Technologie krytyczne to rozwiązania o strategicznym znaczeniu dla gospodarki i jakości życia obywateli. To one pozwalają Europie samodzielnie wytwarzać leki, nowoczesne urządzenia, komponenty cyfrowe czy czystą energię. Dzięki nim Europa może rozwijać się szybciej i konkurować z największymi gospodarkami świata.
Siła na trudne czasy
Ich znaczenie jeszcze wyraźniej pokazuje obecna sytuacja geopolityczna. Wojna w Ukrainie, ograniczanie ruchu na granicy z Białorusią, konkurencja handlowa z Chinami czy amerykańskie cła pokazują, jak łatwo globalne zawirowania mogą zagrozić dostawom surowców i zaawansowanych technologii. Europa nie chce być w takiej sytuacji zależna od innych. Własne badania i produkcja to gwarancja bezpieczeństwa i odporności gospodarki. To także sposób na to, by w kryzysowych chwilach nie oglądać się na decyzje innych, ale działać samodzielnie.
Technologie krytyczne są również motorem konkurencyjności. Kto pierwszy je opracuje i wdroży, ten zdobywa przewagę na dekady. Dlatego inwestowanie w biotechnologię, cyfryzację czy czystą energię to inwestowanie w przyszły dobrobyt i silną pozycję Europy na świecie. Jednocześnie to narzędzie do realizacji strategicznych celów – neutralności klimatycznej i cyfrowej niezależności.
Europa stawia na cyfrową niezależność – chce mieć własne rozwiązania w kluczowych obszarach, takich jak sztuczna inteligencja, chmura obliczeniowa czy sieci telekomunikacyjne. Chodzi o to, by dane obywateli i firm były bezpieczne i przetwarzane w Europie, a gospodarka nie była w pełni uzależniona od dostawców technologii z USA czy Chin.
Rozwój technologii krytycznych oznacza także nowe, dobrze płatne miejsca pracy i większe możliwości dla naukowców. Badania szybciej przekładają się na praktyczne rozwiązania, a współpraca nauki i biznesu wzmacnia całą gospodarkę. W niestabilnym świecie, gdzie kolejne kryzysy mogą pojawić się nagle, technologie krytyczne stają się tarczą ochronną – pozwalają reagować szybciej i skuteczniej, niezależnie od tego, czy chodzi o energię, zdrowie czy bezpieczeństwo.
Technologie o podwójnym zastosowaniu – podwójna korzyść
Szczególną rolę odgrywają technologie o podwójnym zastosowaniu, czyli takie, które mogą służyć zarówno celom cywilnym, jak i wojskowym. Rozwiązania opracowane dla rynku cywilnego, na przykład w dziedzinie cyfryzacji, sztucznej inteligencji, biotechnologii czy opracowywania nowych materiałów, często znajdują zastosowanie także w obronności. Dzięki temu Europa buduje jednocześnie innowacyjną gospodarkę i wzmacnia swoje bezpieczeństwo.
Fot. eakgrungenerd – Adobe Stock
Fundusze dla innowatorów
Unia Europejska wspiera rozwój technologii krytycznych w ramach Funduszu Wsparcia Technologii Krytycznych, który w Polsce realizowany jest jako piąty priorytet programu Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki. Środki można przeznaczyć na dwa rodzaje projektów. Z jednej strony na finansowanie mogą liczyć projekty badawczo-rozwojowe, które prowadzą do przełomowych odkryć i odpowiadają na potrzeby rynku. Z drugiej strony projekty inwestycyjne, które obejmują tworzenie nowych zakładów i linii produkcyjnych, a także rozbudowę już istniejących fabryk. Dzięki temu w Polsce mogą powstawać produkty, których dotąd tu nie wytwarzano albo których produkowano za mało. Instytucjami odpowiedzialnymi za konkursy są odpowiednio dla pierwszego rodzaju projektów Narodowe Centrum Badań i Rozwoju (NCBR), a dla drugiego – Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP) w przypadku firm i NCBR dla firm i konsorcjów.
Pierwsze konkursy na zdrowie
Pierwsze konkursy w ramach funduszu już się zakończyły i dotyczyły między innymi biotechnologii. Będą wspierały projekty związane z wytwarzaniem produktów leczniczych i ich składników, które znalazły się w unijnym wykazie produktów o krytycznym znaczeniu. To ważne, ponieważ część leków używanych w Polsce oparta jest o składniki produkowane poza Europą. Inwestycje sfinansowane dzięki tym unijnym środkom pozwolą zabezpieczyć nasze zdrowie.
Kolejne szanse
Obecnie trwają konkursy, które dają nowe możliwości dla przedsiębiorstw, a także konsorcjów firm z ośrodkami badawczymi i NGO, realizujących projekty w trzech kluczowych obszarach: Cleantech, Digital oraz Deeptech.
I tak, obszar Cleantech obejmuje innowacyjne rozwiązania służące ochronie środowiska i efektywnemu wykorzystaniu zasobów. Projekty w tym sektorze mogą dotyczyć odnawialnych źródeł energii (takich jak energia słoneczna, wiatrowa czy geotermalna), produkcji i magazynowania wodoru, baterii i akumulatorów, recyklingu oraz gospodarki o obiegu zamkniętym. W Cleantech mieszczą się również projekty związane z wychwytywaniem, składowaniem i wykorzystaniem dwutlenku węgla oraz poprawą efektywności energetycznej w różnych sektorach gospodarki.
Obszar Digital obejmuje technologie cyfrowe i procesy transformacji cyfrowej. W tym obszarze znajdują się m.in. rozwiązania oparte na sztucznej inteligencji, analiza dużych zbiorów danych, automatyzacja procesów, cyfrowe platformy i infrastruktura IT. Digital pozwala firmom zwiększać wydajność, wprowadzać innowacyjne produkty i usługi oraz szybciej reagować na zmieniające się potrzeby rynku.
Obszar Deeptech, czyli technologie głębokiej innowacji, to rozwiązania oparte na najnowszych odkryciach naukowych i inżynieryjnych. Ich rozwój wymaga intensywnych badań, często prowadzonych w konsorcjach firm i ośrodków naukowych, oraz dłuższego czasu, zanim trafią na rynek. Do tego obszaru zalicza się m.in. sztuczną inteligencję, robotykę, technologie kwantowe, półprzewodniki, fotonikę czy zaawansowane materiały. To technologie, które mogą nie tylko usprawnić gospodarkę, ale wręcz zdefiniować na nowo całe branże i zapewnić Europie przewagę konkurencyjną w przyszłości.
Projekty ze wszystkich 3 obszarów mogą być realizowane w ramach dwóch ścieżek. Ścieżka A jest przeznaczona dla wprowadzających nowe, przełomowe rozwiązania na rynek. Ścieżka B koncentruje się na projektach wzmacniających strategiczną niezależność Europy, a więc mniejszej zależności od importu, rozwijaniu lokalnych zdolności, zabezpieczaniu surowców lub technologii krytycznych.
Nabory w ramach funduszu są otwarte zarówno dla pojedynczych przedsiębiorstw, jak i konsorcjów, w skład których mogą wchodzić firmy, ośrodki badawcze oraz organizacje pozarządowe. W PARP o wsparcie mogą wystąpić tylko firmy, w NCBR pojedyncze firmy i konsorcja. W przypadku konsorcjum bez dużej firmy, minimalne koszty kwalifikowane mogą wynieść minimum 7 mln zł. W przypadku projektu realizowanego samodzielnie minimalna wartość kosztów kwalifikowanych projektu wynosi dla MŚP – 7 mln zł, a dla dużych przedsiębiorstw – 10 mln zł. W przypadku projektu realizowanego w konsorcjum bez udziału dużego przedsiębiorstwa minimalna wartość projektu to 7 mln zł, a z jego udziałem 10 mln zł. Wartość dofinansowania nie może przekroczyć 140 mln na cały projekt.
Aktualny nabór w obszarze Cleantech dla ścieżki A trwa do 21 października, a kolejny będzie trwał do 14 listopada. Natomiast dla ścieżki B najbliższe nabory zakończą się 21 października i 12 listopada. W obszarze Digital i Deeptech najbliższa ścieżka A potrwa do 29 października, a ścieżka B do 22 października. Budżet każdego konkursu wynosi około 150 milionów złotych. Szczegółowe informacje oraz dokumentację naborów można znaleźć na stronach Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości oraz Narodowego Centrum Badań i Rozwoju.
Fot. Gorodenkoff – Adobe Stock
Prawie 4 mld zł na rozwój
Na wsparcie rozwoju technologii krytycznych przeznaczono prawie 4 miliardy złotych. Tylko w 2025 roku ogłoszone zostaną konkursy o wartości 1,84 miliarda złotych, co stanowi niemal połowę całej puli. To ogromna szansa zarówno dla firm, ośrodków badawczych, jak i organizacji pozarządowych. To także największa w historii szansa na rozwój krytycznych technologii w Polsce.
Dołącz do nich!
Fundusz Wsparcia Technologii Krytycznych to nie tylko dofinansowanie projektów. To inwestycja w przyszłość firm i Europy. Dzięki niemu przedsiębiorstwa mogą tworzyć nowe produkty i zdobywać zagraniczne rynki, a naukowcy mają możliwość rozwijać przełomowe badania i szybciej wprowadzać nowe rozwiązania w życie. To także okazja, by połączyć siły nauki i biznesu i wspólnie budować nowoczesną, silną i bezpieczną gospodarkę europejską.
