Wtedy na Ruś przybywali kupcy z sąsiedniego państwa, jak i tzw. służba przy dworach książąt kijowskich, halickich, włodzimierskich. Z celami misyjnymi przybywały także osoby duchowne. Ponadto nie sposób nie wspomnieć częstych związków matrymonialnych pomiędzy książętami. Znane też wypadki osiedlenia przez kijowskiego władcę Jarosława Mądrego na początku lat 30. XI w. jeńców polskich wewnątrz swojego państwa.
Następnym etapem osiedlenia się elementu polskiego wśród ludności rusko-ukraińskiej było zagarnięcie przez Kazimierza III oraz jego następców ziem Rusi Halickiej i hojne rozdawanie licznych majątków swojej szlachcie. Ta ostatnia sprowadzała liczne masy chłopstwa z Małopolski i osiedlała ich w swoich gospodarstwach. Najwięcej ziemi otrzymały rody Odrowążów, Buczackich, Sieniawskich, Jałowieckich, Lanckorońskich i Potockich. Do miast tak istniejących, jak i nowo powstałych na prawie magdeburskim, sprowadzano polskich, a także niemieckich i ormiańskich kupców i rzemieślników. Poza naturalnymi bogactwami ziemi halickiej Polaków przyciągało tutaj otrzymywanie licznych ulg podatkowo-rentowych.
Pod wpływami polsko-katolickimi odbywało się z czasem spolszczenie szlachty ruskiej. Natomiast chłopstwo polskie, a nawet tzw. drobna szlachta, przyjmowało językowo-kulturowe zwyczaje liczniejszej ludności ruskiej. Tylko przynależność religijna pozostawała granicą zachowującą ich narodową przynależność. Wyznawców obrządku rzymskokatolickiego jednoznacznie traktowano jako Polaków. Kościół rzymskokatolicki towarzyszył zawsze Polakom w ich przenikaniu na wschód. W 1412 r. we Lwowie powstało arcybiskupstwo, a w Chełmie, Włodzimierzu Wołyńskim, Przemyśłu i Łucku, a w XV w. i w Kijowie, Kamieńcu Podolskim – biskupstwa katolickie. Liczne katolickie zakony tutaj też otrzymywały pole do działania jak i dary, przywileje od królów polskich, właścicieli ziemskich.
W tym czasie mają miejsce także, nieliczne co prawda, przenikania polskiego elementu, drogą kupowania, zastawy, ożenków, na Wołyń i Kijowszczyznę, należące do Wielkiego Księstwa Litewskiego. W miarę zbliżenia pomiędzy nim i Polską ludność polska zwiększa swoją liczebność. Najazd mongolski na ziemie ruskie i ich spustoszenie w XIII w. trwało dalej w XIV – XV w., kiedy miały miejsce regularne wypady Tatarów krymskich, po których tereny południowe się wyludniały. Osłabiona Ruś stała się celem ekspansji Polski, która mogła siłą oręża przeciwstawić się tym zagrożeniom. Rozwój gospodarczy, przede wszystkim rolnictwa i handlu, spowodował umocnienie elementu polskiego w miastach i w dworach magnackich, które także stały się miejscami rozwoju kultury polskiej i sztuki.
Przełomowym momentem w kolonizacji przez Polaków ziem ukraińskich była bez wątpienia unia lubelska w 1569 r., w rezultacie której poprzez zjednoczenie Polski z Wielkim Księstwem Litewskim powstała Rzeczpospolita. Korona Polska otrzymała we władanie Wołyń, Kijowszczyznę i Bracławszczyznę. Polska narzuciła swój ustrój społeczny, państwowy i prawny na ziemiach ukraińskich. Monopol władzy stanu szlacheckiego, przedstawiciele którego dostawali wielkie połacie ziemi za służbę królowi, decyzją sejmu, kupowaniem lub zagarnięciem. Do nowych posiadłości sprowadzano tak z centralnej Polski, jak i z Galicji poddanych chłopów, Żydów, służbę dworską i wojskową.
