Okręgowa Rada Adwokacka odmówiła P.L. wpisu na listę adwokatów, ponieważ uznała, że wnioskodawca nie daje jednak rękojmi prawidłowego wykonywania zawodu adwokata, bowiem nie posiada zamiaru zaprzestania wykonywania zawodu komornika. Zdaniem ORA wykonywanie zawodu komornika uniemożliwia jednoczesne wykonywanie zawodu adwokata.

Braku rękojmi

Uchwałę tę podtrzymało Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej, wskazując, że nie podziela linii orzeczniczej sądów administracyjnych w zakresie możliwości dokonywania wpisu na listę adwokatów osób wykonujących zawód w organach wymiaru sprawiedliwości, w tym zawód komornika. W ocenie NRA ratio legis tego przepisów ustawy Prawo o adwokaturze przemawia przeciwko dokonaniu wpisu P. L. na listę adwokatów, bowiem "intencją ustawodawcy był bezwzględny zakaz łączenia stanowiska w organach wymiaru sprawiedliwości z jednoczesnym pozostawaniem na liście adwokatów".

Opinię organów samorządu adwokackiego podzielił też Minister Sprawiedliwości. W uzasadnieniu swojej decyzji wskazał, że pomimo spełnienia przez P. L. ustawowych (formalnych) warunków wpisu, nie było podstaw do dokonania wpisu na listę adwokatów, bowiem zachodzi negatywna przesłanka w postaci braku rękojmi do wykonywania zawodu wobec pełnienia przez P. L. funkcji komornika sądowego. Minister Sprawiedliwości wskazał jednocześnie, że odmowa wpisu znajduje potwierdzenie w regulacjach prawnych samorządu adwokackiego (kodeks etyki), a organy samorządu zawodowego nie były obowiązane do podzielania stanowisk zawartych w wyrokach sądów administracyjnych.

Dwie sytuacje dotyczące statusu adwokata

W skardze na niekorzystne dla siebie rozstrzygnięcie komornik wskazał, że ustawodawca wprowadzając w art. 65 pkt 1 Prawa o adwokaturze wymóg rękojmi prawidłowego wykonywania zawodu uznał, że ustalenie tej przesłanki jest efektem wyłącznie oceny cech charakteru i dotychczasowego zachowania kandydata. Jego zdaniem nieuprawniona była ocena organów samorządu oraz ministra, że oprócz tych dwóch elementów wprowadza inną przesłankę składającą się na pojęcie rękojmi. Wyrażenie ustawowe "dotychczasowe zachowanie" oznacza zaś zachowanie - postępowanie osoby ubiegającej się o wpis na listę adwokatów - do czasu wpisania na tę listę i to takie zachowanie, postępowanie, odpowiadające ocenom moralnym i etycznym. Stwierdził, że organ nie ma w żadnym zakresie swobody w doszukiwaniu się innych kryteriów czy przeszkód poza tymi, które w powołanym przepisie wprost zostały wskazane.

P.L. zwrócił uwagę, że w ustawie Prawo o adwokaturze ustawodawca wyraźnie odróżnia dwie sytuacje dotyczące statusu adwokata. Pierwsza obejmuje nabycie prawa do wykonywania zawodu adwokata, druga wykonywanie tego zawodu. Wpis na listę adwokatów nie uprawnia jeszcze do występowania w charakterze pełnomocnika strony.

Przekonywał, że wpis nie jest tożsamy z rozpoczęciem wykonywania zawodu adwokata, nie rodzi też obowiązku wykonywania zawodu adwokata. Jest elementem wstępnym, ale niewystarczającym do rozpoczęcia wykonywania zawodu adwokata. Warunkiem rozpoczęcia wykonywania czynności zawodowych jest złożenie aktu ślubowania, wyznaczenie siedziby zawodowej oraz zawiadomienie o tym właściwej rady adwokackiej, bez których to aktów nie można zostać adwokatem i tym samym nie może być mowy o powstaniu jakiegokolwiek konfliktu interesów.

L.P. podkreślił, że ewentualna decyzyjność w zakresie wykonywania bądź niewykonywania zawodu adwokata pozostawiona została przez ustawodawcę wyłącznej woli osoby wpisanej na listę adwokatów i nie może stanowić jakiegokolwiek kryterium decydującego na etapie składania wniosku o wpis na listę.

W odpowiedzi na skargę Minister Sprawiedliwości wyjaśnił, iż odwoływanie się jedynie do wykładni językowej jest niewystarczające, a wykładnia celowościowa i systemowa prowadzą do wniosku, iż ustawodawca nie miał intencji różnicowania sytuacji członka Izby Adwokackiej, który po wpisaniu go na listę obejmuje stanowisko w organach ścigania i sytuacji członka adwokatury, który takie stanowisko zajmował, ale z niego nie zrezygnował po uznaniu za dokonany wpisu na listę adwokatów. - W obu wypadkach powstaje bowiem sytuacja niedopuszczalna – podkreślił Minister.

Brak pewności nabycia prawa

Rozpatrujący skargę komornika Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie nie miał wątpliwości, że Prawo o adwokaturze nie stwarza przeszkód w uzyskaniu prawa do wykonywania zawodu adwokata (wpisu na listę adwokatów) przez osobę, która w chwili wpisu wykonuje zawód komornika sądowego.

- Przepisu art. 72 ust. 1 pkt 4 ustawy Prawo o adwokaturze nie można interpretować w ten sposób, że na jego podstawie jest dopuszczalne skreślenie z listy adwokatów osoby, która po uzyskaniu wpisu nadal pełni funkcję komornika sądowego, nie podejmując się wykonywania zawodu adwokata. Oznaczałoby to bowiem, w skrajnym przypadku, że skreślenie takiej osoby z listy adwokatów jest dopuszczalne tuż po wpisie na tę listę – wyjaśnił WSA.

Dalej w uzasadnieniu wskazano, iż restrykcyjną sankcję wynikającą z treści art. 72 ust. 1 pkt 4 należy odnieść do wykonywania zawodu adwokata i jednoczesnego pozostawania na stanowisku komornika sądowego. Natomiast nie można podzielić wykładni, która przyjmuje dopuszczalność pozbawienia praw nabytych przez wyprowadzenie rygorystycznych przesłanek, które nie zostały ustanowione wprost w przepisach prawa. - Złożenie wniosku o wpis, czyli podjęcie przez komornika sądowego postępowania w sprawie nabycia prawa do wykonywania zawodu adwokata, nie stwarza po jego stronie obowiązku zrzeczenia się swojego dotychczasowego stanowiska – zaznaczył sąd.

Jednocześnie WSA zwrócił uwagę, że ze względu na brak pewności nabycia prawa do wykonywania zawodu, którego źródłem jest rozstrzygnięcie okręgowej rady adwokackiej, nie jest wymagane zrzeczenie się stanowiska w organach wymiaru sprawiedliwości, jeżeli przepis prawa takiej przesłanki wprost nie wprowadza, a takiego wymagania ustawodawca nie przewidział w Prawie o adwokaturze. Natomiast przewidział je w ustawie o radcach prawnych w art. 26, stanowiąc, że osoby, które wykonują zawód sędziego, prokuratora, notariusza, komornika, asesora sądowego, prokuratorskiego i notarialnego bądź odbywają aplikację sądową, prokuratorską lub notarialną, nie mogą jednocześnie zostać wpisane na listę radców prawnych ani wykonywać zawodu radcy prawnego. - Wyłączona jest interpretacja rozszerzająca przesłanek zarówno warunkujących nabycie prawa do wykonywania zawodu adwokata, jak i pozbawienia prawa nabytego, jeżeli przepis prawa takiej restrykcyjnej regulacji wyraźnie nie wprowadza – napisano uzasadnienie.

Odnosząc się do opisywanej sprawy, sąd stwierdził, że z uwagi na fakt, iż skarżący, będąc komornikiem sądowym, ubiega się jedynie o potwierdzenie nabycia prawa do wykonywania zawodu adwokata, ale go nie wykonuje (nie uzyskał wpisu na listę adwokatów, nie złożył ślubowania i nie wyznaczył siedziby zawodowej), nie można było zastosować wobec niego sankcji wynikającej z art. 72 ust. 1 pkt 4 Prawo o adwokaturze.

- Ubieganie się przez skarżącego jedynie o potwierdzenie nabycia prawa do wykonywania zawodu adwokata, nawet bez jednoznacznej deklaracji w dacie złożenia wniosku, że wnioskodawca po wpisie podejmie wykonywanie tego zawodu – jest prawem skarżącego. Zdecydowanie przedwczesna jest negatywna ocena rękojmi, w sytuacji ograniczenia jej wyłącznie do faktu złożenia wniosku – stwierdził WSA.

Orzeczenie nie jest prawomocne.

Wyrok WSA w Warszawie z 17 stycznia 2017 r. (sygn. akt VI SA/Wa 1726/16)