Definicję pojęcia „strona" zawarto w art. 28 kodeksu postępowania administracyjnego (dalej k.p.a.). Zgodnie z tym przepisem stroną jest każdy, czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie albo kto żąda czynności organu ze względu na swój interes prawny lub obowiązek. Interes prawny w postępowaniu administracyjnym musi być: osobisty, własny, indywidualny, konkretny, aktualny i dający się obiektywnie stwierdzić. Nie można uzasadniać go przewidywanymi zdarzeniami, które mogą nastąpić w przyszłości (por. m.in. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku z 27 czerwca 2019 r., II SA/Bk 244/19, LEX nr 2699707).

Przykład

Załóżmy, że organ ma wątpliwości co do tego, czy osobie żądającej wszczęcia postępowania przysługuje status strony. Powinien zwrócić się do tej osoby o wyjaśnienia. W orzecznictwie podkreśla się, że tylko przepisy prawa materialnego, stanowiąc podstawę interesu prawnego, stwarzają danej osobie legitymację procesową strony oraz że ta osoba – zgłaszając żądanie wszczęcia postępowania – powinna wykazać swój interes prawny (por. np. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 15 grudnia 1999 r., IV SA 1610/97, LEX nr 48736). Należy jednak pamiętać, że niewskazanie przez osobę żądającą wszczęcia postępowania właściwego przepisu prawa nie oznacza, że nie legitymuje się ona interesem prawnym (por. wyrok NSA z 3 lutego 2011 r., II OSK 206/10, LEX nr 786768). Postępowanie administracyjne ma zapewnić ochronę interesów prawnych stron. Wątpliwości na temat legitymacji danej osoby do udziału w postępowaniu w charakterze strony trzeba więc rozstrzygać na jej korzyść (por. np. wyrok NSA z 29 września 2010 r., II OSK 1481/09, LEX nr 668544). W wyroku NSA z 18 maja 2016 r. (II OSK 2177/14, LEX nr 2108460) podkreślono, że w przypadku, gdy brak interesu prawnego osoby żądającej wszczęcia postępowania nie jest oczywisty i wymaga przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego, organ nie powinien odmawiać wszczęcia postępowania, ale powinien kontynuować je i w jego trakcie ustalić status prawny tej osoby.

Czytaj także: Przedawnienie tylko na zarzut strony

W myśl art. 10 § 1 k.p.a. zasadą jest, że organ musi zapewnić stronom czynny udział w każdym stadium postępowania. Wiąże się z tym m.in. obowiązek organu zawiadomienia wszystkich stron o wszczęciu postępowania (art. 61 § 4 k.p.a.), prawo stron do inicjatywy dowodowej (por. art. 78 k.p.a.), wymóg zawiadamiania stron o planowanym terminie i miejscu przeprowadzania dowodów (por. art. 79 k.p.a.), a także wymóg umożliwienia stronie wypowiedzenia się co do zebranego materiału dowodowego przed rozstrzygnięciem sprawy (por. m.in. art. 81 k.p.a.). Na każdym etapie postępowania organ powinien czuwać nad tym, aby w postępowaniu brały udział wszystkie podmioty będące stronami (por. np. wyrok NSA z 2 czerwca 2009 r., II OSK 908/08, LEX nr 561990).

Wniesienie odwołania

W myśl art. 129 § 2 k.p.a. odwołanie wnosi się w terminie 14 dni od dnia doręczenia decyzji stronie, a gdy decyzja została ogłoszona ustnie – od dnia jej ogłoszenia stronie. Przyjmuje się jednak, że odwołanie może wnieść także osoba, która w ogóle nie brała udziału w postępowaniu i której w związku z tym nie doręczono decyzji. Dla takiej strony termin do wniesienia odwołania upływa wraz z upływem terminu dla tej strony, której decyzję w sprawie doręczono najpóźniej (por. np. wyrok WSA w Krakowie z  27 lutego 2019 r., II SA/Kr 1494/18, LEX nr 2633833).

Przykład

Organ błędnie przyjął, że w sprawie są tylko dwie strony, w związku z czym trzecia z nich w ogóle nie brała udziału w postępowaniu i nie doręczono jej decyzji. Załóżmy, że pozostałym stronom decyzja została doręczona odpowiednio 17 i 20 września br. W takim przypadku strona, która nie brała udziału w postępowaniu, może wnieść odwołanie w terminie przewidzianym dla tej z dwóch pozostałych stron, której decyzję doręczono później, czyli ma na to czas do 4 października.

W orzecznictwie podnosi się, że także strona pozbawiona udziału w sprawie, może domagać się przywrócenia terminu do wniesienia odwołania. Zgodnie z wyrokiem WSA w Olsztynie z 6 sierpnia 2019 r. (II SA/Ol 401/19, LEX nr 2704649) w przypadku tej strony usprawiedliwieniem uchybienia terminowi nie może być brak doręczenia decyzji. Strona, której nie doręczono decyzji, może jednak uzasadniać wniosek o przywrócenie terminu innymi niż niedoręczenie decyzji nadzwyczajnymi przeszkodami, które uniemożliwiły jej wniesienie odwołania w terminie przewidzianym dla innej strony postępowania i mającym zastosowanie do strony, która nie brała udziału w postępowaniu (np. chorobą trwającą w okresie, w którym trzeba było wnieść odwołanie).

Podanie o wznowienie postępowania

Zgodnie z art. 145 § 1 pkt 4 k.p.a. w sprawie zakończonej już ostateczną decyzją wznawia się postępowanie, jeżeli strona bez własnej winy nie brała udziału w postępowaniu. Przyjmuje się, że „strona nie brała udziału w postępowaniu" nie tylko wtedy, gdy nie brała udziału w postępowaniu jako takim, ale i wtedy, gdy nie brała udziału w czynnościach istotnych dla postępowania (por. np. wyrok WSA w Warszawie z 25 kwietnia 2019 r., VII SA/Wa 2319/18, LEX nr 2677180). Strona nie musi wykazywać, że brak udziału w postępowaniu spowodował dla niej szkodę (por. wyrok NSA w Warszawie z 11 kwietnia 2000 r., II SA 136/00, LEX nr 56619).

Wznowienie postępowania z tej przyczyny następuje tylko na żądanie strony (por. art. 147 k.p.a.).

Podanie o wznowienie należy wnieść do organu, który wydał w sprawie decyzję w I instancji, w terminie miesiąca od dnia, w którym strona dowiedziała się o decyzji (por. art. 148 k.p.a.). Zwrot „strona dowiedziała się o decyzji" należy rozumieć w ten sposób, że strona uzyskała informacje pozwalające na zidentyfikowanie decyzji, której jej nie doręczono, w stopniu pozwalającym na sformułowanie żądania wznowienia postępowania. Chodzi tu więc o takie dane, jak nazwa organu, który wydał decyzję i sposób rozstrzygnięcia sprawy (por. np. wyrok NSA z 6 czerwca 2019 r., I OSK 2396/18, LEX nr 2680091).

Autorka jest radcą prawnym

Podstawa prawna: art. 10, art. 28, art. 129, art. 145 § 1 pkt 4, art. 146-152 ustawy z 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn. DzU z 2018 r. poz. 2096 ze zm.)