Faceci mają kompleks Odysa

[b]Rz: [/b] Historię rodziny antycznego Odysa można opowiedzieć w prosty sposób: ojciec wyjechał na wojnę, wokół jego żony Penelopy pojawiło się wielu adoratorów, syn Telemach cierpi z powodu rodziców, nie może się odnaleźć. A co pana zainteresowało?

[wyimek] [b][link=http://www.rp.pl/artykul/9147,438874_Europejski_mit_Odysa.html]Zobacz na tv.rp.pl[/link][/b][/wyimek]

[b]Grzegorz Jarzyna:[/b] Odys to postać, z którą wiąże się kanon męskości. W starożytności homerycki bohater stał się wzorem męskich cnót – odwagi, skuteczności. Ale także przebiegłości. Wymyślił przecież konia trojańskiego, a dzięki niemu Grecy dostali się do miasta i nocą dokonali rzezi. Ten podstęp i także mord zalotników żony Penelopy wyniosły go na ołtarze historii.

[b] Stał się wzorem mężczyzny, ale wywołał też dramat rodzinny.[/b]

Dlatego chciałem spojrzeć na "Odyseję" z perspektywy żony Penelopy i syna Telemacha. Jak wiadomo Odysa nie było w domu przez 20 lat, ale tylko dziesięć spędził pod Troją, resztę – razem z boginiami Kirke i Kalypso. Powrót i spotkanie po latach jest zderzeniem zmienionej świadomości bohaterów – ich czas płynął inaczej. Zainteresowało mnie, co Odys ma do powiedzenia swojemu synowi, który nie może go pamiętać. Jak po latach odnajduje się wśród najbliższych.

[b]Rzecz dzieje się współcześnie. Czy mimo wieków tradycji chrześcijańskiej antyczne wzorce okazały się silniejsze? [/b]

Nasi chrześcijańscy przodkowie także zabijali w imię Boga. To chyba kwestia męskiego genotypu, który jest odporny na czas.

[b]W pana tekście bogowie się skarżą, że ludzie mieszają ich do swoich porachunków. [/b]

Z uczłowieczaniem bogów wiąże się tragiczny paradoks: bóg upodobniony do człowieka staje się śmiertelny, w "Królu mrówek" Zbigniewa Herberta antyczni bogowie się skarżą, że nikt już ich nie wielbi, bo zbytnio upodobnili się do ludzi.

[b]Gdzie jeszcze szukał pan inspiracji do teatralnego scenariusza?[/b]

Tekstów o Odysie są tysiące, ale moją uwagę zwrócił przede wszystkim "Powrót Odysa" Stanisława Wyspiańskiego – wyjątkowy na tle światowej literatury. Pokazuje, że Odys wyszedł z domu naznaczony ojcowską klątwą, skłócony z Leartesem, co zaciążyło na jego życiu i losach.

[b]Pogłębił pan ten wątek, pokazując, że duch wojny rodzi się w rodzinie, jeśli jej relacje zatruwa konflikt ojca i syna. [/b]

Spór rozgrywa się pomiędzy trzema pokoleniami: Leartesem, Odysem, Telemachem, czyli dziadkiem, ojcem i synem. Homer napisał, że cnotą syna jest przewyższyć ojca, być lepszym od niego. To źródło zaciętości i morderczej rywalizacji.

[b]Co z kobietami? [/b]

Odys, mitologizując swój męski świat, chce obcować tylko z boginiami: piękna – Kirke i Kalypso, albo wojny – Ateną. Penelopa jest skazana na towarzystwo frajerów. Odyseusz chce tylko kobiet pomnikowych – nadzwyczajnie pięknych bądź niewyobrażalnie niebezpiecznych. Nie wystarcza mu rywalizacja z mężczyznami.

[b]Dziś panowie znajdują spełnienie swoich chorobliwych ambicji głównie w polityce i biznesie. [/b]

Właściwie można zacząć mówić o kompleksie Odysa. Kreują sztucznych bogów, którzy są potrzebni jako alibi w nieczystej grze.

[b]To jaki, pana zdaniem, powinienem być normalny mężczyzna? [/b]

Otwarty na świat. Umiejący zwyciężać, ale i rezygnować.

[b] A pan potrafi? [/b]

Ja? Ja nic nie potrafię! Pływam gdzieś. Nawet, nie wiem gdzie...

[b]Chyba jest pan Odysem, od 20 lat wciąż w podróży. Sprawdza się pan? [/b]

To nie są podboje. Pokazuję spektakle.

[b] Potrafiłby pan prowadzić osiadły tryb życia? [/b]

Odkąd zacząłem podróżować, ciągle mnie gdzieś ciągnie. Pewnie takie jest moje przeznaczenie. [b]

Jak długo udaje się panu wytrzymać w jednym miejscu? [/b]

Niedługo. Dużo podróżuję ze spektaklami, często reżyseruję za granicą. Teraz jest mi łatwiej, bo pracuję z życiową partnerką Jacqueline Sobiszewski. Mamy podróżnicze natury i tam, gdzie jesteśmy – jest nasz dom. Rozmawiamy o koncepcji przedstawień. W Zagłębiu Ruhry towarzyszy nam także polski zespół wyjątkowych ludzi, w tym aktorzy – Kasia Herman, Sandra Korzeniak, Jan Peszek i Marcin Czarnik, bez których moja teatralna podróż byłaby niemożliwa.

[b]Czy myśląc o relacjach między Leartesem, Odysem i Telemachem, inspirował się pan rodzinnymi doświadczeniami? [/b]

Nie. Ale to ważny temat powojennej Europy. Myślę, że agresja, chęć dominacji, dążenie do uzależniania, przez nasze pokolenie, obecnych czterdziestolatków, były dziedziczone od ojców i dziadków. Nieświadomie. Zdaliśmy sobie z tego sprawę dopiero jako ludzie dorośli. W wieku średnim pomaga to zrozumieć młodsze pokolenie i patrzeć na świat z perspektywy syna. Inaczej dochodzi do dramatów.

[b]

A reżyser powinien być dla aktorów ojcem sprawiedliwym czy dominującym, wampirycznym? [/b]

Trudno porównać rolę reżysera i ojca. Artysta się odsłania, dąży do szczerej wypowiedzi. Zależy mi na tym, żeby była mocna i dotarła do widzów, bo wierzę, że może być dla nich pomocna, zmienić coś istotnego w ich postrzeganiu rzeczywistości.