Zasady przechodzenia na emeryturę przez funkcjonariuszy służb mundurowych (z wyjątkiem żołnierzy) reguluje ustawa z 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego (...), dalej: ustawa emerytalna. Są one takie same dla funkcjonariuszy wszystkich wymienionych w niej formacji. Czynnikiem różnicującym uprawnienia emerytalne mundurowych jest natomiast data przyjęcia funkcjonariusza do służby.
Ustawa emerytalna wyróżnia bowiem aż trzy grupy mundurowych, do których stosuje się odmienne zasady ustalania wysokości emerytury:
- przyjęci do służby przed 2 stycznia 1999 r,
- przyjęci do służby po 1 stycznia 1999 r., ale przed 31 grudnia 2012 r.
- oraz ci, którzy założyli mundur później.
Ci ostatni z oczywistych względów nie mogą jeszcze nabyć prawa od emerytury. Pozostałe grupy funkcjonariuszy już tak. Podstawowy warunek, jaki muszą spełnić, to legitymowanie się, co najmniej 15-letnim okresem służby w wymienionych formacjach.
Po 15 latach emerytura minimalna
Odejście ze służby po 15 latach daje jednak prawo do emerytury w wysokości 40 proc. podstawy wymiaru, jaką co do zasady stanowi uposażenie należne funkcjonariuszowi na ostatnio zajmowanym stanowisku. Każdy dodatkowy rok służby zwiększa wysokość świadczenia o 2,6 proc., z tym, że tylko do pewnego momentu. Ustawa emerytalna ustala bowiem jego maksymalną wysokość na 75 proc. podstawy wymiaru. Chyba że w okresie pełnienia służby funkcjonariusz stal się inwalidą i jego inwalidztwo pozostaje w związku ze służbą. Wówczas bowiem jego świadczenie może wzrosnąć nawet o 15 proc., nie więcej jednak niż do 80 proc. podstawy wymiaru.
Pełna emerytura daje swobodę
Nie każdy jednak funkcjonariusz odchodzący ze służby po nabyciu uprawnień emerytalnych może liczyć na świadczenie w maksymalnej wysokości. Osiągnięcie tego pułapu oprócz zwykłego wymiaru finansowego (wyższy procent podstawy wymiaru to wyższa emerytura) ma jednak dodatkowe znaczenie, szczególnie istotne dla osób, które po odejściu ze służby podejmują inną działalność zarobkową. Tak bowiem jak emeryci cywilni mogą pracować bez ograniczeń po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego, tak emeryci mundurowi mogą robić to dopiero po wypracowaniu sobie pełnej emerytury.
Zarabiać bez ograniczeń mogą zatem emeryci mundurowi (bez względu na wiek), których emerytura stanowi 75 proc. podstawy jej wymiaru, bez uwzględnienia podwyższenia z tytułu inwalidztwa pozostającego w związku ze służbą. Funkcjonariusze, którym nie udało się osiągnąć wymarzonego pułapu przed odejściem do cywila, mają kilka sposobów, aby swoje świadczenie odpowiednio zwiększyć.
Zły stan zdrowia
Podwyższenie świadczenia jest np. możliwe w przypadku stwierdzenia u funkcjonariusza (już po jego odejściu ze służby) inwalidztwa. Tak wynika z art. 19 ustawy emerytalnej, zgodnie z którym renta inwalidzka przysługuje funkcjonariuszowi zwolnionemu ze służby, który stał się inwalidą wskutek stałego lub długotrwałego naruszenia sprawności organizmu nie tylko w czasie pełnienia służby, ale też:
- w ciągu 18 miesięcy po zwolnieniu ze służby, jeżeli inwalidztwo jest następstwem urazów doznanych w czasie pełnienia służby lub chorób powstałych w tym czasie;
- w ciągu trzech lat po zwolnieniu ze służby, jeżeli inwalidztwo jest następstwem wypadku pozostającego w związku z pełnieniem służby albo choroby powstałej w związku ze szczególnymi właściwościami lub warunkami służby.
O inwalidztwie emerytów i rencistów mundurowych i jego związku albo braku związku ze służbą orzekają:
- komisje lekarskie podległe ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych w sprawach byłych funkcjonariuszy policji, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Służby Więziennej, Państwowej Straży Pożarnej oraz Centralnego Biura Antykorupcyjnego,
- komisje lekarskie podległe szefowi Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, szefowi Agencji Wywiadu (w stosunku do emerytów i rencistów tych służb),
- wojskowe komisje lekarskie w stosunku do byłych funkcjonariuszy Służby Kontrwywiadu Wojskowego lub Służby Wywiadu Wojskowego.
Emeryt mundurowy, którego odpowiednia komisja lekarska uznała za inwalidę i przesądziła o związku tego inwalidztwa ze służbą, może wystąpić o podwyższenie emerytury albo o przyznanie mu zamiast niej renty inwalidzkiej. Może się bowiem okazać, że wybranie renty zamiast emerytury będzie dla funkcjonariusza korzystniejsze. Podwyższenie emerytury z tego tytułu możliwe jest maksymalnie o 15 proc. podstawy wymiaru, ale nie więcej niż do 80 proc. tej podstawy. Natomiast renta inwalidzka wynieść może dla funkcjonariuszy zaliczonych do:
- I grupy – 80 proc.,
- II grupy – 70 proc.,
- III grupy – 40 proc.
– podstawy wymiaru bez uwzględnienia dodatków. Co więcej, taka renta może być dodatkowo zwiększona o 10 proc. podstawy wymiaru, jeśli inwalidztwo powstało wskutek wypadku pozostającego w związku ze służbą lub wskutek choroby powstałej w związku ze szczególnymi właściwościami bądź warunkami tej służby, z tytułu których przysługują świadczenia odszkodowawcze.
Decyzja o wyborze świadczenia należy oczywiście do byłego funkcjonariusza i zależy od jego sytuacji, w szczególności od tego, w jakiej wysokości emeryturę pobiera i na którą grupę inwalidzką miałby szansę. Na przykład emeryt otrzymujący świadczenie w wysokości 50 proc. podstawy wymiaru został uznany za inwalidę I grupy w związku ze służbą. Gdyby został przy emeryturze, otrzymywałby świadczenie w wysokości 65 proc. podstawy wymiaru. Wybierając rentę, otrzyma 80 proc. tej podstawy.
Zatrudnienie w cywilu
Emeryci i renciści mundurowi, którzy po odejściu do cywila podjęli pracę, mogą okres jej wykonywania doliczyć do wysługi emerytalnej. Dotyczy to jednak tylko tych, którzy pozostawali w służbie przed 2 stycznia 1999 r. Tylko im bowiem, zgodnie z art. 14 ustawy emerytalnej, do wspomnianej wysługi doliczyć można następujące okresy przypadające po zwolnieniu ze służby:
- zatrudnienia przed 1 stycznia 1999 r. w wymiarze czasu pracy nie niższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy (okresy te dolicza się do wysługi emerytalnej po ich przeliczeniu na okres zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy);
- opłacania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe po 31 grudnia 1998 r. lub okres nieopłacania składek z powodu przekroczenia w trakcie roku kalendarzowego kwoty rocznej podstawy wymiaru składek na te ubezpieczenia.
Aby skorzystać z tej możliwości podniesienia wysokości świadczenia, emeryt mundurowy musi jednak:
- otrzymywać świadczenie w wysokości niższej niż 75 proc. podstawy wymiaru,
- mieć ukończonych 55 lat życia (mężczyzna) i 50 lat życia (kobieta) albo
- być uznanym za inwalidę.
Za każdy rok pracy po odejściu ze służby emeryturę zwiększa się o 1,3 proc. podstawy jej wymiaru.
Ważne
Prawo do emerytury lub renty mundurowej lub ich wysokość ulega ponownemu ustaleniu na wniosek osoby zainteresowanej albo z urzędu, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji w tej sprawie zostaną przedstawione nowe dowody lub ujawnione nowe okoliczności mogące mieć wpływ na te uprawnienia.
Powrót do służby
Ponowne ustalenie wysokości emerytury może nastąpić również:
- w razie ponownego przyjęcia emeryta do służby w jednej ze służb mundurowych (poza wojskiem),
- w razie powołania go do zawodowej służby wojskowej.
W obu wymienionych sytuacjach prawo do dotychczasowego świadczenia jest zawieszane, a następnie, jeśli spełnione są określone w ustawie warunki, uprawnienie emerytalne funkcjonariusza ustalane są na nowo (patrz „Rzeczpospolita" radzi).
podstawa prawna: Art. 5, art. 12, art. 14-15a, art. 16, art. 18, art. 33, art. 33a–33b, art. 41 ust. 4 ustawy z 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (tekst jedn. DzU z 2015 r. poz. 900)
Związek inwalidztwa ze służbą
Inwalidztwo pozostaje w związku ze służbą, gdy powstało wskutek:
- zranienia, kontuzji lub innych obrażeń doznanych w czasie wykonywania obowiązków służbowych;
- wypadku pozostającego w związku z wykonywaniem obowiązków służbowych;
- chorób zakaźnych panujących w miejscu służbowego pobytu funkcjonariusza;
- chorób powstałych w związku ze szczególnymi właściwościami lub warunkami służby;
- chorób i schorzeń, które istniały przed przyjęciem do służby, lecz uległy pogorszeniu lub ujawniły się w czasie trwania służby wskutek szczególnych właściwości lub warunków służby na określonych stanowiskach.
