Polacy: jest praca, jest dziecko

Pracujące Polki rodzą statystycznie niemal dwoje dzieci, a te, które pracy nie mają, nie rodzą nawet jednego. To dane z najnowszego raportu Eurostatu. Czytamy w nim, że wskaźnik dzietności (pokazujący, ile dzieci urodzi kobieta w tzw. wieku rozrodczym) dla pracujących wynosił w 2011 roku 1,78, a dla niepracujących – zaledwie 0,92.

Szczególnie wrażliwi na kryzys

To koronny dowód na to, że w Polsce to nie zmiany kulturowe, ale głównie bariery materialne i brak poczucia bezpieczeństwa decydują o zastraszająco niskiej liczbie rodzących się dzieci.

Dla Polaków, jak wynika z badań opinii społecznej, rodzina i dzieci to wciąż jedne z najważniejszych wartości. Warunki obiektywne (pisaliśmy o tym m.in. wczoraj w tekście omawiającym wyniki Diagnozy Społecznej) zniechęcają do powiększania rodzin.

Wpływ czynników zewnętrznych widać, gdy śledzi się wskaźnik dzietności równolegle ze wzrostem gospodarczym. W okresie koniunktury – rośnie, w okresie dekoniunktury – maleje.

Na przykład w latach 2008–2009, czyli rok po wzroście gospodarczym na poziomie odpowiednio 7 i 5 proc. wzrósł on do 1,4. A w okresie 2002–2003 wzrost gospodarczy spadł poniżej 2 proc., wskaźnik dzietności notował poziom 1,22.

Podobnie będzie w tym roku. Jak pisaliśmy w ubiegłym tygodniu, kryzys odbija się na liczbie rodzących się dzieci. Jest już właściwie przesądzone, że w tym roku pierwszy raz od ośmiu lat odnotujemy ujemny przyrost naturalny – liczba zgonów przekroczy liczbę przychodzących na świat dzieci.

Taka zależność – bada to właśnie w najnowszym raporcie Eurostat – występuje powszechnie. W Polsce jest jednak szczególnie widoczna.

Unijne biuro statystyczne zbadało, jak na dzietność wpływa nie tylko wzrost produktu krajowego brutto, ale także wskaźnik konsumpcji (Actual Individual Consumption, AIC), poziom bezrobocia osób w wieku rozrodczym (15–49 lat) oraz poczucie niepewności w gospodarce (Consumers' Confidence Index CCI).

W trzech ostatnich kategoriach zajmujemy pierwsze lub jedno z pierwszych miejsc w Europie. Na przykład poziom korelacji między wskaźnikiem bezrobocia a dzietnością w Polsce jest najwyższy. Innymi słowy, u nas pogarszająca się sytuacja zewnętrzna szczególnie negatywnie odbija się na decyzjach o niepowiększaniu rodziny.

Pakują walizki

– Poczucie bezpieczeństwa to jeden z podstawowych czynników decydujących o posiadaniu dzieci – mówi prof. Krystyna Iglicka, demograf, rektor Uczelni Łazarskiego. A w Polsce, jej zdaniem, polityka państwa takiego poczucia nie zapewnia. – Koncentrujemy się na starszych, traktując młodszych po macoszemu. Dlatego pakują walizki i wyjeżdżają tam, gdzie jest bezpieczniej. Tam też rodzą dzieci – mówi prof. Iglicka.

Eksperci wskazują, że wyniki badania Eurostatu dowodzą z jednej strony, że polityka państwa nie działa odpowiednio, ale z drugiej dają nadzieję na przełamanie zapaści demograficznej. – Posiadanie dziecka w Polsce to duże ryzyko. Państwo właściwie nie wspiera rodziny i gdy dzieje się coś nieprzewidzianego, nie ma ona żadnego zabezpieczenia. Dlatego ludzie zachowują się racjonalnie, mają dzieci dopiero wtedy, jak ich sytuacja jest stabilna – wskazuje Michał Kot, ekspert Fundacji Republikańskiej.