Kryteria naboru do szkoły określi rada szkoły

W rekrutacji przedszkolnej tylko w tym roku będą obowiązywały niekonstytucyjne przepisy przejściowe wprowadzone ustawą z 6 grudnia 2013 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw (DzU z 2014 r. poz. 7, dalej ustawa zmieniająca). Przyjmowanie do szkół podstawowych i gimnazjów jeszcze przez lata szkolne 2014/2015 i 2015/2016 będzie odbywało się na podstawie przepisów niezgodnych z ustawą zasadniczą.

Trybunał orzekł ?o niezgodności

W związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z 8 stycznia 2013 r. (K 38/12) stracił moc art. 22 ust. 1 pkt 1 ustawy z 7 września 1991 r. o systemie oświaty (tekst jedn. DzU z 2004 r. nr 256, poz. 2572, ze zm., dalej jako ustawa oświatowa). Stanowił on delegację do wydania rozporządzenia ministra edukacji narodowej i sportu z 20 lutego 2004 r. w sprawie warunków i trybu przyjmowania uczniów do szkół publicznych oraz przechodzenia z jednych typów szkół do innych (DzU Nr 26, poz. 232, ze zm.). Trybunał orzekł niezgodność m.in. ze względu na pominięcie kryteriów rekrutacji oraz procedury jej przeprowadzania na poziomie ustawy i nadania aktowi wykonawczemu charakteru podstawowego źródła prawa.

Naruszono przy tym zasady wyłączności regulacji ustawowej w sferze praw i wolności. Trybunał odniósł się również negatywnie do rozwiązań dotyczących rekrutacji umieszczanych w statutach placówek oświatowych na podstawie art. 60 ust. 1 pkt 6 ustawy oświatowej (przepis ten uchylono ustawą zmieniającą).

Do szkół podstawowych i gimnazjów

Uczniowie zamieszkali w obwodzie szkoły są przyjmowani do niej z urzędu (art. 20a ust. 5 ustawy oświatowej). W przypadku, gdy o przyjęcie ubiegają się kandydaci spoza obwodu – pod warunkiem że szkoła ma jeszcze wolne miejsca – należy przeprowadzić postępowanie rekrutacyjne (art. 20e ust. 3 ustawy oświatowej). Prawodawca nie wypełnił postulatu wyroku TK i nie określił – w tym przypadku – kryteriów ustawowych w postępowaniu rekrutacyjnym. Zadanie to scedował na rady gmin (zgodnie z art. 20e ust. 3 w związku z art. 20zf pkt 1 ustawy oświatowej). Ustawodawca uznał, że nie jest możliwe zaproponowanie uniwersalnego rozwiązania w ustawie, dlatego to organ prowadzący szkołę ma określić kryteria, uwzględniając realizację potrzeb dziecka i jego rodziny oraz lokalnych potrzeb społecznych. Otrzymał również uprawnienie do przyznania różnej liczby punktów poszczególnym kryteriom oraz możliwość stosowania kryterium dochodowego (art. 20e ust. 3 i 4 ustawy oświatowej).

To ustawa winna wskazać grupy kandydatów uprzywilejowanych ze względu na sytuację osobistą, rodzinną, zdolności lub osiągnięcia

Regulacje te są odmienne, niż przyjęte w rekrutacji przedszkolnej, gdzie ustalono siedem kryteriów „ustawowych". Organom jednostek samorządu terytorialnego przypisano rolę uzupełniającą. Prawo do ustalenia do sześciu „kryteriów samorządowych" stosuje się na drugim etapie postępowania. W przypadku szkół zrezygnowano z określenia kryteriów „ustawowych". Negatywnie należy się również odnieść do sytuacji, w której kryteria „ustawowe" będą – wprost lub po zmodyfikowaniu – przenoszone w części lub całości do uchwał rad gmin. W orzecznictwie utrwalony jest pogląd zakazujący takich praktyk. Obecnie wiele szkół stosuje regulacje ustawowe dotyczące przedszkoli w swoich statutach. Dokonując jedynie hierarchizacji kryteriów „ustawowych".

Dopełnieniem ww. przepisów będzie wydanie rozporządzenia przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania określającego: sposób przeliczania na punkty poszczególnych kryteriów i sposób ustalania punktacji w przypadku osób zwolnionych odpowiednio ze sprawdzianu lub egzaminu w przypadkach określonych w ustawie oświatowej, skład i szczegółowe zadania komisji rekrutacyjnej, szczegółowego trybu i terminów przeprowadzania postępowania rekrutacyjnego oraz postępowania uzupełniającego, a także terminy składania dokumentów (upoważnienie zawarto w art. 20l pkt 1-3 ustawy oświatowej, które wejdzie w życie z dniem 1 stycznia 2016 r.).

Przejściowo niekonstytucyjnie

W przepisach art. 8 ust. 1 i art. 9 ust. 1 ustawy zmieniającej dokonano niezgodnej z prawem subdelegacji, przekazując przejściowo kompetencje normodawcze radom szkół. Organy te lub – w przypadku, gdy ich nie utworzono – rady pedagogiczne uchwalają odpowiednie zmiany w statucie danej szkoły podstawowej lub gimnazjum na podstawie projektów przygotowanych przez rady pedagogiczne. Aż przez dwa lata szkolne mają one prawo do ustalenia kryteriów w statucie. Ponadto to statuty szkół podstawowych mają określić terminy postępowania rekrutacyjnego, wymagane dokumenty i terminy ich składania oraz sposób przeliczania punktów. W postępowaniu rekrutacyjnym do publicznego gimnazjum terminy przeprowadzania postępowania rekrutacyjnego, w tym terminy składania dokumentów, określi kurator oświaty (art. 9 ust. 2 ustawy zmieniającej). A jeżeli dane gimnazjum, po przeprowadzeniu postępowania rekrutacyjnego nadal będzie dysponowało wolnymi miejscami, jego dyrektor w uzgodnieniu z wójtem (burmistrzem, prezydentem miasta) wyznaczy termin przeprowadzenia postępowania uzupełniające go (art. 9 ust. 3 ustawy zmieniającej).

Kontrola przyjętych w statutach rozwiązań spada na kuratorów oświaty. Organ ten może uchylić statut albo niektóre jego postanowienia, jeżeli są sprzeczne z prawem. Do kuratora może również wystąpić o to organ prowadzący (zgodnie z art. 34a ust. 4 ustawy oświatowej). Od decyzji kuratora,przysługuje odwołanie do ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania (art. 60 ust. 3 ustawy oświatowej). Stroną postępowania w tych sprawach jest organ społeczny – rada szkoły.

Co powinna ?wskazać ustawa

Wprowadzone przepisy nie zawierają kompletnych regulacji ani w zakresie kryteriów rekrutacji do szkół, ani też procedury jej przeprowadzania. Wymóg umieszczenia bezpośrednio w ustawie wszystkich zasadniczych elementów regulacji prawnej musi być stosowany ze szczególnym rygoryzmem, gdy regulacja ta dotyczy korzystania przez obywateli z ich praw i wolności (wyrok TK z 25 maja 1998 r., U 19/97), a dopuszczalności subdelegacji jest wykluczona (wyrok TK z 5 marca 2001 r., P 11/00). Jeżeli dla kandydatów placówki publiczne nie mają wystarczającej liczby miejsc, to w ustawie powinien być określony katalog cech kandydatów oraz ich hierarchii względem siebie. To ustawa winna wskazać grupy kandydatów uprzywilejowanych ze względu na sytuację osobistą, rodzinną, zdolności lub osiągnięcia.

Autor jest kierownikiem ?referatu oświaty, kultury i promocji Urzędu Miejskiego w Olsztynku