Uchwałą z 1987 r. Wojewódzkiej Rady Narodowej w Katowicach, ul. Rynek oraz ul. Artura Grottgera w Rybniku zostały zaliczone do kategorii dróg publicznych - gminnych oraz lokalnych miejskich. Na podstawie ustawy z 1998 r. – Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną, dotychczasowe drogi gminne i lokalne miejskie, wśród nich wspomniane ulice, stały się z dniem 1 stycznia 1999 r. drogami gminnymi. Utrzymały ten statut aż do podjęcia w 2016 r. dwóch analogicznych uchwał Rady Miasta Rybnika w sprawie pozbawienia obu ulic kategorii dróg gminnych i zaliczenia ich w całości do kategorii dróg wewnętrznych.

Czytaj także: Finansowanie remontu dróg wewnętrznych

Ustawowy warunek

Uchwały były lakoniczne, opatrzone jedynie graficznym załącznikiem, obrazującym przebieg obu dróg. Mimo to wojewoda śląski nie pospieszył się z rozstrzygnięciem nadzorczym, i dopiero pod koniec maja 2018 r. zaskarżył obie uchwały do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach. Domagając się stwierdzenia ich nieważności, argumentował, że są one sprzeczne z art. 10 ust. 3 ustawy o drogach publicznych. Zgodnie z tym przepisem, pozbawienie drogi dotychczasowej kategorii, z wyjątkiem wyłączenia jej z użytkowania, jest możliwe jedynie przy jednoczesnym zaliczeniu takiej drogi do nowej kategorii. Tymczasem obie ulice nie zostały zaliczone do żadnej nowej kategorii dróg publicznych, ani nie wyłączono ich z użytkowania.

Drogi publiczne to drogi krajowe, wojewódzkie, powiatowe i drogi gminne. Natomiast drogi wewnętrzne, do których Rada Miasta Rybnika zaliczyła obie ulice, to drogi, drogi rowerowe, parkingi oraz place przeznaczone do ruchu pojazdów. Nie stanowią żadnej z kategorii dróg publicznych, i nie są zlokalizowane w pasie drogowym. Ustawodawcy, który połączył możliwość pozbawienia drogi kategorii drogi publicznej z równoczesnym zaliczeniem jej do nowej kategorii dróg, zależało na tym, ażeby nie dopuścić do sytuacji, w której – pomimo, że dana droga nie zmienia swej funkcji – zostaje pozbawiona statusu drogi publicznej – stwierdził wojewoda.

W ślepym zaułku

Polemizując z tym stanowiskiem, pełnomocnik Gminy Rybnik przedstawił różną sytuację obu ulic. Ze względu na swój charakter i zagospodarowanie oraz ograniczenia wjazdu pojazdów, ul. Rynek nie spełnia warunku ogólnodostępności, niezbędnego dla drogi publicznej. Nie ma wydzielonej jezdni, chodników i poboczy. Stanowi centralny plac miasta, z fontanną, ławkami i ogródkami gastronomicznymi. Tu odbywają się jarmarki, wystawy, wypoczywają mieszkańcy i przeważają piesi. Natomiast w sprawie ul. Artura Grottgera, Gmina Rybnik jeszcze w 2007 r. wystąpiła do wojewody śląskiego o uregulowanie jej stanu prawnego. Wojewoda odmówił jednak komunalizacji działki, stanowiącej jej część, która nie była, i nie jest drogą ogólnodostępną. Jest to fragment zakończonej ślepo drogi wewnętrznej, z zakazem ruchu wszelkich pojazdów, z wyjątkiem należących do mieszkańców ul. Grottgera. Droga została utwardzona przez właścicieli przyległych posesji, i przez nich też jest utrzymywana. Gmina nie może jej nabyć w ramach dobrowolnej umowy sprzedaży, z powodu braku zgody właścicieli. A ponieważ działki, na których znajduje się ul. Grottgera, nie są ogólnie dostępne i nie pozostają we władaniu publiczno-prawnym, ulica ta nie spełnia warunków drogi publicznej. Ale ponieważ nie została fizycznie zlikwidowana i nadal służy mieszkańcom, jako droga dojazdowa do przyległych nieruchomości, nie można jej wyłączyć z użytkowania. Nie można jej jednak zaliczyć do innej kategorii dróg publicznych, ponieważ stanowi własność osób fizycznych. Dlatego może być jedynie drogą wewnętrzną.

Uzasadniona skarga

WSA w Gliwicach uznał skargę wojewody za uzasadnioną. Sąd podkreślił, że ustawodawca w sposób celowy ograniczył możliwość pozbawienia drogi publicznej dotychczasowej kategorii, uzależniając to od nadania takiej drodze innej kategorii. W przypadku ul. Rynek powodem przekształcenia jej w drogę wewnętrzną stał się fakt, że w sensie funkcjonalnym nie jest drogą publiczną. Ulicę Grottgera pozbawiono kategorii drogi publicznej i przekształcono w drogę wewnętrzną z uwagi na fakt, że jest usytuowana na prywatnych gruntach. Ale ponieważ pozostaje aktualna uchwała Wojewódzkiej Rady Narodowej w Katowicach o zaliczeniu ul. Grottgera do dróg gminnych, pozbawienie jej takiej kategorii może nastąpić - analogicznie jak w przypadku ul. Rynek – na zasadach określonych w art. 10 ust. 3 ustawy o drogach publicznych.

Drogi wewnętrzne nie mają jednak statusu dróg publicznych, i nadanie im takiego charakteru przebiega w innym trybie niż przewidziany w ustawie o drogach publicznych. Decyzję w tej sprawie podejmuje właściciel nieruchomości, czyli w przypadku ul. Grottgera właściciele nieruchomości, wchodzących w skład tej drogi. Dlatego Rada Miasta nie mogła pozbawić tej ulicy kategorii drogi gminnej i zaliczyć ją do dróg wewnętrznych. Natomiast pozbawienie ul. Rynek statusu drogi publicznej wymagało jednoczesnego zaliczenia jej do innej kategorii drogi publicznej. Zaliczenie do grupy dróg wewnętrznych, niemających statusu drogi publicznej, nie stanowi „zaliczenia", o jakim mówi art. 10 ust. 3 ustawy o drogach publicznych. Nie może to też nastąpić w formie aktu prawa miejscowego – orzekł sąd.

sygnatura akt:II SA/Gl 451/18