Publiczne pieniądze nie mogą finansować prywatnych inwestycji

Dokładnie chodzi o [b]stanowisko Krajowej Rady Regionalnych Izb Obrachunkowych, które zostało opublikowane 16 lutego 2010 r. [/b]

Czytamy w nim, że w obecnie obowiązującym stanie prawnym – [b]po likwidacji gminnych funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej oraz włączeniu gromadzonych na nich środków do budżetu – brak jest możliwości udzielania dotacji osobom fizycznym na przedsięwzięcia ekologiczne. [/b]

Chodzi tu nie tylko o dofinansowanie przydomowych oczyszczalni, ale również takich inwestycji, jak usuwanie azbestu czy ochronę powietrza przez wymianę systemów grzewczych w prywatnych domach.

[srodtytul]Gdzie odprowadzać ścieki[/srodtytul]

Zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty w zakresie wodociągów, zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania ścieków, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych należy do zadań własnych gminy.

Wynika to wprost z treści art. 7 ust. 1 pkt 3 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=E1D925D53513567699A017DC8346CF26?id=163433]ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jedn. DzU z 2001 r. nr 142, poz. 1591 ze zm.)[/link].

Potwierdza to art. 3 ust. 1 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=55296634DE469D010395A1E86B8A6245?id=180129]ustawy z 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (tekst jedn. DzU z 2005 r. nr 236, poz. 2008 ze zm.) [/link]oraz art. 3 ust. 1 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=182311]ustawy z 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (tekst jedn. DzU z 2006 r. nr 72, poz. 858 ze zm.)[/link].

Przepisy te stanowią, że zaopatrzenie w wodę i odprowadzanie ścieków jest zadaniem własnym gminy.

Właściciele nieruchomości mają natomiast obowiązek przyłączenia nieruchomości do istniejącej sieci kanalizacyjnej. W przypadku, gdy budowa takiej sieci jest nieuzasadniona z powodów technicznych lub finansowych, mają obowiązek wyposażenia nieruchomości w szambo lub przydomową oczyszczalnię ścieków.

Wynika to wprost z art. 5 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminie. Budowa przydomowych oczyszczalni mogła być w poprzednio obowiązującym stanie prawnym dotowana przez gminy ze środków GFOŚiGW.

[srodtytul]Skreślona możliwość[/srodtytul]

Zgodnie z art. 406 pkt 4 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=182400]ustawy z 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (DzU z 2006 r. nr 129, poz. 902 ze zm.)[/link], w brzmieniu obowiązującym przed 1 stycznia 2010 r., środki gminnego funduszu ochrony środowiska i gospodarki wodnej mogły być przeznaczane na realizację zadań inwestycyjnych służących ochronie środowiska, a więc także na budowę oczyszczalni ścieków.

Natomiast zgodnie z art. 408 tej ustawy działania te mogły być realizowane również przez przyznawanie dotacji. Przepis ten stanowił furtkę umożliwiającą właścicielom nieruchomości ubieganie się w gminie o dotacje na ten cel, a gminom umożliwiał przyznawanie takich środków z funduszy ochrony środowiska.

Uchwalona 20 listopada 2009 r. nowelizacja zlikwidowała od 1 stycznia 2010 r. GFOŚiGW, włączając ich środki do gminnych budżetów. Jednocześnie wykreśliła z przepisów [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=A789EAE50E26AB5372F2A865AD752CCD?id=258935]ustawy – Prawo ochrony środowiska[/link] zarówno przepis art. 406, jak i – co jest chyba istotniejsze – art. 408.

W konsekwencji w obecnie obowiązującym stanie prawnym właściciel nieruchomości, który chce zaopatrzyć swój dom w przydomową oczyszczalnię, nie może liczyć na to, że gmina dofinansuje mu jej budowę.

[srodtytul]Na wzór kanalizacji[/srodtytul]

Nie oznacza to jednak, że tego typu inwestycje nie mogą w ogóle być przez gminy realizowane. Wymaga to jednak stosowania o wiele bardziej skomplikowanych instrumentów prawnych.

Jak podpowiada KR RIO w stanowisku z 16 lutego 2010 r., aby gmina mogła sfinansować z własnych środków budżetowych budowę takich instalacji, konieczne jest spełnienie następujących warunków.

Po pierwsze [b]wybudowana oczyszczalnia nie może stanowić własności właściciela nieruchomości[/b]. [b]Musi pozostać mieniem komunalnym. [/b]

W tym celu konieczne jest zawarcie stosownych umów cywilnoprawnych, które zabezpieczą oddany właścicielom do korzystania majątek gminy oraz ustalą zasady ponoszenia przez właścicieli nieruchomości kosztów eksploatacji tych urządzeń.

Po drugie budowa przydomowych oczyszczalni [b]nie może być rozwiązaniem jednostkowym, stosowanym tylko w niektórych gospodarstwach. Musi to być rozwiązanie systemowe, uwzględnione w uchwalonych dla danego obszaru gminy (np. określonej wsi) planach rozwoju,[/b] o których mowa w art. 3 ust. 3 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=A508F4C1EC2078CBF5BEBE1F14D07356?id=182311]ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków[/link].

Po trzecie budowa takich oczyszczalni [b]musi być współfinansowana przez mieszkańców na zasadach analogicznych jak stosowane przy przyłączach do kanalizacji.[/b] Pamiętać również należy, że realizacja takiej inwestycji przez gminę będzie możliwa wyłącznie na takich terenach, na których budowa sieci zbiorowego odprowadzania ścieków jest nieracjonalna ze względów technicznych lub ekonomicznych.

[srodtytul]Proponowane rozwiązanie[/srodtytul]

Przedstawione powyżej rozwiązanie jest skomplikowane i chyba żadna z gmin nie pokusi się o jego zastosowanie, a środki budżetowe, które ma wydać na cele ekologiczne, rozdysponuje w inny sposób.

Dlatego też Krajowa Rada Regionalnych Izb Obrachunkowych proponuje wprowadzić do ustawy o utrzymaniu porządku i czystości w gminach przepisy umożliwiające przyznawanie dotacji na budowę przydomowych oczyszczalni.

Proponowany przepis miałby brzmieć: W przypadku gdy w kierunkach rozwoju sieci gminnych, na określonych terenach gminy ze względów technicznych lub ekonomicznych nie przewiduje się budowy sieci zbiorowego odprowadzania ścieków, gmina może sfinansować budowę na tych terenach przydomowych oczyszczalni ścieków, w tym także przez udzielenie właścicielom nieruchomości dotacji z budżetu, na zasadach określonych w uchwale organu stanowiącego.

KR RIO zwraca również uwagę na konieczność wprowadzenia analogicznych zmian w ustawie – Prawo ochrony środowiska, które umożliwią gminom przyznawanie dotacji również na inne cele, takie jak utylizacja azbestu, zmiana systemów grzewczych czy instalacja kolektorów słonecznych.

[ramka][b]Uwaga[/b]

Umowy zawarte przed 1 stycznia 2010 r., na podstawie których gmina zobowiązała się dofinansować budowę przydomowej oczyszczalni, pozostają ważnei mogą być realizowane.[/ramka]

[ramka][b]Stowarzyszenie mieszkańców[/b]

O ile gmina nie może przekazać dotacji bezpośrednio właścicielom nieruchomości, o tyle zgodnie z art. 221 nowej ustawy o finansach publicznych może takie dotacje przekazać podmiotom niezaliczanym do jednostek sektora finansów publicznych i niedziałającym dla zysku na realizację celów publicznych związanych z realizacją zadań gminy.

Tryb postępowania o udzielenie takiej dotacji określają przepisy [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=169569]ustawy z 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i wolontariacie (DzU nr 96, poz. 873 ze zm.).[/link]