Ustawa śmieciowa wymaga wiele poprawek

Zbieranie zbyt wielu danych o mieszkańcach, próby narzucania limitów na wyrzucane przez lokatorów odpady czy dowolność w ustalaniu częstotliwości wizyt śmieciarki – to niektóre z problemów, jakie pojawiły się po wprowadzeniu nowego systemu odbioru odpadów. Jest ich jednak znacznie więcej.

Budowa może jeszcze potrwa

Katarzyna Sosnowska, prawnik z kancelarii CMS Cameron McKenna, wylicza, że podczas 100 dni funkcjonowania nowego systemu gospodarki odpadami pojawiły się m.in. kłopoty z organizacją przetargów na odbiór odpadów komunalnych, protesty mieszkańców w sprawie opłat za gospodarowanie odpadami czy niedoinformowanie urzędników.

– Należy jednak pamiętać, że budując nowy system, trzeba od czegoś zacząć, dlatego dobrze się stało, że ustawa weszła w życie, mimo że nie jest przecież idealna. Dzięki niej mamy szansę na ucywilizowanie polskiej gospodarki odpadami, chociaż wiele lat upłynie, zanim dorównamy krajom europejskim w tym zakresie – mówi Katarzyna Sosnowska.

To jednak oczywiście nie oznacza, że ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach nie trzeba poprawiać. Funkcjonowanie nowego systemu już obnażyło jej wadliwe elementy, które powodują wątpliwości i wymagają szybkich zmian.

Pojawił się choćby problem dotyczący tego, czy i kiedy gmina może wskazywać firmie, która wygrała przetarg, gdzie ma zawozić odpady odebrane od mieszkańców. Wiele samorządów w specyfikacji przetargów na sam odbiór odpadów wskazało, by firmy woziły je do konkretnych regionalnych instalacji przetwarzania odpadów. Nie wszystkim spodobały się te wymagania i sprawą zajęła się Krajowa Izba Odwoławcza. W swoim wyroku wskazała ona, że jeśli przetarg dotyczy samego odbioru odpadów, to zamawiający ma prawo wskazać miejsce ich zagospodarowania. Przedmiotem zamówienia jest wówczas odbiór i transport odpadów, a ich zagospodarowanie to zadanie gminy.

W innym przypadku Krajowa Izba Odwoławcza wskazała, że jeżeli gmina organizuje przetarg zarówno na odbiór, jak i na zagospodarowanie odpadów, to może przerzucić na wykonawcę spełnienie wymagań, jakie na nią nakłada ustawa. I w takiej sytuacji to firma odpowiada także za przetworzenie śmieci.

– To oznacza, że firmie, która ma odebrać i zagospodarować odpady, nie można narzucać, gdzie ma je zawozić – tłumaczy Katarzyna Sosnowska. Dodaje, że dobrze by było, aby ustawodawca jednoznacznie to rozstrzygnął w przepisach i rozwiał wątpliwość co do tego, kiedy samorząd ma prawo wskazać miejsce, do którego mają trafiać odpady, a kiedy nie ma takiej możliwości.

Zbyt ogólna reguła

Przy ustalaniu opłat gminy mogą wybrać, czy o ich wysokości będzie decydowała liczba mieszkańców w lokalu, czy powierzchnia mieszkania, czy też będą uzależnione od zużycia wody. Metody te mogą być ze sobą łączone. Okazuje się jednak, że ustawa nie określa, według jakich zasad ma być skalkulowana stawka.

– Gminy powinny mieć wytyczne, na jakie elementy gospodarki odpadami należy zwrócić uwagę przy kalkulowaniu stawek – uważa Maciej Kiełbus, prawnik w kancelarii Dr Krystian Ziemski & Partners. – Bez tego mieszkańcy mogą podważać wysokość opłat przed sądami administracyjnymi, wskazując, że zostały nieprawidłowo wyliczone – dodaje.

Wiele wątpliwości budzą także niejasne pojęcia, jakimi posługuje się ustawa.

– Doprecyzowania wymaga definicja na przykład właściciela nieruchomości. Nie wiadomo także, od którego momentu mamy do czynienia z zamieszkiwaniem w danym lokalu – wymienia Maciej Kiełbus.