Na prowincji bez zmian

Pogrzeb na wiejskim cmentarzu. Wasyl każe otworzyć trumnę, prosi syna, by zrobił zdjęcie zmarłej matki. Gdy ten oponuje, wyrywa mu aparat fotograficzny i sam chce stworzyć ostatni portret żony. Co więcej, jest przekonany, że ona chce mu coś przekazać. Dzwoniła do niego przed śmiercią, a on nie odebrał telefonu. Wasyl, chcąc nawiązać kontakt z żoną, wybiera się do jej duchowego guru, który potrafi przywoływać dusze zmarłych.

W nagrodzonym w ubiegłym roku w Karlowych Warach Złotym Globusem filmie „Ojciec" Bułgarzy Kristina Grozewa i Petar Valchanow pokazują wpadanie w obłęd starego, upartego człowieka. Przede wszystkim skupiają się jednak na relacji ojca i syna. Paweł jest specjalistą od reklamy, fotografikiem, mieszka w Sofii. Czuje się, że dawno stracił kontakt z rodzicami. Teraz chciałby jak najprędzej wrócić do swojego życia, ale rodzi się w nim poczucie odpowiedzialności za starego ojca. Może wyrzut sumienia?

Ludzie i polityka

Jednak dramat rodzinny to za mało dla bułgarskiej pary reżyserów, od lat proponującej mocne filmy, w których odbija się bułgarskie społeczeństwo po transformacji, z jego ambicjami, rozchwianymi wartościami, podziałami. I z mentalnością wyniesioną z czasów komunizmu.

44-letnia Kristina Grozeva, zanim skończyła szkołę filmową, pracowała jako dziennikarz. Młodszy o sześć lat Petar Valchanow przyszedł do Akademii Filmowej z dyplomem uczelni plastycznej. Razem zrobili już trzy filmy fabularne, znakomicie się uzupełniając.

– Interesują nas tematy społeczne – mówi Grozewa. – Ale najważniejsi są dla nas ludzie, w których życie wchodzi polityka, którzy muszą stawić czoła rozmaitym układom, odnaleźć się w niełatwej rzeczywistości.

Bohaterką ich debiutu „Lekcja" jest nauczycielka z małego miasteczka, która chce odkryć klasowego złodzieja. Jest osobą prawą, stara się żyć godnie. Ale z powodu lekkomyślności męża grozi jej zlicytowanie domu, w którym mieszka z małą córką. W ciągu kilku dni zawali się wszystko, w co do tej pory wierzyła. Musi zmierzyć się z korupcją i podłością, poznać smak upokorzenia i bezradności.

„Lekcja" była opowieścią o ambiwalencji moralnej. O tym, jak dalece zdesperowany człowiek może zrezygnować z własnych zasad w sytuacji kryzysowej. O spirali zła, jaka się wówczas rozkręca.

W świetnej „Sławie" prosty kolejowy robotnik znajduje na torach pieniądze. I uczciwie oddaje je policji. Tę historię wykorzysta specjalistka od PR z ministerstwa transportu. Minister wręczy „bohaterowi" nagrodę – zegarek-gadżecik – odbędzie się koktajl na jego cześć. To dla resortu szansa na medialny rozgłos. Mężczyzna zostanie potem zmasakrowany przez kolegów, bo napomknął ministrowi o złodziejstwach na kolei.

Grozeva i Valchanov pokazali świat pełen korupcji, w którym liczą się układy, gdzie policjant podrzuca w czasie rewizji kompromitujące dowody, gdzie nieważna jest prawda, gdzie manipuluje się faktami i niszczy niezależne media, gdzie polityczny cel uświęca środki. I gdzie człowiek jest tylko pionkiem w grze. Dopóki nie narośnie w nim bunt.

Prawdziwe historie

W „Ojcu" również trzecim bohaterem staje się prowincjonalna Bułgaria, która nie poszła z duchem zmian. Szpital jest teoretycznie darmowy, a w rzeczywistości usiłuje wyciągnąć z pacjenta jak najwyższe opłaty. Panuje marazm, a kłamstwo tkwi w ludziach i przechodzi na kolejne pokolenia. Dlaczego ojciec Pawła odwrócił się od ojca komunisty, choć wykorzystywał jego możliwości, żeby się w życiu urządzić? Dlaczego Paweł nie może powiedzieć żonie, że jedzie na pogrzeb matki, tylko wciska jej opowieści o przedłużającej się pracy?

– Za naszymi scenariuszami zawsze stoją prawdziwe historie – mówią twórcy „Lekcji", „Sławy" i „Ojca". I w ich realistycznym, skromnym, ale przejmującym tryptyku bardzo się to czuje.

Film

Pozostało 88% artykułu

2 / 3

artykułów

Czytaj dalej. Subskrybuj