To sąd ma obowiązek szukać spadkobierców - postanowienie Sądu Najwyższego

Wynika tak z najnowszego orzeczenia Sądu Najwyższego, przydatnego w niełatwych czasem sprawach o stwierdzenie nabycia spadku.

Trudno o odpisy

Jadwiga H. domagała się stwierdzenia nabycia spadku po swoim stryju Wojciechu H., zmarłym 2 czerwca 1964 r., jako spadkobierca ustawowy. We wniosku wskazała, że spadkodawca w chwili śmierci (otwarcia spadku) pozostawał w związku małżeńskim, nie żyli już wtedy jego rodzice, a ponieważ nie ma zstępnych, dziedziczy ona i siostra zmarłego.

Sędzia wezwał jej pełnomocnika do dołączenia odpisów skróconych aktów zgonu: żony spadkodawcy, syna, rodzeństwa, rodziców, oraz aktu zgonu córki – o ile zmarła – a także odpisów aktów urodzenia wnuków siostry spadkodawcy. Ponieważ w wyznaczonym terminie ich nie otrzymał, zawiesił postępowanie.

Sąd rejonowy czynił ze swej strony starania, by wyjaśnić, czy toczyło się już postępowanie o stwierdzenie nabycia tego spadku. Chciał też uzyskać w MSW informacje o imionach i nazwiskach oraz miejscach zamieszkania zstępnych oraz rodzeństwa i rodziców spadkodawcy. Odpowiedziano mu, że dane z papierowych kartotek wprowadzano do PESEL szerzej od 1979 r. i z różnych przyczyn starszych może tam nie być.

Pełnomocnik Jadwigi H. dołączył niektóre odpisy i wniósł o wezwanie innych spadkobierców poprzez ogłoszenie, ale sąd odmówił. Jego decyzje utrzymał sąd okręgowy. Stanowiska tego nie podzielił jednak Sąd Najwyższy. Przypomniał, że w sprawach o stwierdzenie nabycia spadku sąd z urzędu bada, kto jest spadkobiercą, i stwierdza nabycie spadku, choćby spadkobiercami były inne osoby niż te, które wskazują wnioskodawca oraz uczestnicy postępowania.

Zbędne żądania

– Jeżeli sąd uzna, że zgłoszone dowody nie są wystarczające, może nałożyć na wnioskodawcę i uczestników określone obowiązki dowodowe. Ich bierność nie zwalnia jednak sądu spadku z inicjatywy dowodnej – wskazał w uzasadnieniu sędzia SN Władysław Pawlak. – Sąd błędnie przyjął, że żądane odpisy skrócone aktów stanu cywilnego są brakiem formalnym wniosku o stwierdzenie nabycia spadku. Są to dowody z dokumentów, co oznacza, że ich nieprzedłożenie nie może być podstawą zawieszenia postępowania – dodał.

Sąd Najwyższy wytknął, że sąd rejonowy niepotrzebnie żądał odpisów aktów zgonu dalszych spadkobierców ustawowych, jeśli według zapewnienia spadkodawca miał syna, który zmarł przed nim bezdzietnie. Żyć miała jeszcze jego żona. By ujawnić potencjalnych spadkobierców ustawowych, sąd spadku powinien podjąć działania w celu pozyskania aktów stanu cywilnego tych osób. Pomocne mogły być też informacje z ksiąg wieczystych, w których spadkodawca figuruje jako właściciel bądź współwłaściciel. Sąd powinien także rozważyć wezwania innych jeszcze spadkobierców do udziału w sprawie przez ogłoszenie.

– To trafny werdykt – komentuje adwokat Grzegorz Kuczyński. – Sądy rzadko wykazują aktywność, dlatego zainteresowani we własnym interesie powinni przedstawiać niezbędne dokumenty, zwłaszcza odpisy aktów stanu cywilnego. Wtedy mają szanse szybciej uzyskać stwierdzenie nabycia spadku. Ale mogą też przypominać sędziemu o jego obowiązkach i stanowisku SN – radzi mecenas Kuczyński.

sygn. akt I CSK 807/15

Opinia dla „Rz"

prof. Bogudar Kordasiewicz, specjalista od prawa spadkowego