Anna Słojewska z Brukseli
W najbliższą sobotę, 29 kwietnia, w Brukseli odbędzie się nadzwyczajny szczyt UE dotyczący Brexitu. Przywódcy 27 państw mają na nim przyjąć wytyczne do mandatu negocjacyjnego, którego szczegóły będą dopracowane w ciągu kolejnych tygodni.
Po wyborach w Wielkiej Brytanii 8 czerwca i ukonstytuowaniu się nowego rządu rozpoczną się negocjacje o warunkach wyjścia Wielkiej Brytanii z UE. Natomiast już w sobotę zostanie jasno powiedziane, że dwie ważne unijne agencje, obecnie z siedzibą w Londynie, będą przeniesione do innych miast UE, choć raczej nie poznamy jeszcze dokładnej ich lokalizacji.
Rzecz wydawałoby się oczywista – trudno, żeby jakakolwiek unijna agencja miała siedzibę poza granicami UE, a przecież w takiej sytuacji znajdzie się Wielka Brytania po Brexicie. Nieoczekiwanie jednak minister ds. Brexitu David Davis w wypowiedzi dla brytyjskich mediów kilka dni temu sugerował, że przeniesienie agencji będzie dopiero przedmiotem negocjacji. Tak jakby Wielka Brytania mogła zatrzymać dwie instytucje lub uzyskać w negocjacjach jakieś ustępstwa za ich oddanie.
Koszty przeprowadzki
Stanowisko Brukseli w tej sprawie jest jednak jasne. Londyn nie tylko musi się z nimi pożegnać, ale dodatkowo zapłacić za ich przeniesienie do innych państw UE. – Wielka Brytania opuszcza Unię i nie będzie miała nic do powiedzenia w sprawie lokalizacji unijnych agencji – powiedział rzecznik Komisji Europejskiej Margaritis Schinas.
Chodzi o unijną Agencję ds. Leków (EMA) i Europejski Urząd Nadzoru Bankowego (EBA). To dwie z 34 agencji, których zadaniem jest wspieranie unijnych instytucji w realizacji różnych polityk. Akurat te dwie są wyjątkowo ważne. EBA ma stosunkowo niewielki staż, powstała w 2011 roku w reakcji na kryzys finansowy i ma dbać o stabilność systemu bankowego w UE. Dla Brytyjczyków pozyskanie EBA było szczególnie ważne, bo się obawiali, że zdominowana przez strefę euro UE będzie mniej czuła na interesy banków z krajów nieposługujących się wspólną walutą. EBA zatrudnia 150 osób. Ale prawdziwym skarbem, jest EMA, czyli agencja ds. leków. Zatrudnia blisko 900 osób, co sprawia, że jest jedną z największych unijnych agencji. Co roku z jej powodu do Londynu przyjeżdża 36 tysięcy osób. To naukowcy, eksperci narodowi, urzędnicy, przedstawiciele przemysłu farmaceutycznego, czyli wszyscy, którzy mają coś do powiedzenia w biznesie lekowym. Bo EMA ma ogromną władzę: dopuszcza na unijny rynek wszystkie leki dla ludzi i dla zwierząt.
Polska nie jest faworytem
Nic dziwnego, że utworzyła się już długa kolejka chętnych do przejęcia tych instytucji. Ich goszczenie to prestiż, ale też wymierne korzyści ekonomiczne, w postaci zatrudnionych pracowników i ich rodzin, przyjeżdżających regularnie interesantów, a także korzyści naukowe, np. z kooperacji EMA z lokalnymi ośrodkami akademickimi. Wśród chętnych do agencji jest kilkanaście państw, w tym Polska, ale kilka z nich prowadzi bardzo silny lobbing i ma mocne karty. Jeśli chodzi o EBA największe szanse mają Paryż i Frankfurt. W stolicy Francji jest już ESMA, czyli unijna agencja nadzoru nad rynkami kapitałowymi, logiczne więc byłoby ulokowanie tam agencji bankowej. Z kolei Frankfurt ma u siebie EIOPA, czyli agencję nadzoru nad ubezpieczycielami i pracowniczymi funduszami emerytalnymi, oraz Europejski Bank Centralny wraz z nowym mechanizmem nadzoru bankowego.
Poradnik specjalny: Polski Ład - jak rozliczyć się z fiskusem
Do EMA poważnie przymierza się około 20 krajów, ale na krótkiej liście faworytów wymienia się Irlandię, Holandię, Danię, Niemcy, Hiszpanię, Szwecję i Włochy. Ważne jest istnienie gotowej infrastruktury, bo agencja nie będzie budowana od zera.
Musi być od razu dobrze zlokalizowana duża siedziba, mieszkania dla urzędników i ich rodzin, międzynarodowa szkoła, dobre połączenia transportowe, dobra baza hotelowa i wysoki poziom życia. Wystarczająco atrakcyjny, żeby specjaliści, których skusił kosmopolityczny Londyn, nie odeszli z agencji. Argumentem będą także silne tradycje przemysłu farmaceutycznego czy istniejące ośrodki badawcze.
Teoretycznie nowe unijne agencje powinny być lokowane w tych nowych państwach UE, które jeszcze takich instytucji nie mają. To jednak nie są nowe agencje, ale nowa lokalizacja dla już istniejących. Ponadto trudno sobie wyobrazić, żeby którakolwiek z tych wysoko wyspecjalizowanych instytucji mogła się znaleźć w Bułgarii, Rumunii, Słowacji, Chorwacji czy na Cyprze. W tym wypadku decyzja nie może mieć wyłącznie charakteru politycznego.
W UE działają 34 agencje, ale ich znaczenie jest bardzo różne. Te kluczowe dla biznesu, związane z dużym lobbingiem, kontaktami naukowymi i wieloma interesantami, to – poza EMA – np. ulokowana w Helsinkach agencja ds. substancji chemicznych, mająca siedzibę w Parmie agencja ds. żywności, czy kopenhaska agencja ds. środowiska.
Spoza sfery biznesowej bardzo ważne są agencje związane ze współpracą policyjną i wymiarem sprawiedliwości, tradycyjnie lokowane w Hadze: Europol, Eurojust i nowo tworzony urząd prokuratury europejskiej. Do największych i najważniejszych agencji należy ulokowany w Warszawie Frontex, czyli Europejska Agencja Straży Granicznej i Przybrzeżnej, która nabrała ogromnego znaczenia w obliczu kryzysu migracyjnego. Już w tym roku zatrudniać będzie 300 osób, a do 2020 roku zatrudnienie ma wynieść 1000 osób. Będzie wtedy największą, obok Europolu, unijną agencją.
