Brak kontroli nad wykorzystaniem dotacji Life+

Blisko 23,5 mln euro otrzymali w latach 2010–2013 z unijnego Instrumentu finansowego Life+ polscy beneficjenci na projekty związane z ochroną środowiska. Mimo tak dużych dotacji Minister Środowiska czuł się zwolniony z odpowiedzialności za monitorowanie efektów wykorzystania środków w ramach tego instrumentu.

Aktualizacja: 12.07.2014 16:40 Publikacja: 12.07.2014 13:41

Niewielkie zainteresowanie wdrażaniem programu Life+ wynikało z przekonania resortu środowiska, że Instrument zarządzany jest przez Komisję Europejską.

Foto: www.sxc.hu

Jagoda Kuraś

Zdaniem resortu ten obowiązek spoczywał na Komisji Europejskiej. Krajowa Instytucja Wdrażająca pomimo posiadania bieżących informacji o problemach w realizacji projektów nie wspierała beneficjentów w ich rozwiązywaniu.

Co to za program?

Life+ jest Instrumentem finansowym Unii Europejskiej utworzonym w celu współfinansowania projektów w dziedzinie ochrony środowiska. Na wdrożenie narzędzia unijni urzędnicy przeznaczyli ponad 2 mld euro. W latach 2010 - 2013 w Polsce realizowano 39 projektów Life+. Wszyscy beneficjenci oprócz unijnych środków otrzymali również krajowe dofinansowanie z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Ministerstwo Środowiska czy komisja Europejska?

Pieczę nad właściwym wykorzystaniem przyznanej Polsce puli środków z Instrumentu Life+ sprawuje Minister Środowiska. Zadania i obowiązki związane z wdrożeniem programu określono w specjalnym porozumieniu zawartym w 2008 roku pomiędzy Ministerstwem Środowiska, a Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Mimo iż szef resortu zapewnił właściwe warunki do wykorzystania przyznanej alokacji środków, to nie dbał w pełni o koordynację planowania i wdrożenie programu. Nie miał też pełnej wiedzy o projektach realizowanych przez polskich beneficjentów. Nie przeprowadzał kontroli i audytu w NFOŚiGW, któremu powierzył funkcję Krajowej Instytucji Wdrażającej.

Niewielkie zainteresowanie wdrażaniem programu wynikało z przekonania resortu, że Instrument zarządzany jest przez Komisję Europejską. Jednak z uwagi na znaczący krajowy wkład finansowy, porównywalny z unijnym dofinansowaniem, polskie instytucje powinny być zainteresowane prawidłowym funkcjonowaniem systemu wdrażania Instrumentu i prawidłową realizacją projektów, w tym rozpowszechnianiem dobrych rozwiązań i najlepszych praktyk.

Narodowy Fundusz nie reagował

Za obsługę Instrumentu finansowego LIFE+ odpowiada Krajowa Instytucja Wdrażająca. Rolę tę pełni Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. To on prowadzi nabór wniosków, weryfikuje ich kompletność i przekazuje do Komisji Europejskiej.

Ponadto zapewnia możliwość uzyskania dofinansowania projektów ze środków własnych. O osiągnięciach i problemach związanych z realizacją krajowych projektów Life+ beneficjenci raportują do Komisji Europejskiej. O postępach informowany jest również NFOŚiGW. Jednak mimo posiadania pełnej wiedzy o zaawansowaniu projektów i ewentualnych trudnościach Fundusz nie podejmował żadnych działań, które mogły wspomóc beneficjentów.

Tak działo się w przypadku realizacji przez Gminę Klucze projektu ochrony siedlisk napiaskowych na Pustyni Błędowskiej. Niespodziewanie podczas prac napotkano na składowiska odpadów chemicznych i medycznych, które wymagały utylizacji. Gmina nie miała na ten cel środków, KE oczekiwała jak najszybszego rozwiązania problemu, a NFOŚiGW nie reagował.

Dopiero w trakcie kontroli NIK, po ponad roku od zgłoszenia problemu, Fundusz podjął rozmowy w sprawie możliwości sfinansowania ze środków KE analizy chemicznej odpadów. W wyniku kontroli NIK usunięcie odpadów zostało ostatecznie sfinansowane ze środków przekazanych przez Wojewodę Małopolskiego. Prace w tym zakresie wykonano w lutym 2014 roku.

Efekt kontroli

NIK skierowała do Ministra Środowiska wniosek o wzmocnienie nadzoru nad wdrażaniem programu Life+ w Polsce oraz o zobowiązanie NFOŚiGW do monitorowania - w celu wsparcia beneficjentów - realizacji projektów w odniesieniu do całego przedsięwzięcia.

Do 30 czerwca 2013 roku żaden z krajowych projektów nie został zakończony. Wykorzystanie przyznanej dla Polski puli środków nie oznacza faktycznej absorpcji funduszy. O efektach wdrożenia Life+ będzie można mówić dopiero po zatwierdzeniu przez Komisję Europejską sprawozdań końcowych wszystkich projektów przyjętych do realizacji.