Zbieg egzekucji sądowej i administracyjnej

Wprowadzone modyfikacje wynikają z ustawy z 10 lipca 2015 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny, ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (dalej nowelizacja). Art. 2 nowelizacji wprowadził zmiany w kodeksie postępowania cywilnego (dalej k.p.c.), a art. 3 nowelizacji - w ustawie o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (dalej u.p.e.a.). Nowelizacją odstąpiono od sądowego modelu rozstrzygania o zbiegu egzekucji administracyjnej i sądowej oraz wprowadzono ustawowy model rozstrzygania o tym zbiegu. Zgodnie z art. 21 ust. 4 i 5 nowelizacji nowe regulacje stosuje się do zbiegów egzekucji administracyjnej i sądowej, które nastąpiły po wejściu w życie nowelizacji (8 września 2016 r.).

Zbieg egzekucji

Przed nowelizacją, w przypadku zbiegu egzekucji administracyjnej i egzekucji sądowej do tej samej nieruchomości, rzeczy albo prawa majątkowego lub niemajątkowego, organ egzekucyjny wstrzymywał czynności egzekucyjne na wniosek wierzyciela, zobowiązanego lub z urzędu i przekazywał akta egzekucji administracyjnej sądowi rejonowemu zgodnie z przepisami k.p.c. (art. 62 u.p.e.a.).

Po nowelizacji, w razie zbiegu egzekucji administracyjnej i sądowej do tej samej rzeczy albo prawa majątkowego egzekucje do tej rzeczy albo prawa prowadzi łącznie sądowy albo administracyjny organ egzekucyjny, który jako pierwszy dokonał zajęcia, a w razie niemożności ustalenia tego pierwszeństwa – organ, który dokonał zajęcia na poczet należności w wyższej kwocie. Jako wyjątek od tej zasady ustawodawca przewidział, że w razie zbiegu egzekucji administracyjnej prowadzonej na podstawie jednolitego tytułu wykonawczego państwa członkowskiego Unii Europejskiej albo zagranicznego tytułu wykonawczego (określonych w ustawie o wzajemnej pomocy przy dochodzeniu podatków, należności celnych i innych należności pieniężnych) oraz egzekucji sądowej do tej samej rzeczy albo prawa majątkowego – egzekucje do tej rzeczy albo prawa prowadzi łącznie administracyjny organ egzekucyjny.

Analogiczne zmiany wprowadzono w art. 773 k.p.c. Jak zwrócono uwagę w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 24 maja 2016 r. (sygn. II FSK 1138/14), zbieg egzekucji administracyjnej i egzekucji sądowej do tego samego przedmiotu nie następuje w wyniku samego zamiaru zastosowania środków egzekucyjnych, lecz dopiero w wyniku ich zastosowania, skutkiem czego następuje ustalenie tożsamości przedmiotu zastosowanych środków egzekucyjnych.

Wymagane czynności

Zgodnie z dodanym nowelizacją art. 62a u.p.e.a. zbieg egzekucji administracyjnej i sądowej nie wstrzymuje czynności egzekucyjnych (por. także art. 773 § 3 k.p.c.).W sytuacji, gdy prowadzenie łącznie egzekucji należy do sądowego organu egzekucyjnego, organ administracyjny:

sporządza i przekazuje sądowemu organowi egzekucyjnemu odpisy tytułu wykonawczego z oznaczeniem celu, któremu ma służyć, dokumentu zajęcia oraz innych dokumentów niezbędnych do prawidłowego przeprowadzenia egzekucji,

zwraca wierzycielowi niewykorzystaną zaliczkę,

przekazuje sądowemu organowi egzekucyjnemu kwoty uzyskane na skutek zajęcia rzeczy albo prawa majątkowego, do których nastąpił zbieg egzekucji, w przypadku gdy kwoty te nie zostały wypłacone wierzycielowi przed przekazaniem sądowemu organowi wskazanych wyżej odpisów, a także

zawiadamia zobowiązanego lub dłużnika zajętej wierzytelności o przekazaniu egzekucji sądowemu organowi i umorzeniu opłaty za czynność egzekucyjną dokonaną w egzekucji, w której wystąpił zbieg.

Administracyjny organ egzekucyjny powinien opatrzyć odpis tytułu wykonawczego adnotacją o wysokości należnych kosztów egzekucyjnych powstałych w postępowaniu egzekucyjnym, w którym powstał zbieg, a także zakresie, w jakim należność została zaspokojona (art. 62b u.p.e.a.). Taki organ zawiadamia wierzyciela, zobowiązanego i dłużnika zajętej wierzytelności o przekazaniu egzekucji organowi sądowemu (art. 62c u.p.e.a.). Przekazanie egzekucji powoduje, że sądowy organ egzekucyjny prowadzi łącznie egzekucje we właściwym dla niego trybie (art. 773 § 5 k.p.c.).

Natomiast organ administracyjny, który przejął prowadzenie łącznie egzekucji, których dotyczył zbieg, prowadzi je w trybie egzekucji administracyjnej. Na żądanie organu sądowego informuje go o przebiegu egzekucji. Również sądowy organ egzekucyjny, który przejął prowadzenie łącznie egzekucji sądowej i administracyjnej, na żądanie organu administracyjnego, informuje go o przebiegu egzekucji (art. 774 § 2 k.p.c.).

Przykład

Załóżmy, że istnieje podstawa do przekazania egzekucji sądowej administracyjnemu organowi egzekucyjnemu. W takim przypadku, zgodnie z art. 7732 k.p.c., komornik zawiadamia strony, uczestników postępowania i administracyjny organ egzekucyjny o podstawie do przekazania egzekucji. Zawiadomienie komornika podlega zaskarżeniu. Po uprawomocnieniu się tej czynności, komornik ma obowiązek sporządzić i przesłać administracyjnemu organowi egzekucyjnemu:

odpis tytułu wykonawczego z oznaczeniem celu, któremu ma służyć, wysokości dotychczasowych kosztów powstałych w egzekucji oraz zakresu, w jakim roszczenie wierzyciela zostało zaspokojone,

odpis dokumentu zajęcia oraz odpisy innych dokumentów niezbędnych do prawidłowego przeprowadzenia egzekucji,

informację dotyczącą wierzyciela i numeru rachunku bankowego, na który mają być przekazywane wyegzekwowane należności pieniężne.

Zamiast odpisów komornik może przesłać zweryfikowany przez siebie dokument uzyskany z systemu teleinformatycznego.

Komornik zwraca również wierzycielowi niewykorzystaną zaliczkę oraz przekazuje administracyjnemu organowi egzekucyjnemu wyegzekwowane kwoty uzyskane na skutek zajęcia rzeczy albo prawa majątkowego, do których nastąpił zbieg egzekucji i które nie zostały wypłacone wierzycielowi przed sporządzeniem zawiadomienia o podstawie do przekazania egzekucji. Skarga na czynności komornika oraz na zaniechanie przez komornika dokonania czynności przysługuje również administracyjnemu organowi egzekucyjnemu.

Organ administracyjny, który przejął prowadzenie łącznie egzekucji do rzeczy albo prawa majątkowego, zawiadamia zobowiązanego i dłużnika zajętej wierzytelności o wysokości opłaty (art. 62d § 2 u.p.e.a.).

Przykład

Załóżmy, że to administracyjny organ egzekucyjny prowadzi łącznie egzekucje, których dotyczył zbieg. Wysokość opłat za czynności w egzekucji należności pieniężnych, polegające na zajęciu: świadczeń z ubezpieczenia społecznego, wynagrodzenia za pracę, innych wierzytelności pieniężnych lub innych praw majątkowych, a także ruchomości bądź nieruchomości określono w art. 64 § 1 pkt 2-6 u.p.e.a. Przykładowo za zajęcie wynagrodzenia za pracę opłata wynosi 4 proc. egzekwowanej należności, ale nie mniej niż 2 zł 50 gr, a za zajęcie ruchomości - 6 proc. kwoty egzekwowanej należności, ale nie mniej niż 6 zł 80 gr. W razie przejęcia prowadzenia egzekucji sądowej, w wyniku zbiegu egzekucji do tej samej rzeczy albo prawa majątkowego, administracyjny organ egzekucyjny pobiera opłatę za prowadzenie egzekucji we wskazanej wyżej wysokości, określonej w art. 64 § 1 pkt 2-6 u.p.e.a. W podstawie obliczenia opłaty uwzględnia się należności pieniężne wskazane przez sądowy organ egzekucyjny w odpisie tytułu wykonawczego, w tym odsetki z tytułu niezapłacenia należności w terminie (art. 64 § 1a u.p.e.a.).

Natomiast w razie przejęcia prowadzenia łącznie egzekucji przez sądowy organ egzekucyjny, organ administracyjny z urzędu umarza niewyegzekwowane koszty z tytułu opłaty, o której mowa w art. 64 § 1 pkt 2-6 u.p.e.a., naliczonej w egzekucji, w której doszło do zbiegu. Nie wydaje się postanowienia w sprawie umorzenia kosztów egzekucyjnych (art. 64e ust. 4c u.p.e.a.).

Zgodnie z art. 62f u.p.e.a. administracyjny organ egzekucyjny prowadzący łącznie egzekucje kończy, w formie postanowienia, egzekucję sądową z rzeczy albo prawa majątkowego, przejętą od sądowego organu egzekucyjnego, jeżeli jej dalsze prowadzenie jest niemożliwe, niecelowe lub jeżeli jest oczywiste, że nie uzyska się kwoty wyższej od kosztów tej egzekucji. W wydanym postanowieniu administracyjny organ egzekucyjny uchyla również czynności egzekucyjne podjęte w ramach tej egzekucji. Postanowienie doręcza się wierzycielowi, zobowiązanemu, dłużnikowi zajętej wierzytelności oraz sądowemu organowi egzekucyjnemu, od którego przejęto egzekucję. Na postanowienie, o którym mowa powyżej, zażalenie przysługuje wierzycielowi niebędącemu administracyjnym organem egzekucyjnym oraz zobowiązanemu.

Ważne

W razie kolejnego zbiegu egzekucji administracyjnej i sądowej do tej samej rzeczy albo prawa majątkowego egzekucję sądową przejmuje organ administracyjny, który prowadzi łącznie egzekucje w wyniku pierwszego zbiegu (art. 62e u.p.e.a.). Jeżeli natomiast, w wyniku pierwszego zbiegu, egzekucję administracyjną przejął organ sądowy, to przejmuje on również egzekucję w razie kolejnego zbiegu (art. 773 § 6 k.p.c.).

Dokonywanie doręczeń

W dodanym nowelizacją art. 63a u.p.e.a. przewidziano, że doręczenia pomiędzy administracyjnym organem egzekucyjnym a komornikiem dokonuje się z użyciem środków komunikacji elektronicznej. Zastrzeżono także, że minister właściwy do spraw finansów publicznych w porozumieniu z Ministrem Sprawiedliwości oraz ministrem właściwym do spraw informatyzacji określi, w drodze rozporządzenia, sposób sporządzania i dokonywania doręczeń z użyciem środków komunikacji elektronicznej odpisów dokumentów w przypadku wystąpienia zbiegu egzekucji, mając na względzie bezpieczeństwo posługiwania się dokumentami w postaci elektronicznej oraz sprawność i skuteczność egzekucji.

W wykonaniu tej delegacji zostało wydane rozporządzenie Ministra Finansów z 5 września 2016 r. w sprawie sposobu sporządzania i dokonywania doręczeń z użyciem środków komunikacji elektronicznej odpisów dokumentów w przypadku wystąpienia zbiegu egzekucji.

Obowiązki dłużnika

Zgodnie z dodanym nowelizacją art. 69a u.p.e.a. w razie zbiegu egzekucji administracyjnej i sądowej do tej samej rzeczy albo prawa majątkowego, gdy zajęte kwoty nie wystarczają na pokrycie egzekwowanych należności pieniężnych, dłużnik zajętej wierzytelności powinien:

przekazać należność na rzecz tego organu, który pierwszy dokonał zajęcia, a w razie niemożności ustalenia tego pierwszeństwa - na rzecz organu, który dokonał zajęcia na poczet należności pieniężnych w wyższej kwocie,

pod rygorem odpowiedzialności za szkodę, niezwłocznie zawiadomić o zbiegu egzekucji właściwe organy egzekucyjne, wskazując datę doręczenia zawiadomień o zajęciach dokonanych przez te organy i wysokość należności, na poczet których zostały dokonane zajęcia.

Przewidziano także, że w razie zbiegu egzekucji administracyjnej i sądowej do tej samej rzeczy albo prawa majątkowego, gdy zajęte kwoty nie wystarczają na pokrycie egzekwowanych należności pieniężnych, zobowiązany - przy zbiegu egzekucji do ruchomości albo prawa majątkowego, którego warunkiem wykonywania jest posiadanie dokumentu - pod rygorem odpowiedzialności za szkodę, musi niezwłocznie zawiadomić o zbiegu egzekucji właściwe organy egzekucyjne. Również w takim przypadku należy wskazać daty doręczenia zawiadomień o zajęciach dokonanych przez te organy i wysokość należności, na poczet których dokonano tych zajęć.

Anna Puszkarska, radca prawny