SB wykorzystała arcybiskupa?

W Instytucie Pamięci Narodowej nie ma teczek abp. Józefa Kowalczyka. Zachowało się jednak kilka zapisów ewidencyjnych i protokół zniszczeń jego teczek. Wskazują na zainteresowanie PRL-owskiego wywiadu osobą obecnego nuncjusza apostolskiego.

Z dokumentów nie wynika jednoznacznie, czy taka współpraca istniała. A jeśli tak, to czy miała charakter świadomy.

Najważniejszym z nich jest wypis z dziennika rejestracyjnego Departamentu I MSW. Pod pozycją 14902 abp Kowalczyk został zarejestrowany jako kontakt informacyjny o pseudonimie Cappino (element stroju liturgicznego: wąski pasek materiału nakładany na rodzaj kołnierza szaty diakona, używany też przez biskupów). Rejestracja w tym dzienniku świadczy, że duchowny był wykorzystywany przez wywiad PRL.

Kategoria kontakt informacyjny była stosowana rzadko i tylko w stosunku do osób, które przebywały za granicą (na ogół cudzoziemców). Używano jej także w stosunku do Polaków przebywających poza krajem długo lub mieszkających za granicą.

– Kontakt informacyjny to jedna z kategorii osobowych źródeł informacji. Określenie, czy współpraca miała charakter świadomy, jest możliwe tylko po zapoznaniu się z teczką – mówi „Rz” Filip Musiał z krakowskiego IPN, uchodzący za najlepszego specjalistę od metod pracy SB.

To nie jest możliwe. Dokumenty KI „Cappino” zniszczono 3 stycznia 1990 r. W zachowanym w IPN „Postanowieniu o zniszczeniu akt sprawy czynnej” Departamentu I czytamy: „w/wym. pozostawał od 1971 w zainteresowaniu Dep. I MSW w związku ze swoim pobytem we Włoszech. Z uwagi na objęcie stanowiska nuncjusza przez figuranta, wnoszę o zniszczenie całości materiałów z powodu ich nieprzydatności operacyjnej”. Decyzję zatwierdził wicedyrektor departamentu płk Bronisław Zych. Notatka ta nie przesądza, w jakim charakterze arcybiskup spotykał się z oficerami SB. Określenie mianem figuranta, które stosowano w stosunku do osób rozpracowywanych, także niczego nie rozstrzyga. SB uważało za element obcy i podlegający rozpracowaniu nawet wyjątkowo gorliwych agentów.

Komisja Historyczna badająca przeszłość hierarchów nie ujawniła do tej pory swojego sprawozdania. 11 listopada 2007 r. wydała tylko lakoniczny komunikat, że wśród członków episkopatu nie było agentów.Oświadczenie wydał za to wczoraj zespół pięciu kościelnych ekspertów duchownych i świeckich. Stwierdza, że funkcjonariusze tajnych służb specjalnych PRL potraktowali ks. Józefa Kowalczyka jako Kontakt Informacyjny. Eksperci twierdzą, że stało się to bez jego wiedzy i zgody w czasie, gdy pracował w Watykanie i prowadził oficjalne rozmowy z przedstawicielami władz PRL. Komisja powołuje się na materiały zachowane w archiwach IPN.

Jan Żaryn z IPN do oświadczenia zespołu ekspertów odnosi się z dystansem. – Ja bym to bardziej zniuansował. Same zapisy ewidencyjne mówiące, że ktoś został zakwalifikowany jako kontakt informacyjny, nie pozwalają na sformułowanie opinii, że dana osoba podjęła realną współpracę z SB. Jednak z całą pewnością nie jest też tak, że kategoria kontaktu informacyjnego była nadawana ludziom, którzy nie podejmowali współpracy, a coś takiego może sugerować dokument wydany przez kościelny zespół ekspertów – mówi „Rz”.

Według ekspertów dokumenty mogą świadczyć o inwigilowaniu przez SB ks. Józefa Kowalczyka od 1963 r. Jak ustaliła „Rz”, Kościół otrzymał je od IPN ponad rok temu. Oświadczenie zespołu kościelnych ekspertów i wczorajszy wywiad arcybiskupa dla KAI były reakcją na udzielenie przez IPN zgody dziennikarzowi „Rz” na wgląd do zapisów dotyczących ks. Kowalczyka.

[ramka][b]Wrócił z Rzymu jako nuncjusz[/b]

Abp Józef Kowalczyk jest nuncjuszem apostolskim w Polsce od sierpnia 1989 roku. Do kraju wrócił po 24 latach pobytu w Rzymie. Był jednym z najbliższych współpracowników Jana Pawła II.