22 lipca, w rocznicę rozpoczęcia wielkiej deportacji z getta warszawskiego, przez stolicę przejdzie Marsz Pamięci. Jego organizatorem jest Żydowski Instytut Historyczny w Warszawie. W ten sposób uczczona zostanie pamięć o blisko 300 tysiącach żydowskich mieszkańcach Warszawy, którzy w lecie 1942 roku zostali wywiezieni do obozu zagłady w Treblince.

Tegoroczny marsz będzie poświęcony pamięci wychowawców i nauczycieli, którzy „w ekstremalnych warunkach getta nie stracili wiary w wartość edukacji i wzorców moralnych, które starali się przekazać uczniom".

– Do ostatnich dni przed wywózką towarzyszyli swoim podopiecznym w nauce czytania i pisania czy przygotowaniach do matury. Wielu z nich poszło wraz z uczniami na Umschlagplatz – tak bohaterów Marszu Pamięci opisuje Monika Krawczyk, dyrektor Żydowskiego Instytutu Historycznego im. Emanuela Ringelbluma.

W sposób szczególny przywołana zostanie pamięć o nauczycielach związanych z grupą Oneg Szabat, m.in. o Abrahamie Lewinie, Emanuelu Ringelblumie, Eliaszu Gutkowskim, Izraelu Lichtensztajnie, o Stefanii Szwajgier, kierowniczce gimnazjum dla dziewcząt przy ul. Długiej 55, a także polskich nauczycielach, którzy udzielali pomocy przyjaciołom z drugiej strony muru.

Marsz wyruszy o godz. 18 spod pomnika Umschlagplatz przy ul. Stawki 10, a zakończy przy ul. Stare Nalewki, w pobliżu Ogrodu Krasińskich (trasa wiedzie od ul. Stawki róg ul. Dzikiej – ul. Stawki – ul. Dubois – ul. Anielewicza – ul. Świętojerską – wzdłuż Ogrodu Krasińskich – do ul. Stare Nalewki). W pobliżu Ogrodu Krasińskich stanie specjalnie przygotowana instalacja artystyczna „Ławki" zaprojektowana przez architekta Jakuba Szczęsnego, którą będzie można oglądać do 31 sierpnia. Przed wojną w pobliżu znajdowało się wiele szkół żydowskich.

– Były też w okolicy liczne chedery, Talmud-Tory, jesziwy i inne miejsca, gdzie trwała żydowska edukacja religijna – zaznacza Monika Krawczyk.

Na początku marszu wolontariusze będą rozdawać Wstążki Pamięci z imionami, które pod koniec pochodu zostaną przywiązane do ogrodzenia Ogrodu Krasińskich. Na zakończenie marszu we współpracy z Instytutem Mieczysława Wajnberga odbędzie się muzyczna premiera utworu pt. „Nie zaszło u nas nic nowego" na podstawie „Dziennika" Abrahama Lewina. Żydowski Instytut Historyczny przygotował także na tę okazję audiobook „Dziennika" Lewina (czyta go aktor Jerzy Radziwiłowicz).

22 lipca 1942 roku w getcie warszawskim rozpoczęła się tzw. akcja likwidacyjna. Niemcy informowali, że Żydzi zostaną „przesiedleni na Wschód". Codziennie z warszawskiego Umschlagplatzu do Treblinki deportowano od 3 do 8 tysięcy osób. Jak przypominają historycy ŻIH, w ciągu 46 dni trwania „akcji" drogę tę przebyło około 300 tysięcy Żydów. Niewielu z nich udało się uciec z transportu do Treblinki.

Kilka miesięcy później, 19 kwietnia 1943 roku, Żydzi postanowili z bronią w ręku walczyć „o honor i godną śmierć". Po prawie miesiącu walk powstanie zostało stłumione przez okupanta, a Warszawa została uznana za miasto „judenfrei".

W 2023 roku będziemy obchodzić 80. rocznicę wybuchu powstania żydowskiego.

Marsz Pamięci organizowany jest przez ŻIH od 2012 roku.