Więcej rodzin otrzyma finansowe wsparcie z gmin

Rozmowa z Aliną Wiśniewską, dyrektorem Departamentu Świadczeń Rodzinnych w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej.

Od października czeka nas reforma systemu pomocy rodzinie. Wraca Fundusz Alimentacyjny w związku z wejściem w życie ustawy z 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów. Czy to duża zmiana?

Alina Wiśniewska:

Fundusz Alimentacyjny to w istocie dotacja z budżetu państwa dla gminy na realizację zleconych jej zadań. Z tego punktu widzenia rozwiązanie obecne i to, które wejdzie w życie 1 października, nie różnią się. Zasady przekazywania pomocy będą zbliżone, ale oczywiście są różnice. Przede wszystkim wyższe kryterium dochodowe uprawniające do pomocy z funduszu – 725 zł na osobę w rodzinie, a nie 583 zł, jak w wypadku zaliczki alimentacyjnej. Wysokość zaliczki zależy od liczby uprawnionych dzieci, stanu ich zdrowia i dochodu rodziny. Jej najwyższa kwota to 380 zł na dziecko. Świadczenie z funduszu jest określone jednolicie, w maksymalnej wysokości 500 zł. Nadal wsparcie nie będzie mogło przewyższyć zasądzonych alimentów.

Czy wyższy próg dochodowy spowoduje, że do pomocy będzie uprawnionych więcej rodzin?

Szacujemy, że ich liczba co najmniej się podwoi. Ustawa wprowadza możliwość korzystania ze świadczeń także wówczas, gdy rodzice pozostają w związku małżeńskim, a jedno z nich nie wywiązuje się z obowiązku alimentacyjnego. Tę liczbę nowych uprawnionych trudno oszacować, ale prawdopodobnie będzie ona dosyć szybko wzrastać. Świadczenia będą wypłacane przez wójtów, burmistrzów lub prezydentów miast. Nadal dłużnik będzie zobowiązany do zwrotu, wraz z odsetkami, pomocy przekazanej dzieciom w jego zastępstwie.

Ale przecież ściągalność świadczeń alimentacyjnych, zaliczek zawsze była mała, wahała się na poziomie kilku procent.

Mamy nadzieję, że się to poprawi. W tej chwili ze środków uzyskanych od dłużnika alimentacyjnego w pierwszej kolejności zaspokaja się wierzyciela – bieżące i zaległe alimenty. Po 1 października br. kolejność się zmieni i najpierw będą zaspokajane roszczenia budżetu państwa – w zakresie wypłaconych świadczeń alimentacyjnych. 40 proc. odzyskanych środków będzie dochodem gminy. Zacznie się więc opłacać dyscyplinowanie dłużnika. To pozytywny aspekt nowej ustawy. Będzie to też korzystne dla wierzycieli alimentacyjnych.

Dlaczego?

Problem ze ściągalnością alimentów wynika przede wszystkim z tego, że zobowiązani nie pracują lub pracują nielegalnie. Liczymy, że gminy zaczną aktywizować zawodowo dłużników. Przy obecnym poziomie bezrobocia jest szansa na podjęcie legalnej pracy. Zmienia się też, choć pomału, stosunek społeczeństwa do osób niepłacących alimentów. Coraz częściej oceniane są one negatywnie.

Czy gminy są już gotowe do obsługi dodatkowych klientów?

Powinny być, bo czas od uchwalenia do wejścia w życie ustawy to ponad rok. Szkopuł w tym, że w obecnym stanie prawnym nie będzie możliwe, aby świadczenia z Funduszu Alimentacyjnego wypłacały ośrodki pomocy społecznej. Dla 80 proc. gmin oznacza to konieczność utworzenia nowych komórek organizacyjnych w urzędach.

To kosztowne przedsięwzięcie.

Niewątpliwie oznacza to dodatkowe wydatki, ale w dłuższym okresie może przynieść korzyści. Takie były argumenty ustawodawcy przesądzające o obecnym kształcie ustawy. Zatrudnieni w OPS, zwłaszcza pracownicy socjalni, zwolnieni z dodatkowych obowiązków, będą mogli poświęcać więcej czasu na pracę z rodzinami. Wydaje się jednak, że to samorządy powinny decydować, jak realizować to zlecone im zadanie.

Tymczasem w Sejmie trwają prace nad nowelizacją ustawy przywracającej Fundusz Alimentacyjny. Czy oznacza to kolejne zmiany?

Rzeczywiście, mimo że ustawa nie weszła w życie, konieczna jest jej nowelizacja. Rządowy projekt ograniczył się do poprawek niezbędnych do jej prawidłowego wcielenia w życie. Nie można jednak wykluczyć, że posłowie zgłoszą propozycje dodatkowych zmian.

Gminy narzekają, że w gruncie rzeczy nie ma spójnego systemu pomocy rodzinie.