Obowiązujące przepisy zezwalające na kontakt telefoniczny z adwokatem odnoszą się wyłącznie do tymczasowo aresztowanych i skazanych (art. 217 c § 1 pkt 1 kodeksu karnego wykonawczego). Natomiast regulacja dotycząca zatrzymanych jest niejasna. Art. 245 § 1 kodeksu postępowania karnego stanowi jedynie, że zatrzymanemu, na jego żądanie, należy niezwłocznie umożliwić nawiązanie w dostępnej formie kontaktu z adwokatem bądź radcą prawnym, a także bezpośrednią z nim rozmowę.
- Może to w praktyce prowadzić do sytuacji, w których - w zależności od zaplecza techniczno-organizacyjnego bądź stanowiska organu dokonującego zatrzymania - możliwość realizacji prawa do kontaktu z adwokatem nie będzie identyczna. Pozostawienie zaś w gestii organów zatrzymujących rozstrzygnięcia o sposobie realizacji prawa do kontaktu z adwokatem "w dostępnej formie" jest wysoce niepożądane i może niewystarczająco zabezpieczać interesy zatrzymanych- twierdzi Rzecznik.
Jego zdaniem w praktyce kontakt telefoniczny zatrzymanego z adwokatem się nie zdarza. Tymczasem zatrzymaniu towarzyszy ogromna niepewność i presja psychiczna, zatrzymany może być niezdolny do właściwej oceny własnego położenia. Może nie mieć pewności, w jakim charakterze będzie przesłuchiwany - świadka, czy podejrzanego, a zakres informacji, jakie przekaże w trakcie nieformalnego tzw. rozpytania, może istotnie wpłynąć na jego sytuację.
- Zatrzymanemu przysługuje prawo do obrony, a realizacja prawa do kontaktu z adwokatem jest niezbędna także z uwagi na to, że moment zatrzymania w większości przypadków poprzedza późniejsze przedstawienie zatrzymanemu zarzutu popełnienia przestępstwa. Zatrzymany potrzebuje wówczas kontaktu z osobą, która dobrze poinformuje go o jego prawach i obowiązkach, i której będzie mógł zaufać - wyjaśnia Rzecznik.
W opinii Rzecznik potrzebna jest nowelizacja art. 245 § 1 Kodeksu postępowania karnego, tak, aby prawo do adwokata lub radcy prawnego dla zatrzymanego było w pełni urzeczywistnione w praktyce, bez żadnych okoliczności dyskryminujących. Rzecznik zwrócił się do Ministra Sprawiedliwości z prośbą o rozważenie możliwości zainicjowania nowelizacji. Prosi też o informację, na jakim etapie jest proces implementacji do polskiego porządku prawnego przepisów Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2013/48/UE z 22 października 2013 r. w sprawie dostępu do adwokata w postępowaniu karnym i w postępowaniu dotyczącym europejskiego nakazu aresztowania oraz w sprawie prawa do poinformowania osoby trzeciej o pozbawieniu wolności i prawa do porozumienia się z osobami trzecimi i organami konsularnymi w czasie pozbawienia wolności.
