Przydział lokalu nie zależny od stałego dochodu

Centrum życiowe

Rada miasta podjęła uchwałę w sprawie zasad wynajmowania lokali, wchodzących w skład zasobu gminy miasta. Przyjęto w niej, że najem następuje na rzecz osób posiadających centrum życiowe wyłącznie na terenie gminy. Według radnych oznaczało to faktyczne zamieszkiwanie, posiadanie stałego źródła dochodu na terenie gminy lub w okolicznych miejscowościach, natomiast w przypadku posiadania dzieci w wieku szkolnym, pobierania przez nie nauki na terenie gminy lub w miejscowości pobliskiej oraz w przypadku objęcia rodziny kontraktem socjalnym lub indywidualnym programem wychodzenia z bezdomności.

W uchwale postanowiono również, że o zawarcie umowy najmu na lokal nie mogą ubiegać się osoby, które posiadają lub posiadały tytuł prawny do lokalu mieszkalnego. Dodano również, iż osoba, której przysługuje lokal socjalny zostanie usunięta z listy osób oczekujących, w przypadku dwukrotnej odmowy przyjęcia proponowanych lokali.

Nie każdy ma stały dochód

Takie zapisy nie spodobały się Rzecznikowi Praw Obywatelskich, który postanowił zaskarżyć je do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku, domagając się stwierdzenia ich nieważności.

W ocenie Rzecznika, przyjęte w uchwale rozwiązania w istotny sposób naruszały zapisy ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego oraz Konstytucji RP. Jego zdaniem, rada określając krąg osób uprawnionych do uzyskania lokalu z zasobu mieszkaniowego gminy, musi zawsze pamiętać, aby nie wprowadzać do uchwał zapisów o charakterze dyskryminującym pewne grupy mieszkańców, wykraczającym poza zakres dopuszczony w ustawie o ochronie praw lokatorów.

Rzecznik wyjaśnił, że zasady wynajmowania lokali powinny być tak skonstruowane, by mieszkańcy, którzy spełniają podstawowe kryteria przedmiotowe, warunki zamieszkiwania i wysokość dochodu, od których zależy wynajęcie lokalu z zasobu mieszkaniowego gminy, mieli równe szanse na czynienie starań o uzyskanie lokalu.

Rzecznik podkreślił, że żadne przepisy nie dają możliwości wyłączenia pewnych kategorii mieszkańców gminy, z możliwości ubiegania się o zawarcie umowy najmu lokalu komunalnego. Rada jednak dokonała nieuprawnionego wykluczenia z grona osób, mających niezaspokojone potrzeby mieszkaniowe oraz niski dochód, wszystkich tych, którzy nie osiągają stałego dochodu, jak również, którzy aktualnie bądź nawet w przeszłości, posiadali tytuł prawny do lokalu mieszkalnego. Zdaniem organu, wykluczenie to objęło także osoby już zakwalifikowane do uzyskania pomocy mieszkaniowej, jeśli dwukrotnie odmówią przyjęcia proponowanych lokali.

Istnieje dowolność

W odpowiedzi na skargę, rada miasta wyjaśniła, że przepisy dają możliwość dodatkowych regulacji związanych z najmem. Jej zdaniem, posiadanie stałego źródła dochodu umożliwia gminie rozpatrzenie wniosku o przydział lokalu i daje gwarancje uiszczania opłat czynszowych na bieżąco. Organ stwierdził również, że posiadanie przez jedną osobę prawa do dwóch mieszkań - lokalu komunalnego i lokalu własnego byłoby karygodne, gdyż taka osoba faktycznie miałaby zaspokojone potrzeby mieszkaniowe.

Zdaniem rady należy domniemywać, że posiadając tytuł prawny do lokalu mieszkalnego po jego utracie, osoba mogła zaspokoić swoje potrzeby mieszkaniowe we własnym zakresie. Natomiast przenoszenie tego obowiązku na gminę jest dalece krzywdzące w stosunku do osób faktycznie potrzebujących.

Nie liczy się interes gminy

Wojewódzki Sąd Administracyjny 23 października 2014 roku podzielił argumentację Rzecznika i uchylił zakwestionowane przez niego zapisy uchwały. Zdaniem sądu, gmina nie może wykluczyć z grona osób ubiegających się o pomoc mieszkaniową tych wnioskodawców, którzy bądź to nie osiągają żadnego dochodu, bądź też osiągają go nieregularnie. Podjęta uchwała, wbrew ciążącemu na gminie obowiązkowi, nie może zmierzać do ochrony ekonomicznych interesów gminy poprzez oddanie w najem lokali mieszkalnych i socjalnych osobom dającym swoimi dochodami gwarancję regularnej zapłaty czynszu.

Według WSA, w ramach zasad wynajmowania lokali, rada gminy powinna określić tylko wysokość dochodu gospodarstwa domowego, uzasadniającą oddanie w najem lub podnajem lokalu na czas nieoznaczony i lokalu socjalnego oraz wysokość dochodu gospodarstwa domowego uzasadniającą zastosowanie obniżek czynszu. Wymóg regularności uzyskiwania dochodu nie został w przepisach przewidziany.

Sąd przypomniał również, iż ustawa o ochronie praw lokatorów nie wymaga, aby osoba ubiegająca się o gminną pomoc mieszkaniową nie posiadała tytułu do lokalu mieszkalnego, za wyjątkiem ubiegania się o lokal socjalny. Nie wymaga również, aby osoba nie posiadała w przeszłości tytułu do lokalu mieszkalnego.