpieczeństwa kuratorów odpowiedzialni są prezesi sądów. Ale działania w tym zakresie były niejednolite i rozproszone – ocenia NIK.

Np. w sądach rejonowych korzystano z różnych rozwiązań: zewnętrznej służby ochrony, monitoringu korytarzy sądowych czy wyposażenia pomieszczeń kuratorów w przyciski alarmowe do wzywania ochrony.

„Jednym z rozwiązań mogących wpływać na zwiększenie poczucia bezpieczeństwa w pracy kuratorów sądowych było wyposażenie ich, w części sądów rejonowych, w urządzenie wykorzystujące system GPS. Dzięki niemu kurator może w razie zagrożenia natychmiast wezwać patrol interwencyjny. Na takie rozwiązanie zdecydowano się w 76 sądach rejonowych z obszaru pięciu apelacji, a sądy wydały na to ponad 3 mln zł” – wskazuje Izba w raporcie.

– Tego typu programy jak np. „Bezpieczny kurator” niewątpliwie zwiększają poziom bezpieczeństwa kuratorów. Już w chwili naciśnięcia przycisku wysyłany jest patrol. Dojazd zajmuje mu od 20 minut do pół godziny – mówi Grzegorz Kozera, ale jak podkreśla – takie programy nie są wdrażane na szczeblu centralnym i wszystko zależy od prezesa danego sądu. – Warto też rozważyć, czy kuratorzy nie powinni udawać się w teren w towarzystwie drugiego kuratora – dodaje Kozera.

W kraju zawodowych kuratorów jest ok. 5,2 tys., co podyktowane jest limitem etatów. Spada liczba kuratorów społecznych: z 28 tys. w 2014 r. do 24 tys. w 2017 r.

NIK ocenia, że kuratorzy sądowi na ogół dobrze wywiązywali się z obowiązków.

Jednak prawo regulujące ich pracę ma luki – brak nie tylko jednolitych zasad zapewnienia kuratorom bezpieczeństwa, ale i dotyczących ich naboru i szkolenia.

Inny mankament to dysproporcje w obciążeniu sprawami. Kurator zawodowy ds. karnych w okręgu tarnowskim miał ich 162, w białostockim 66. Stąd jednym z postulatów NIK jest dostosowanie obciążenia pracą do realiów i wprowadzenie jednolitych zasad zapewnienia kuratorom bezpieczeństwa.